Τί προσφέρει ο καλός δάσκαλος στο μαθητή;
Δυστυχώς, την ευθύνη για κάθε παραβατική ή προβληματική συμπεριφορά κάθε συνανθρώπου μας συνηθίζεται όλοι να την αποδίδουν σε έλλειψη παιδείας και αγωγής. Σύμφωνα με την άποψη αυτή το σχολείο θα έπρεπε να παράγει παντογνώστες και αδιάφθορους πολίτες. Πέρα από τις εγκύκλιες γνώσεις του Αναλυτικού Προγράμματος ζητούν από το Σχολείο να διδάξει τα πάντα: Μαθηματικά, Φυσικές Επιστήμες, Αγωγή Υγείας, κυκλοφοριακή και περιβαλλοντολογική αγωγή, αγάπη για την Πατρίδα, την Ειρήνη, τη Δημοκρατία και όταν μάλιστα λένε Σχολείο εννοούν το Δάσκαλο.
Βέβαια το Σχολείο έχει αποστολή να προσφέρει στο μαθητή θεμελιακής σημασίας στοιχεία για την καλλιέργεια της προσωπικότητας του. Πέρα από τις γνώσεις, που είναι βασικός προορισμός της εκπαιδευτικής διαδικασίας, άλλος επίσης σημαντικός στόχος είναι η διαμόρφωση ήθους και πίστη σε αξίες αιώνιες, αναλλοίωτες, θεμέλια κάθε κοινωνίας. Είναι αλήθεια ότι το ήθος στις μέρες μας σχεδόν χλευάζεται, καίτοι είναι συνταγματική επιταγή όμως αποτελεί την πεμπτουσία στις ανθρώπινες σχέσεις. Το κυνήγι της οικονομικής – επαγγελματικής επιτυχίας έχει ως συνέπεια την παραμέληση κάποιων μαθημάτων που αποσκοπούν στην καλλιέργεια και τον υπερτονισμό εκείνων που οδηγούν σε επαγγελματική επιτυχία. Για το λόγο αυτό συναντάμε σε πολλά επαγγέλματα με κοινωνικό χαρακτήρα, ανθρώπους ιδιαίτερα φιλάργυρους, άπληστους, ανάλγητους χωρίς καμία ηθική αναστολή.
Το ήθος είναι το αλάτι πού δεν θα επιτρέπει τη σήψη της κοινωνίας. Και μόνο μια ηθικά καλλιεργημένη προσωπικότητα, τόσο του Δασκάλου όσο και του μαθητή μπορεί να οπλιστεί με δικαιοσύνη, ανιδιοτέλεια, αγάπη, υπομονή, ανοχή και ανεξικακία. Ό μεγάλος Παιδαγωγός Κομένιος υποστηρίζει ότι «Δυστυχής είναι η παίδευση που δεν οδηγεί σε χρηστά ήθη και ευσέβεια».
Ο σωστός Δάσκαλος γνωρίζει πολύ καλά ότι δεν στοχεύει στη διαμόρφωση εργασιακών ρομπότ, αλλά ισορροπημένων προσωπικοτήτων, πού δεν θα παλεύουν μεταξύ αισθημάτων μειονεξίας και υπεροψίας, αλλά θα είναι σίγουροι για τον εαυτό τους και δεν θα προσπαθούν να καλύψουν τα κενά του εσωτερικού τους κόσμου με το κυνήγι εφήμερων ιδεολογικών ρευμάτων που αποχαυνώνουν τον άνθρωπο και τον καθιστούν έρμαιο ατόμων ή ομάδων, οι οποίες διαβρώνουν τη λογική και διαστρεβλώνουν το συναίσθημα.
Ό σωστός Δάσκαλος ως Δημόσιος Υπάλληλος, εφαρμόζοντας το Αναλυτικό Πρόγραμμα, ακόμη και αν ο ίδιος δεν συμφωνεί ιδεολογικά, διδάσκει με σοβαρότητα τα μαθήματα, όπως την Ιστορία. Aρκεί επίσης να αναφέρουμε αυτό πού έγραψε ό μεγάλος Ντοστογιέφσκι: «Αν δεν υπάρχει Θεός, τα πάντα επιτρέπονται». Ή καθημερινή ζωή μαρτυρεί πόσο χαμηλά μπορεί να πέσει ό άνθρωπος πού θεοποιεί τον εαυτό του, τις αδυναμίες και τα πάθη του και λειτουργεί χωρίς καμιά ηθική αναστολή.
Όσο για την αναγκαιότητα της διδασκαλίας της Ιστορίας και των αισθημάτων φιλοπατρίας, πού πρέπει να αναπτυχθούν στην ψυχή του παιδιού, επισημαίνεται ότι ο Σωκράτης χαρακτήρισε «τιμιώτερον και άγιώτερον» πάντων την Πατρίδα, αλλά δυστυχώς χλευάζεται από παιδιά πού ζουν στην Ελλάδα και πέρασαν από ελληνικά σχολεία. Ποιος Έλληνας δεν θλίβεται, όταν ορισμένα παιδιά ελληνόπουλα παρασυρμένα από κάποια ιδεολογήματα και μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας, χλευάζουν και βεβηλώνουν ασύστολα τα εθνικά μας σύμβολα (τη σημαία, τους ανδριάντες κ.α), επειδή συγχέουν τον πατριωτισμό με τον σωβινισμό, ή έχουν παράπονα από κακοδιοίκηση της Χώρας;
Οι δικαιολογίες που ξεκινούν από κοινωνικές αδικίες, αδικίες που υπήρχαν και υπάρχουν παντού στον κόσμο, δεν μπορούν να δικαιολογήσουν τέτοιες συμπεριφορές. Ασφαλώς και δεν μπορεί κανείς να χρεώσει τις συμπεριφορές αυτές στο Δάσκαλο. Ωστόσο, αυτός μπορεί να προλάβει τέτοια φαινόμενα, διδάσκοντας με διηγήσεις εμπλουτισμένες με βιωματική συμμετοχή όλων των μαθητών. Συγχρόνως, κάνει σαφές ότι ή κοινωνική ζωή του ανθρώπου προϋποθέτει σεβασμό σε κάθε τι που ανήκει στο κοινό, στο δήμο, στην κοινότητα και γενικά στο κοινωνικό σύνολο. Τονίζει το κοινωνικό συναίσθημα και υπογραμμίζει την κοινωνική ευθύνη. Απώτερος στόχος του είναι να καταπολεμηθεί ό άκρατος ατομισμός πού καλλιεργείται στις μέρες μας και ουσιαστικά σκοτώνει την ευαισθησία για κάθε τι το κοινωνικό.
Από την αρχή της σχολικής χρονιάς, ο αποτελεσματικός δάσκαλος παίρνει άμεσα ή έμμεσα πληροφορίες σχετικές με τους μαθητές του, με σκοπό να τους γνωρίσει καλύτερα. Ιδιαίτερα για θέματα υγείας, συμπεριφοράς, σχετικές με την οικογένεια, όχι ως ανακριτής αλλά απλά και αβίαστα για να τον γνωρίσει καλύτερα.. αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο τους διάφορους μαθητές. Διαφορετικά τον νευρικό, τον μειονεκτικό, τον ατίθασο, το μοναχοπαίδι, το νωθρό, το φοβισμένο παιδί. Για το δάσκαλο είναι συχνά δύσκολος ο συνδυασμός ελευθερίας και πειθαρχίας, στοιχεία βασικά για την κοινωνική και ομαδική ζωή μέσα στην τάξη.
Δεν παραλείπει να συναντά συχνά τους γονείς των μαθητών του για να πληροφορεί και να πληροφορείται. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος προσπαθεί να αναπληρώσει σοβαρές ελλείψεις της οικογένειας και να προσφέρει ψυχολογική στήριξη στο παιδί. Ιδιαίτερα δύσκολη είναι η αποστολή του δασκάλου όταν η οικογένεια αδυνατεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της απέναντι στα παιδιά, οι γονείς έχουν διάφορα προβλήματα, υπάρχει ένα νοσηρό κλίμα στην οικογένεια. Ο δάσκαλος καλείται πραγματικά να αναπληρώσει τη στοργή και την αγάπη που λείπουν από τα παιδιά αυτά.
Ο αποτελεσματικός δάσκαλος αποδίδει όταν είναι ψυχολογικά ισορροπημένος άνθρωπος, έχει συναισθηματική σταθερότητα, τα «έχει βρει με τον εαυτό του». Δεν είναι ούτε κομπλεξικός, ούτε οιηματίας. Είναι σημαντικό αυτό στις σχέσεις του με τους άλλους. Δεν έχει την ψευδαίσθηση της γνωστικής αυτάρκειας ούτε ότι δεν έχει ανάγκη κανένα. Είναι υπερασπιστής της αξιοπρέπειας της δικής του και των άλλων. Γι’ αυτό δεν ανέχεται την ταπείνωση και υποτίμηση ενός ή κάποιων μαθητών από τους συμμαθητές τους. Δεν επιτρέπει σε κανένα μέσα στην τάξη να ξεφύγει από τα όρια της ευπρέπειας. Δεν είναι μνησίκακος και το ίδιο διδάσκει και στους μαθητές του.
Κάθε δάσκαλος που θέλει να είναι αποτελεσματικός, αγαπά την αποστολή του και αφιερώνεται σ’ αυτή, αγαπά τους μαθητές του σα δικά του παιδιά. Η παιδαγωγική αυτή αγάπη τον ενισχύει καθημερινά και δεν τον αφήνει να κουραστεί. Του ενισχύει τις αντοχές, τον βοηθά να ξεπερνά όλα τα εμπόδια. Η καλή επίδοση των μαθητών του και κάθε τους επιτυχία ανατροφοδοτεί τη διάθεσή του για προσφορά.
Ο αποτελεσματικός δάσκαλος γνωρίζει καλά ότι το έργο του είναι δύσκολο και θέλει πολλή υπομονή. Η άγνοια, απειρία, αφέλεια, αδυναμία των μαθητών απαιτούν υπομονή, επιμονή, κατανόηση, ψυχραιμία, αταραξία ψυχής. Το ίδιο ισχύει και για τα σφάλματα, τις απροσεξίες και τη στάση των δύσκολων παιδιών που δοκιμάζουν την υπομονή και τις αντοχές του. Δεν πρέπει να τον εκνευρίζουν, γιατί θυμάται πάντα ότι είναι νέοι, όπως κάποτε κι αυτός και κάνουν λάθη.
Η απόκτηση της γνώσης δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δε μπορούν όλοι οι μαθητές να προσλάβουν τόσο εύκολα όσο νομίζουμε οι ενήλικες. Ο δάσκαλος θα επαναλάβει, θα επιμείνει, θα αναζητήσει τον καλύτερο τρόπο διδασκαλίας ώστε να είναι σίγουρος ότι ο μαθητής αφομοίωσε. Δεν αγανακτεί όταν ο μαθητής τα χάνει και δε μπορεί να ανταποκριθεί, δεν εκνευρίζεται, δεν εξάπτεται μπροστά στην αδιαφορία, την αδράνεια, τη λανθασμένη συμπεριφορά του μαθητή. Με αυτοκυριαρχία κατανιεί και ερμηνεύει τα πάντα.
Ο αποτελεσματικός δάσκαλος δεν μπαίνει ποτέ στην τάξη αν δεν έχει ετοιμαστεί. Αυτό ισχύει για κάθε μάθημα. Οι πρόχειροι αυτοσχεδιασμοί δεν τον τιμούν, αντίθετα τον εκθέτουν στους μαθητές. Και οι μικροί ακόμη μαθητές αντιλαμβάνονται την προχειρότητα και την άγνοια του δασκάλου. Ορισμένοι έχουμε αδυναμία σε κάποια μαθήματα και παραμελούμε τα άλλα. Όμως ο αποτελεσματικός δάσκαλος είναι βέβαιος ότι κάθε μάθημα έχει την αξία του και αυτό το περνάει και στα παιδιά. Η ανησυχία στην τάξη δεν σταματά με παρακλήσεις ή απειλές, αλλά με την ελκυστική παρουσίαση της νέας γνώσης με τρόπο εύληπτο, παραστατικό, ζωντάνια, χρωματισμό φωνής, ανάλογη στάση του σώματος. Ο δάσκαλος είναι ηθοποιός με τη διπλή σημασία. διδάσκει ήθος και παίζει το ρόλο του σαν ηθοποιός.
Ο δάσκαλος πρέπει να είναι αμερόληπτος και να μην επηρεάζεται από γνωριμίες, φιλίες, κοινωνική θέση των γονιών ή την εξωτερική εμφάνιση των μαθητών. δεν αεροβατεί. Έχει αυτογνωσία και δε διστάζει να συμβουλευτεί παλιότερους και εμπειρότερους συναδέλφους του. Σε εξαιρετικές περιστάσεις απευθύνεται σε ειδικούς.
Είναι σπάνιο να υπάρχει άνθρωπος χωρίς προσωπικό ή οικογενειακό πρόβλημα. Στη σημερινή εποχή δεν είναι αυτονόητη ούτε η οικογενειακή γαλήνη. Ο αποτελεσματικός δάσκαλος προσπαθεί να διαχωρίζει τις διδακτικές του ευθύνες από τα μικρά ή μεγάλα αδιέξοδα της προσωπικής ή οικογενειακής ζωής. Έτσι αποφεύγει τους εκνευρισμούς, τα ξεσπάσματα, τις συναισθηματικές αλλαγές στην τάξη, στους συναδέλφους του, στους γονείς.
Η άνοδος του βιοτικού επιπέδου και η κατάρρευση των αξιών έδωσε την εντύπωση ότι η αποστολή του Δασκάλου είναι ασήμαντη. Ένα όμως παραμένει γεγονός. Ο εμπνευσμένος δάσκαλος είναι πνευματικός ηγέτης γιατί έχει στόχους, και δίνει νόημα στο έργο του. Πρέπει να είναι μακριά απ’ αυτόν η νοοτροπία του υπαλλήλου που εκτελεί το έργο του σαν αγγαρεία, τυπικά, χωρίς ψυχή, που κουράζει και κουράζεται.
|
