ΚΕΙΜΕΝΟ
Το ίντερνετ τελικά τι αλλάζει, τις συνήθειες της σκέψης μας ή τον ίδιο τον εγκέφαλό μας;
Το ίντερνετ αλλάζει τον τρόπο που σκεφτόμαστε. Αυτό όμως φαίνεται ότι θα έχει μακροπρόθεσμες συνέπειες σε κάποιες περιοχές του εγκεφάλου. Το μπροστινό τμήμα του εγκεφάλου, για παράδειγμα, αναπτύσσεται στο τέλος της εφηβείας. Αν κάποιος έφηβος, λοιπόν, ζει καθημερινά στο ψηφιακό περιβάλλον των βιντεοπαιχνιδιών, παίρνοντας διαρκώς ρίσκα χωρίς συνέπειες, ζει δηλαδή σε ένα περιβάλλον όπου επικρατούν οι έντονες αισθήσεις στο εδώ και το τώρα, αυτό προδιαθέτει τον εγκέφαλό του να έχει λιγότερο ενεργό μπροστινό τμήμα αργότερα στη ζωή του. Ο έφηβος αυτός συνεχώς προβάρει μια δραστηριότητα η οποία συνήθως σχετίζεται με τον εγκέφαλο παθολογικών τζογαδόρων ή σχιζοφρενών...[...]
Παρ’ όλα αυτά, τόσο το Facebook όσο και το Twitter βοήθησαν αφάνταστα τους νέους του αραβικού κόσμου να ενώσουν και να οργανώσουν επαναστατική σκέψη, φωνή και δράση και να εξεγερθούν μαζικά εναντίον των αυταρχικών καθεστώτων της χώρας τους... Αυτό ήταν κάτι πολύ θετικό, γιατί έδωσε τη δυνατότητα στο ίντερνετ να αποτελέσει ένα ισχυρό όπλο για τον εκδημοκρατισμό των χωρών αυτών. Το ίντερνετ και η κάθε είδους τεχνολογία είναι από μόνες τους ουδέτερα εργαλεία στα χέρια μας. Αυτό στο οποίο ασκώ κριτική είναι η στάση των ανθρώπων απέναντί τους και ο τρόπος με τον οποίο τα χειρίζονται. Για παράδειγμα, οι άνθρωποι αισθάνονται ότι τώρα μέσω των chat room μπορούν να μιλάνε εύκολα και άμεσα στο ίντερνετ ξεχνώντας όμως ότι τώρα είναι πολύ ευκολότερο από ποτέ κάποιος να παρακολουθήσει και να καταγράφει αυτή την ιδιωτική διαδικτυακή ομιλία. Όσο εύκολο είναι το ίντερνετ να αποτελέσει ένα εργαλείο εκδημοκρατισμού, άλλο τόσο εύκολο είναι να γίνει ένα εργαλείο που θα καταργήσει τον ιδιωτικό μας βίο με άγνωστες συνέπειες.
Πώς βλέπετε λοιπόν το μέλλον του εγκεφάλου μας, που μεγαλώνει μέσα στο ραγδαία εξελισσόμενο θερμοκήπιο του ίντερνετ και των νέων τεχνολογιών του 21ου αιώνα; Το πρώτο πιθανό σενάριο είναι ότι θα καταλήξει ο καθένας μας να συμπεριφέρεται σαν ηλεκτρονικός υπολογιστής και να προτιμά να αλληλεπιδρά με άλλο κομπιούτερ και όχι με ανθρώπους, κάτι το οποίο ήδη συμβαίνει ως έναν βαθμό, καθώς πολλοί αισθάνονται πιο άνετα μπροστά σε έναν υπολογιστή.
Το δεύτερο σενάριο είναι ότι πολλοί λάτρεις του διαδικτύου ζώντας μια ζωή μπροστά σε μια οθόνη (κάτι που τους στερεί τη δυνατότητα ουσιαστικού διαλόγου), αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να αγκαλιάσουν πάσης φύσεως φονταμενταλιστικά κινήματα. Είναι ένα πολύ ελκυστικό αντίδοτο το να συμμετέχεις σε μια συλλογική φαντασίωση που σε οδηγεί να αδιαφορείς για την ιδιαιτερότητά σου.
Το τρίτο σενάριο, το οποίο φυσικά προτιμώ και για το οποίο αγωνίζομαι, αφορά την προσπάθειά μας να καλλιεργήσουμε την τεχνολογία που θα βοηθήσει τους ανθρώπους να νιώσουν την αίσθηση της ταυτότητάς τους, της ατομικότητάς τους και της αυτοεκπλήρωσής τους. Κι αυτό μπορεί να επιτευχθεί μόνο μέσω της έκφρασης της δημιουργικότητάς τους. Όμως, για να συμβεί αυτό, πρέπει τα άτομα να είναι ενεργά και όχι παθητικοί δέκτες, πρέπει να κατανοούν όσα συμβαίνουν γύρω τους και όχι απλώς να επεξεργάζονται πληροφορίες – και νομίζω ότι αυτή τη στιγμή τα κομπιούτερ δεν βοηθάνε τους ανθρώπους να πετύχουν κάτι τέτοιο.
Σούζαν Γκρίνφιλντ, συνέντευξη στον Σπύρο Χατζηγιάννη, περ. Ε, εφημ. Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 27.2.2011
Λεξιλόγιο: Φονταμενταλισμός: Με τον όρο φονταμενταλισμός εκφράζονται οι τάσεις εμμονής ή επιστροφής σε άκρως συντηρητικά θρησκευτικά βιώματα του παρελθόντος, τα οποία λειτουργούν ως μέσο αντίστασης σε κάθε ενδεχόμενη αλλαγή ή θρησκευτική μεταρρύθμιση. [Ο μουσουλμανικός φονταμενταλισμός στρέφεται εναντίον της εκκοσμίκευσης και της εισβολής της δυτικής παράδοσης και ηθικής καθώς και σε οτιδήποτε άλλο είναι ξένο προς την ισλαμική πραγματικότητα. Αντιθέτως, στοχεύει στην ενδυνάμωση της ισλαμικής θρησκευτικής και πολιτισμικής παράδοσης.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α. Να παρουσιάσετε το περιεχόμενο της συνέντευξης της Βρετανίδας νευροβιολόγου σε μια περίληψη 100-120 λέξεων. (25 μονάδες)
Β1. «Το ίντερνετ και η κάθε είδους τεχνολογία είναι από μόνες τους ουδέτερα εργαλεία στα χέρια μας»: Να αναπτύξετε την άποψη σε μια παράγραφο 70-90 λέξεων. (10 μονάδες)
Β2. «Το ίντερνετ αλλάζει…σχιζοφρενών»: Να καταγράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου. (5 μονάδες)
Β3. Να δώσετε έναν τίτλο χωρίς κι έναν τίτλο με σχόλιο στο απόσπασμα. (4 μονάδες)
Β4. ελκυστικό, μακροπρόθεσμες, συλλογική, ιδιαιτερότητα, δέκτες: Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παραπάνω λέξεις του κειμένου. (5 μονάδες)
Β5. Να εξετάσετε αν η τελευταία παράγραφος του κειμένου έχει ενότητα, αλληλουχία και συνοχή. (6 μονάδες)
Β6. «Αυτό στο οποίο ασκώ κριτική είναι η στάση των ανθρώπων απέναντί τους»: Nα χαρακτηρίσετε το είδος της σύνταξης, να επισημάνετε τι τονίζεται με αυτό το είδος σύνταξης και να τη μετατρέψετε στην αντίθετή της. (5 μονάδες)
Γ. Παραγωγή Λόγου: Το διαδίκτυο, παρά τις ποικίλες εφαρμογές και τις ευεργετικές υπηρεσίες του, εγκυμονεί σημαντικούς κινδύνους σε ένα πλήθος τομέων. Σε ένα άρθρο στη σχολική σας εφημερίδα, 500-600 λέξεων, να αναδείξετε τους κινδύνους αυτούς και να εκθέσετε με ποιους τρόπους θα μπορούσαν να περιοριστούν (40 μονάδες)
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α. Θέμα της συνέντευξης είναι η επίδραση του διαδικτύου στη σκέψη και τη ζωή του ανθρώπου. Σύμφωνα με τη Βρετανίδα νευροβιολόγο, το διαδίκτυο διαφοροποιεί τη σκέψη και ειδικά στην περίπτωση των εφήβων καλλιεργεί εγκεφαλικές λειτουργίες όμοιες με των εθισμένων στον τζόγο και των σχιζοφρενών. Από τη μια, η διαδικτυακή επικοινωνία προσφέρει στους νέους τη δυνατότητα πολιτικής ενεργοποίησης, αλλά παράλληλα εγκυμονεί τον κίνδυνο περιστολής της ιδιωτικής ζωής. Καταληκτικά, ισχυρίζεται πως τα ηλεκτρονικά μέσα θα οδηγήσουν είτε στη μηχανοποίηση της σκέψης και στην απομάκρυνση από το συνάνθρωπο είτε στην προώθηση μορφών φανατισμού και στην απώλεια της ατομικής ιδιαιτερότητας είτε στην ανάδειξη της προσωπικής ταυτότητας, εξέλιξη που προϋποθέτει την ατομική ενεργοποίηση.
Β1. Το αν ένα τεχνικό επίτευγμα θα αποβεί ωφέλιμο ή βλαβερό εξαρτάται όχι από το ίδιο αλλά από τον τρόπο χρήσης του. Το ίδιο μέσο μπορεί με διαφορετική χρήση να αποδώσει διαφορετικά αποτελέσματα, άλλοτε θετικά και άλλοτε αρνητικά. Αυτό ισχύει και στην περίπτωση της ηλεκτρονικής τεχνολογίας και του διαδικτύου. Από τη μια πλευρά, το διαδίκτυο προσφέρει εκπληκτικές δυνατότητες πληροφόρησης, μόρφωσης, επικοινωνίας, δημιουργικότητας και ψυχαγωγίας. Από την άλλη όμως, οδηγεί στον εθισμό και την αποκοινωνικοποίηση, ενώ αποτελεί χώρο ποικίλων μορφών εγκληματικότητας. Επομένως, η επιλογή και η ευθύνη ανήκει στον χρήστη και όχι στο ίδιο το μέσο.
Β2. Η παράγραφος αναπτύσσεται με συνδυασμό μεθόδων: με αίτιο- αποτελέσματα και με παραδείγματα
Β3. Τίτλος χωρίς σχόλιο: «Διαδίκτυο και προοπτικές» Τίτλος με σχόλιο: «Οι αντιφάσεις του εθιστικού διαδικτύου»
Β4. απωθητικό, βραχυπρόθεσμες, ατομική, ομοιομορφία, πομποί
Β5. Η τελευταία παράγραφος του κειμένου διακρίνεται από ενότητα, γιατί οι λεπτομέρειες συνδέονται νοηματικά με τη θεματική περίοδο («Το τρίτο σενάριο αφορά την προσπάθειά μας να καλλιεργήσουμε την τεχνολογία που θα βοηθήσει τους ανθρώπους να νιώσουν την αίσθηση της ταυτότητάς τους, της ατομικότητάς τους και της αυτοεκπλήρωσής τους»). Επίσης, διακρίνεται από αλληλουχία, καθώς οι λεπτομέρειες ακολουθούν λογική σειρά. Τέλος, η συνοχή μεταξύ των περιόδων επιτυγχάνεται με τη χρήση αντωνυμίας («αυτό») και τις κατάλληλες διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις (και αυτό, όμως, για να συμβεί αυτό).
Β6. Ενεργητική σύνταξη. Τονίζεται το υποκείμενο που ενεργεί και κάνει το ύφος οικείο, φιλικό και προσωπικό. Μετατροπή σε παθητική: «Αυτό στο οποίο ασκείται κριτική από μένα είναι η στάση των ανθρώπων απέναντί τους»
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
ΤΙΤΛΟΣ ΑΡΘΡΟΥ: «Το σκοτεινό πρόσωπο του διαδικτύου»
Ενδεικτικός πρόλογος: Από όλα τα μέσα ενημέρωσης και επικοινωνίας, το διαδίκτυο αποτελεί το πιο εξελιγμένο τεχνολογικά και το μέσο με την παγκόσμια εμβέλεια. Μέσο πολυπρόσωπο, μαζικό, αλλά και εξατομικευμένο, αποτελεί έναν τεράστιο κόμβο πληροφοριών, δίνοντας τη δυνατότητα αμφίδρομης επικοινωνίας, με τεράστιες δυνατότητες και εφαρμογές σε ποικίλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και ειδικά στην οικονομία, τη μόρφωση και την ψυχαγωγία ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Εντούτοις, δεν μπορούν να παραβλεφθούν οι ολοένα και αυξανόμενοι κίνδυνοι που διατρέχουν οι χρήστες του μέσου αυτού.
Α’ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: Kίνδυνοι κατά τη χρήση του διαδικτύου -Αποκοινωνικοποίηση των νέων. Οι απεριόριστες δυνατότητες του Η/Υ εντυπωσιάζουν ιδιαίτερα τα νεαρά άτομα, με αποτέλεσμα να προσκολλώνται στην 5 εικονική ζωή, να γίνονται εσωστρεφείς και να αποξενώνονται από το κοινωνικό τους περιβάλλον σε μια κρίσιμη ηλικία για την ανάπτυξη της κοινωνικότητάς τους. -Υπερπληροφόρηση, σύγχυση, παραπληροφόρηση Ο βομβαρδισμός με ένα τεράστιο πλήθος ετερόκλητων και ανούσιων πληροφοριών περιορίζει τη δυνατότητα κριτικής επεξεργασίας και αξιολόγησης από την πλευρά του χρήστη, με αποτέλεσμα την αδυναμία να διακρίνει το περιττό από την ουσία μέσα στο «λαβύρινθο» του διαδικτύου - Επιτρέπει την ανάπτυξη νέων μορφών εγκληματικότητας Λόγω της της έλλειψης διεθνούς νομοθεσίας και επαρκών μηχανισμών ελέγχου το διαδίκτυο είναι ένας χώρος ανοιχτός: στην προπαγάνδα ακραίων και επικίνδυνων πολιτικών απόψεων, στη δράση του οργανωμένου εγκλήματος και της πορνογραφίας, στην καταπάτηση της πνευματικής ιδιοκτησίας, στην πρόσβαση και παραποίηση δεδομένων των εταιρειών, στην καταστροφή αρχείων, την κλοπή λογισμικού, το οικονομικό έγκλημα -Παραβίαση και παρακολούθηση της ιδιωτικής ζωής Παρέχει τεράστιες δυνατότητες συγκέντρωσης, επεξεργασίας και τελικά αξιοποίησης προσωπικών δεδομένων, σε βάρος της ασφάλειας, της αξιοπρέπειας και των ατομικών δικαιωμάτων. -Φθείρει τη γλωσσική έκφραση (υπεραπλούστευση, συντομογραφίες, υπερβολική χρήση ξένων όρων, υβριδική γλώσσα «greeklish»), απομακρύνει από την παράδοση, οδηγεί στην ξενομανία Μεταβατική παράγραφος Η επισήμανση των κινδύνων οδηγεί στην ανάγκη λήψης αποτελεσματικών μέτρων από τους φορείς κοινωνικοποίησης, την Πολιτεία και το ίδιο το άτομο
Β’ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ: TΡΟΠΟΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ Η ευθύνη της οικογένειας -Ενθάρρυνση των νέων για την ενασχόλησή τους με τον κόσμο της τεχνολογίας χωρίς υπερβολές. -Φροντίδα για την κοινωνική ζωή του νέου και διεύρυνση των ενδιαφερόντων του. -Έλεγχος της πρόσβασης των ανηλίκων στο διαδίκτυο και προστασία από ηλεκτρονικές σελίδες με επικίνδυνο για τα παιδιά περιεχόμενο 6 Ο ρόλος της εκπαίδευσης -Εξοικείωση των νέων με τη νέα τεχνολογία, τις δυνατότητες και τους κινδύνους που συνεπάγεται. Προσεκτική μελέτη και υπεύθυνος προγραμματισμός για την εισαγωγή της πληροφορικής στη διδασκαλία (κατάλληλα εκπαιδευτικά προγράμματα, κατάρτιση των εκπαιδευτικών, συνδυασμός με τις παραδοσιακές μορφές διδασκαλίας). Ανάπτυξη της ικανότητας αξιολόγησης των πληροφοριών, διασταύρωσης και επιλογής με βάση την αξιοπιστία της πηγής, τη σοβαρότητα, την αισθητική του δικτυακού τόπου, όξυνση της κριτικής σκέψης των νέων -Δημιουργία υγιούς δημοκρατικής συνείδησης Η ευθύνη της πολιτείας , των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων Υιοθέτηση κατάλληλης νομοθεσίας σε εθνικό και διεθνές επίπεδο για την καταπολέμηση του οργανωμένου εγκλήματος στο διαδίκτυο και ιδιαίτερα για την προστασία των ανηλίκων από ιστοσελίδες με περιεχόμενο επιβλαβές. Συνεργασία των κρατών και εκσυγχρονισμός των υπηρεσιών αστυνόμευσης, ώστε να μπορούν αποτελεσματικά να εξαλείψουν το οργανωμένο ηλεκτρονικό έγκλημα. Δημιουργία εξελιγμένων προγραμμάτων προστασίας του χρήστη, αντιμετώπισης επικίνδυνων ιών, προστασίας των συναλλαγών. Θέσπιση νομοθετικού πλαισίου για τη διασφάλιση της πνευματικής ιδιοκτησίας.
Επίλογος: Συνετή αντιμετώπιση της τεχνολογίας με αίσθηση του μέτρου, χωρίς υπερβολή και υπερεκτίμηση της αξίας της στη ζωή του ανθρώπου. Αξιολόγηση και αξιοποίηση των πληροφοριών, ώστε να αποτελούν μέσο διεύρυνσης της προσωπικότητας του ατόμου και όχι χειραγώγησής της.
Περισσότερο πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.