Η επιστήμη έχει βελτιώσει δραστικά τις ζωές μας κάνοντας τον κόσμο ασφαλέστερο και πιο προσιτό, την ίδια ώρα που έχει αυξήσει τον βαθμό κατανόησής μας για τον εαυτό μας και το Σύμπαν.
Όσο προχωρά η επιστήμη, άλλο τόσο προοδεύει και η ανθρωπότητα, καθώς οι επιστημονικές επαναστάσεις και η προαγωγή της γνώσης έχουν μεταμορφώσει την καθημερινότητά μας.
Όσο περισσότερο ανοίγονται όμως οι επιστήμονες σε έναν νέο και γενναίο κόσμο, άλλο τόσο είναι αναγκασμένοι να παίζουν τον Θεό, καθώς αψηφούν φυσικούς νόμους και ανθρώπινους περιορισμούς ανατρέποντας άρδην τους ίδιους τους κανόνες της ζωής!
Ανακαλύψεις, εφευρέσεις και τεχνολογική πρόοδος κόβουν δεσμούς με τα παλιά, αν και για να συμβεί αυτό όλο και κάτι χάνεται στην πορεία ή μεταμορφώνεται και πλέον είναι παντελώς αγνώριστο.
Ξέρουμε, για παράδειγμα, ότι είμαστε ήδη σε θέση να παράγουμε τεχνητό σπέρμα στο εργαστήριο (σε δοκιμαστικό ακόμα στάδιο ελέγχων σε ποντίκια) και αν οι δοκιμασίες επιτύχουν και στα πρωτεύοντα, τότε αντίο ανθρώπινη στειρότητα! Την ίδια ώρα, έχουμε αναπτύξει κουνούπια (προϊόντα γενετικής μηχανικής) απρόσβλητα στην ελονοσία, μπας και απαλλαγούμε επιτέλους από τον βραχνά της μαλάριας.
Αλλά και τα οικοσυστήματα προσπαθούμε να χειραγωγήσουμε στην απέλπιδα προσπάθειά μας να περιορίσουμε τα φαινόμενα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης του πλανήτη μέσω υπερφιλόδοξων γεωμηχανικών τεχνικών που έχουν σκοπό να παρέμβουν στις φυσικές διαδικασίες του πλανήτη Γη (όπως η αφαίρεση του διοξειδίου του άνθρακα από την ατμόσφαιρα αλλά και η διαχείριση της ηλιακής ακτινοβολίας!).
Κι όλα αυτά ωχριούν μπροστά σε όσα έρχονται ολοταχώς…
Δημιουργία τεχνητής ζωής
Έπειτα από 15 χρόνια κοπιαστικών ερευνών, ο πολυεκατομμυριούχος πιονέρος της γενετικής Κρεγκ Βέντερ κατάφερε να πραγματώσει επιτέλους το φιλόδοξο όνειρό του, τη δημιουργία συνθετικής ζωής. Η αμφιλεγόμενη δουλειά του δρος (που δημοσιεύτηκε στην έγκριτη επιθεώρηση «Science» το 2010) περιλαμβάνει τεχνικές αιχμής που δημιούργησαν «μια τελείως καινούρια μορφή συνθετικής ζωής από ένα μείγμα χημικών»!
Η διαδικασία περιλάμβανε την ανάλυση και καταγραφή του γενετικού υλικού του μικρότερου βακτηριδίου που ξέρουμε και την αποθήκευσή του σε έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή. Η ομάδα των επιστημόνων χρησιμοποίησε κατόπιν τα ψηφιακά δεδομένα ώστε να «αναπαράγει τεχνητά το DNA στο εργαστήριο». Για να διαφοροποιηθεί μάλιστα το συνθετικό γενετικό υλικό από το αυθεντικό DNA, το τροποποίησαν με ένα «υδατογράφημα».
Στο τέλος αφαίρεσαν όλο το πραγματικό γενετικό υλικό αντικαθιστώντας το με τον κώδικα που αναπαρήγαγαν στο εργαστήριο. Το αποτέλεσμα ήταν εκπληκτικό: ένα τεχνητό κύτταρο ικανό να αναπαράγεται! Αυτό αλλάζει όλα όσα ξέρουμε για τη ζωή, μιας και μέχρι τώρα η ικανότητα της αναπαραγωγής προσιδίαζε αποκλειστικά στα έμβια όντα, όντας ένας από τους θεμελιώδεις ορισμούς της ζωής!
Ο δρ Βέντερ συνεχίζει να πειραματίζεται προσπαθώντας τώρα να δημιουργήσει (ανασυνθέσει, καλύτερα!) πιο περίπλοκες μορφές τεχνητών οργανισμών, που έχουν απίστευτες ικανότητες: μπορούν να ρουφούν την ατμοσφαιρική ρύπανση, να μεταμορφώνουν τα σκουπίδια σε καύσιμο, να λειτουργούν ως εμβόλια εναντίον φριχτών ασθενειών και άλλα τέτοια σπουδαία.
Η κριτική που στρέφεται εναντίον του δεν είναι άλλη από το γεγονός ότι το παίζει Θεός. Αλλά και ότι η έρευνά του θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέες και ακόμα ανατριχιαστικότερες μορφές βιολογικού πολέμου…
Δημιουργία εξωγήινου οργανισμού (με συνθετικό DNA)
Παρά την τεράστια βιοποικιλότητα της Γης, φαίνεται πως τα πάντα είναι κωδικοποιημένα σε μόλις δύο ζευγάρια γενετικών βάσεων (C-G και A-T). Αυτό μέχρι πρόσφατα, καθώς τώρα οι επιστήμονες είναι σε θέση να δημιουργούν οργανισμούς που περιέχουν τα συνήθη φυσικά ζευγάρια των γενετικών βάσεων συν ένα τρίτο, εντελώς τεχνητό!
Όπως καταλαβαίνουμε, τα νέα είναι για την επιστήμη κάτι παραπάνω από συγκλονιστικά. Ο «πρώτος εξωγήινος οργανισμός» που παράχθηκε από τον άνθρωπο προήλθε μάλιστα από το τοξικό βακτήριο E. coli και είναι εντελώς απόκοσμος, καθώς «έχει τελείως διαφορετικό DNA από κάθε άλλο πράγμα στη Γη». Το υπερεπιτυχημένο πρόγραμμα κατάφερε να ξαναγράψει το DNA και να αλλάξει όλες μας τις βεβαιότητες γι’ αυτό.
Για χρόνια η επιστήμη πίστευε ότι η ζωή εξελίσσεται μόνο μέσα από τις αλλαγές στη δομή του DNA. Η ύπαρξη ωστόσο ενός οργανισμού με συνθετικό DNA αφήνει παρακαταθήκη το γεγονός ότι η ζωή μπορεί να σχηματιστεί και μέσω διαφορετικών γενετικών κωδικοποιήσεων, κάτι που υποδεικνύει ότι η ζωή σε άλλους πλανήτες μπορεί να έχει πάρει έναν εντελώς διαφορετικό δρόμο από τις γήινες υπάρξεις. Και βέβαια η αμφιλεγόμενη ανακάλυψη θα έχει εφαρμογές σε πάρα πολλούς τομείς, όπως η ιατρική και η νανοτεχνολογία…
Επεξεργασία του ανθρώπινου γονιδιώματος
Το «πείραγμα» του γενετικού υλικού αφορούσε μέχρι πρόσφατα μόνο σε φυτά και ζωικούς οργανισμούς, αν και πλέον «στρέφεται πρωτίστως στην ανθρωπότητα». Αυτό συνέβη όταν η αρμόδια βρετανική Αρχή έδωσε στην ερευνήτρια Κάθι Νιακάν το πράσινο φως να πειράξει ανθρώπινα έμβρυα για καθαρά επιστημονικούς σκοπούς.
Η τεχνολογία που χρησιμοποιεί η γενετική αιχμής επιτρέπει την αναγνώριση και απομόνωση συγκεκριμένων γονιδίων και κατόπιν την επαναγραφή του DNA. Κι εκεί που προηγουμένως η τεχνική χρησιμοποιούνταν σε σκύλους και χοίρους αυξομειώνοντας το μέγεθός τους, πλέον έχει γίνει κατάφωρα αμφιλεγόμενη, παρά τους ευγενείς σκοπούς της. Κι αυτό γιατί η εφαρμογή της στην ανθρώπινη επικράτεια αφορά πρωτίστως στην εξάλειψη παθήσεων όπως ο καρκίνος, αλλά και στη μείωση των αποβολών και τη βελτίωση των δεικτών γονιμότητας.
Ταυτοχρόνως βέβαια, η επεξεργασία του ανθρώπινου γονιδιώματος λειτουργεί κάπως σαν «Κουτί της Πανδώρας για ηθικά διλήμματα αλλά και πραγματικούς κινδύνους». Κι αυτό γιατί όχι μόνο τα αποτελέσματα του «πειράγματος» μπορεί να περάσουν στις επόμενες γενιές, αλλά κυρίως γιατί τα λάθη ελλοχεύουν συνεχώς στην άγνωστη λίγο πολύ τεχνολογία που περιλαμβάνεται. Αν και η σφοδρότερη πολεμική στρέφεται κατά της πόρτας που ανοίγει για «μωρά κατά παραγγελία», φέρνοντας στον νου τους μύχιους πόθους των ευγονιστών…
Ανασταίνοντας κλινικά νεκρούς ανθρώπους
Η επαναφορά νεκρών στη ζωή παραμένει ένας από τους μεγαλύτερους ανθρώπινους πόθους, αν και μέχρι σήμερα ήταν κάτι που ανήκε αναγκαστικά στον χώρο της θρησκείας, της μυθολογίας και της επιστημονικής φαντασίας. Μέχρι σήμερα, καθώς πλέον μια αμερικανική εταιρία (BioQuark) κάνει τα πάντα για να πετύχει το άπιαστο αυτό όνειρο, έχοντας την άδεια της σχετικής αμερικανικής Αρχής για το υπερφιλόδοξο, αν και κατάφωρα αμφιλεγόμενο, σχέδιο.
Η πρώτη φάση του προγράμματος περιλάμβανε τη χαρτογράφηση του εγκεφάλου 20 Ινδών που έχουν χαρακτηριστεί κλινικά νεκροί. Η εταιρία προγραμματίζει τώρα τη δεύτερη φάση του πειράματος, που περιλαμβάνει διάφορες τεχνικές αιχμής ώστε να επιστρέψει η εγκεφαλική λειτουργία σε ανθρώπους που διατηρούνται στη ζωή μόνο με μηχανικά μέσα.
Ο στόχος είναι το κεντρικό νευρικό σύστημα αλλά και συγκεκριμένες εγκεφαλικές δομές, ώστε να «επιδιορθωθούν και να αναγεννηθούν από μόνα τους, με τον τρόπο που μπορούν τα ψάρια και τα αμφίβια». Αν πετύχουν οι επιστήμονες της εταιρίας τον στόχο τους, τότε επόμενος σταθμός θα είναι η «πλήρης ανθρώπινη ανάνηψη»…
Αναπτύσσοντας υβριδικά όργανα
Είναι γεγονός ότι οι δωρητές οργάνων σπανίζουν παγκοσμίως και αναρίθμητοι άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο περιμένοντας μόσχευμα. Γι’ αυτό και η γενετική έχει στραφεί πια σε νέα μονοπάτια, αναζητώντας μια καινοτόμα αλλά και αμφιλεγόμενη εναλλακτική: τη δημιουργία ανθρώπινων οργάνων μέσα σε ζώα!
Το πρόγραμμα της μείξης ανθρώπινου και ζωικού DNA έλκει το όνομά του από το φοβερό αρχαιοελληνικό μυθολογικό τέρας, τη Χίμαιρα, που με σώμα κατσίκας, κεφάλι λιονταριού και ουρά φιδιού ήξερε καλά από γενετικό αχταρμά! Όσο για τη διαδικασία δημιουργίας σύγχρονων χιμαιρών, είναι πολύ απλή στη σύλληψή της: αφού αφαιρεθεί ένα τμήμα του γενετικού υλικού του ζώου (όπως ας πούμε το κομμάτι που είναι υπεύθυνο για τον σχηματισμό του παγκρέατος), εγχέονται ανθρώπινα κύτταρα στο έμβρυο του ζώου, τα οποία αρχίζουν να αναπτύσσονται καταλαμβάνοντας το τεχνητό κενό στο DNA του ζώου. Και καθώς τα έμβρυα δεν έχουν ανοσοποιητικό σύστημα, δεν υπάρχει κανένας κίνδυνος για απόρριψη των ανθρώπινων κυττάρων.
Παρά το γεγονός ότι η τεχνική έχει την προοπτική να σώσει χιλιάδες ζωές κάθε χρόνο, μόνο στο απυρόβλητο της κριτικής δεν είναι. Πέρα από το γεγονός ότι και πάλι ο άνθρωπος παίζει τον Θεό, κανείς δεν ξέρει τι τροποποιήσεις θα φέρει το ανθρώπινο γενετικό υλικό στο ζώο που το φιλοξενεί. Κι αν το ανθρώπινο-ζωικό υβρίδιο αρχίσει να σκέφτεται σαν άνθρωπος;
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.