Το πνεύμα και τη δύναμη του ανταγωνισμού δεν πρέπει να το υποτιμάμε ποτέ, καθώς τα μεγαλύτερα πράγματα έχουν συμβεί κυριολεκτικά για το καπρίτσιο της νίκης!
Όλος ο ιστορικός χρόνος είναι γεμάτος από στοιχήματα που λειτούργησαν ως κινητήριος μοχλός για την επίτευξη μεγάλων και σπουδαίων πραγμάτων.
Επιστήμονες που μάλωναν και έθεταν προκλήσεις επί αμοιβή, μιας και από αυτό το «πάμε στοίχημα;» φαίνεται πως κανείς δεν μπορεί να απαλλαγεί!
Στοιχηματζήδες από τα γεννοφάσκια τους δηλαδή…
Η Γη είναι επίπεδη; Δεν νομίζω!
Ήταν μια μέρα του 1870 που ο διαπρεπής ουαλός φυσιοδίφης Άλφρεντ Ράσελ Γουάλας είδε μια αγγελία στην εφημερίδα: ο φανατικός υπέρμαχος της επίπεδης Γης, Τζον Χάμπντεν, στοιχημάτιζε ανοιχτά 500 λίρες ότι κανείς δεν θα μπορούσε να αποδείξει τη σφαιρικότητα του πλανήτη μας χρησιμοποιώντας την κλασική σειρά πειραμάτων παρατήρησης του ποταμού Μπέντφορντ του Νόρφολκ.
«Εύκολα λεφτά», σκέφτηκε ο εξέχων ουαλός επιστήμονας, οι απόψεις του οποίου περί της εξέλιξης των ειδών ανάγκασαν τον Δαρβίνο να δημοσιοποιήσει τη δική του θεωρία πολύ νωρίτερα απ’ όσο υπολόγιζε. Το πρώτο πείραμα του Μπέντφορντ είχε λάβει χώρα το 1838 και είχε αποδείξει μάλιστα ότι η Γη ήταν επίπεδη (παρατηρούσαν τα πλοία μέσω τηλεσκοπίων, τα οποία παρέμεναν συνεχώς θεατά, απορρίπτοντας την πεποίθηση περί σφαιρικότητας του πλανήτη και «εξαφάνισης» των πλοίων).
Ο Γουάλας διέκρινε αμέσως τα ψεγάδια της παρατηρησιακής μεθόδου του πειράματος και το εκτέλεσε εκ νέου και σωστά αυτή τη φορά, αποδεικνύοντας κι αυτός με τη σειρά του το ακριβώς αντίθετο: η Γη ήταν τώρα σφαιρική! Οι επιστήμονες-διαιτητές του στοιχήματος έδωσαν τα λεφτά στον Γουάλας, καθώς επιβεβαίωσαν την αξιοπιστία της μεθόδου του.
Ο Χάμπτεν δεν του το συγχώρεσε ποτέ αυτό και ανέπτυξε ένα είδος βεντέτας με τον Γουάλας, περνώντας τα επόμενα 15 χρόνια με μηνύσεις, απειλές και κάθε είδους συκοφαντία θέλοντας να κηλιδώσει το όνομά του. Ευτυχώς που δεν έβαλε νέο στοίχημα για την κακή ρετσινιά που θα κολλούσε στον Γουάλας, γιατί και πάλι θα το έχανε…
Το ξεκίνημα της νανοτεχνολογίας
Ήταν το 1959 όταν ο ογκόλιθος της θεωρητικής φυσικής και νομπελίστας για τη δουλειά του στην κβαντινή μηχανική Ρίτσαρντ Φάινμαν έδωσε τη μνημειώδη διάλεξή του στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Καλιφόρνια (το φημισμένο Καλτέκ), αναφερόμενος σε μια ιδέα που δεν θα είχε καν όνομα για δεκαετίες: τη νανοτεχνολογία.
Ο Φάινμαν τέλειωσε την ομιλία του με ένα στοίχημα 1.000 δολαρίων για την κατασκευή ενός λειτουργικού κινητήρα μικροσκοπικών διαστάσεων. Κι όμως, παρά το πρώιμο της εποχής, σε λιγότερο από έναν χρόνο ο τελειόφοιτος του Καλτέκ, Γουίλιαμ ΜακΛίλαν, είχε τα λεφτά στο τσεπάκι του! Ο φοιτητής είχε κατασκευάσει έναν κανονικότατο κινητήρα, αποτελούμενο από 13 διαφορετικά μέρη, στις νανοδιαστάσεις των προδιαγραφών του Φάινμαν.
Δύσπιστος εκείνος, εξέτασε λεπτομερώς τη μηχανή και αναγκάστηκε στο τέλος να του γράψει το τσεκ. Ποτέ δεν ήταν βέβαια πιο χαρούμενος που έχανε ένα στοίχημα, καθώς η ιδέα που είχε οραματιστεί φαινόταν τώρα πιο πιθανή από ποτέ…
Η γέννηση του «Principia Mathematica»
Ήταν άλλη μια μέρα του 1684 που ο άγγλος αρχιτέκτονας σερ Κρίστοφερ Ρεν συναντήθηκε με τους κολλητούς του, τον αστρονόμο Έντμουντ Χάλεϊ και τον φυσικό Ρόμπερτ Χουκ, για να συζητήσουν ό,τι συζητούσαν στις συχνές τους συναντήσεις. Η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από τους νόμους της πλανητικής κίνησης του Κέπλερ και από τη διαφωνία ο Ρεν κατέληξε σε ένα στοίχημα.
Έδινε λοιπόν έπαθλο ένα σπάνιο βιβλίο αξίας 40 σελινιών σε όποιον θα αποδείκνυε τους νόμους του Κέπλερ εφαρμόζοντας τον νόμο του αντίστροφου τετραγώνου. Η ισχύς του στοιχήματος αποκρυσταλλώθηκε στους δύο μήνες. Ο Χάλεϊ πάλευε να βρει τη λύση, μάταια όμως, κι έτσι στράφηκε στον καλό του φίλο Ισαάκ Νεύτωνα για βοήθεια.
Ο Νεύτωνας σήκωσε το γάντι της πρόκλησης και άρχισε να ψάχνει τη λύση. Θα του έπαιρνε βέβαια πολύ να τη βρει, μερικά χρονάκια συγκεκριμένα, χάνοντας έτσι την ευκαιρία να αποκτήσει το σπάνιο βιβλίο του στοιχήματος. Ο Χάλεϊ ήταν βέβαια τόσο εντυπωσιασμένος από τη λύση του φίλου του που τον ώθησε να το εκδώσει και μιας και ο Νεύτωνας δεν είχε μία, πλήρωσε εκείνος όλα τα έξοδα της έκδοσης.
Αν πρέπει να το πούμε, μιλάμε για το κολοσσιαίο «Philosophiae Naturalis Principia Mathematica», το σύγγραμμα που άλλαξε τον ρου του κόσμου, γεννώντας λες από μόνο του την επιστημονική επανάσταση! Κι αν το «Principia» γεννήθηκε από ένα καπρίτσιο του Νεύτωνα να κερδίσει το στοίχημα γύρω από τους νόμους του Γιοχάνες Κέπλερ, το ίδιο ακριβώς συνέβη και έναν αιώνα πρωτύτερα μεταξύ του γερμανού αστρονόμου και του δανού δασκάλου του!
Ήταν το 1600 όταν ο γερμανός αστρονόμος πήγε να δουλέψει με τον περίφημο δανό δάσκαλό του Τύχο Μπράχε. Ο Μπράχε είχε μια τεράστια συλλογή αστρονομικών οργάνων, ήταν όμως εντελώς κρυψίνους και δεν μοιραζόταν τίποτα με τον βοηθό του. Και για να τον αφήσει μάλιστα ήσυχο στις μελέτες του, τον έβαλε να ερευνήσει και να κατανοήσει την περίεργη τροχιά του πλανήτη Άρη.
Η τροχιά του Κόκκινου Πλανήτη παρουσίαζε ανωμαλίες και δεν χωρούσε σε καμιά θεωρία για τις κινήσεις του ηλιακού μας συστήματος. Ο Κέπλερ ήταν ενθουσιασμένος που θα μπορούσε να ασχοληθεί με το πιο επίμονο μυστήριο της αστρονομίας εκείνη την εποχή και έβαλε μάλιστα στοίχημα με τον Μπράχε ότι θα εξηγούσε την τροχιά του Άρη σε μόλις οχτώ μέρες.
Του πήρε τελικά λίγο περισσότερο, οχτώ χρόνια ακριβώς, κι έτσι έχασε το στοίχημα. Ο Μπράχε δεν πρόλαβε μάλιστα να δει τον ενοχλητικό μαθητή του να αποδεικνύει τη θεωρία του, να μας χαρίζει τους νόμους των πλανητικών κινήσεων και να παίρνει τον τιμητικό χαρακτηρισμό «νομοθέτης του ουρανού»…
Πόνταρε πάντα στις μαύρες τρύπες
Στίβεν Χόκινγκ, Κιπ Θορν και Τζον Πρέσκιλ είναι τρεις από τους κορυφαίους θεωρητικούς φυσικούς του πλανήτη, οι άνθρωποι που έχουν πάει τις γνώσεις μας για τις μαύρες τρύπες πολλά επίπεδα παρακάτω. Το επιστημονικό τρίο έχει βάλει τρία στοιχήματα για τις μαύρες τρύπες και ο Χόκινγκ έχασε ήδη τα δύο (το τρίτο παραμένει ανοιχτό), αποδεικνύοντας πως είχε δίκιο! Κι αυτό γιατί στοιχημάτισε εναντίον του.
Το 1975 ήταν ακόμη ανοιχτό το ζήτημα αν υπάρχουν όντως μαύρες τρύπες στο Σύμπαν ή αν αυτές αποτελούν θεωρητικές κατασκευές χωρίς πρακτικό αντίκρισμα. Εκείνη τη χρονιά ο Χόκινγκ έβαλε στοίχημα με τον εκκεντρικό αμερικανό αστροφυσικό Κιπ Θορν σχετικά με τη φύση του αστρικού αντικειμένου που ονομάζεται Κύκνος X-1: αν το αντικείμενο αυτό ήταν μια μαύρη τρύπα, όπως έλεγε ο Χόκινγκ, τότε θα πλήρωνε στον Θορν μια ετήσια συνδρομή στο ανδρικό περιοδικό «Πένθχαους», ενώ αν δεν ήταν, ο Θορν θα έκανε δώρο στον Χόκινγκ τρία χρόνια συνδρομή στο σατιρικό περιοδικό «Ιδιωτικός Ντετέκτιβ».
Οι παρατηρήσεις συγκέντρωσαν ισχυρότατες ενδείξεις ότι το αντικείμενο αυτό είναι όντως μαύρη τρύπα και το 1990 ο Χόκινγκ αποφάσισε να παραδεχθεί ότι έχασε το στοίχημα, με έναν εκκεντρικότατο μάλιστα τρόπο. Όχι μόνο πλήρωσε τη συνδρομή, αλλά με τη βοήθεια του κοινού φίλου Πρέσκιλ τρύπωσε στο γραφείο του Θορν και έβαλε το δακτυλικό του αποτύπωμα στο έγγραφο του στοιχήματος ως ένδειξη παραδοχής της ήττας του. Ο Χόκινγκ είχε δίκιο αλλά έχασε το στοίχημα μιας και είχε στοιχηματίσει υπέρ του αντιθέτου!
Στις 24 Σεπτεμβρίου 1991, έναν χρόνο αφότου έχασε το πρώτο στοίχημα, ο Χόκινγκ στοιχημάτισε ξανά με τον Κιπ Θορν και τον Τζον Πρέσκιλ, τώρα σε ένα από τα ακατανόητα συμπεράσματα του Χόκινγκ για τις πιο παράδοξες ιδιότητες των μαύρων τρυπών: αν είναι δυνατόν να σχηματιστούν στη Φύση οι λεγόμενες «γυμνές ανωμαλίες».
Το έπαθλο του στοιχήματος ήταν 100 λίρες Αγγλίας και μια εγκυκλοπαίδεια της επιλογής του νικητή. Έξι όμως χρόνια αργότερα, ένας άλλος αμερικανός επιστήμονας απέδειξε χρησιμοποιώντας ένα υπερυπολογιστή ότι ο Χόκινγκ είχε υποθέσει λάθος. Στις 5 Φεβρουαρίου 1997 ο Χόκινγκ έχασε και το δεύτερο στοίχημα, αν και οι δύο νικητές αναγνώρισαν γενναιόδωρα τη συνεισφορά του Στίβεν στη θεωρία περί μαύρων τρυπών.
Ο Τζον Πρέσκιλ ζήτησε την εγκυκλοπαίδεια της αρεσκείας του. Δεν ήταν άλλη από την «Απόλυτη Εγκυκλοπαίδεια του Μπέιζμπολ»! Την επόμενη μέρα, 6 Φεβρουαρίου 1997, οι τρεις επιστήμονες έβαλαν το επόμενο στοίχημά τους γύρω από τις μαύρες τρύπες. Αυτή τη φορά ο Χόκινγκ συντάχθηκε με τον Θορν, αφήνοντας απέναντι τον Πρέσκιλ. Αναμένουμε με ανυπομονησία τον νέο νικητή, καθώς η έκβαση του στοιχήματος θα κομίσει νέες και πολύτιμες γνώσεις στην αστροφυσική…
Κάτι που είπαμε τελικά «κινηματογράφο»
Ήταν το 1872 όταν ο ζάπλουτος βιομήχανος, κυβερνήτης και γερουσιαστής αργότερα Λίλαντ Στάνφορντ (και ιδρυτής του ομώνυμου πανεπιστημίου) έστρεψε το ενδιαφέρον του στις ιπποδρομίες. Στο στόχαστρό του έβαλε τώρα τον τριποδισμό του αλόγου, αν τα πόδια του ζώου εγκατέλειπαν ταυτοχρόνως το έδαφος κατά τον καλπασμό του δηλαδή. Το θέμα ήταν μάλιστα δημοφιλέστατο θέμα συζήτησης την εποχή και όλοι είχαν μια θεωρία για το τι συνέβαινε.
Όχι όμως ο Λίλαντ, που ήθελε αποδείξεις και μάλιστα φωτογραφικές! Γι’ αυτό και προσέλαβε τον περιβόητο βρετανό φωτογράφο Ίντγουιρντ Μάιμπριτζ, που ζούσε πια στις ΗΠΑ, βάζοντας στοίχημα 25.000 δολαρίων για το αδιάψευστο αποτέλεσμα του φωτογραφικού φακού.
Ο Μάιμπριτζ θα περνούσε έξι χρόνια αναπτύσσοντας την τεχνολογία που χρειαζόταν για να αποκτήσουν κίνηση τα ακίνητα καρέ και τώρα ήταν έτοιμος να τη βάλει στην πράξη. Τράβηξε μια σειρά από φωτογραφίες, τις ένωσε στη συσκευή του και έδωσε έτσι κίνηση στο άλογο, δικαιώνοντας τον εργοδότη του Στάνφορντ για τον τριποδισμό του ζώου! Η καινοτόμα διάταξη του Μάιμπριτζ κατάφερε να απαθανατίσει 12 καρέ σε μισό δευτερόλεπτο! Υπήρχαν πράγματι στιγμές που όλα τα πόδια του αλόγου ήταν ταυτοχρόνως εκτός εδάφους.
Όπως ξέρουμε, το «ζωοπραξισκόπιο» του Μάιμπριτζ, η πρωτοποριακή συσκευή του για την προβολή των φωτογραφιών του Λίλαντ, ήταν ο άμεσος πρόδρομος της κινούμενης εικόνας που θα λέγαμε τελικά «κινηματογράφο». Ο Στάνφορντ αναγνώρισε μάλιστα τη σημασία της δουλειάς του Μάιμπριτζ και συνέχισε να χρηματοδοτεί τις μελέτες και τα πειράματά του, δημιουργώντας ένα καλό ενδιαφέρον για τη νέα τρέλα των κινούμενων εικόνων…
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.