Το να μαθαίνουν τα παιδιά καινούριες λέξεις είναι πολύ σημαντικό, καθώς έτσι αναπτύσσουν και βελτιώνουν τον προφορικό και γραπτό τους λόγο. Η Σοφία Βαγενά, Λογοθεραπεύτρια στο Κέντρο Ειδικών Θεραπειών, Λόγος & Επικοινωνία, μοιράζεται μαζί σας έξυπνες και δημιουργικές ασκήσεις εμπλουτισμού του λεξιλογίου για παιδιά με ή και χωρίς μαθησιακές δυσκολίες.
Παιχνίδι με ονομασίες
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 9 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: εικόνες αντικειμένων καθημερινής χρήσης (αυγό, αυτοκίνητο, σπίτι, παπούτσι κτλ.).
Τι κάνετε με αυτά;
Ξεκινήστε δείχνοντας στο παιδί (ομάδα, τάξη) μια εικόνα ενός αντικειμένου. Ζητήστε από το παιδί να σκεφτεί όσα περισσότερα ονόματα μπορεί που θα αντιστοιχούν σε αυτή την εικόνα. Για παράδειγμα, η εικόνα ενός παπουτσιού μπορεί να παράγει απαντήσεις όπως: αθλητικά, σπορτέξ, υποδήματα, παπούτσια για τρέξιμο, αρβυλάκια, μπότες, μοκασίνια κτλ.
Ξεκινήστε δείχνοντας στο παιδί (ομάδα, τάξη) μια εικόνα ενός αντικειμένου. Ζητήστε από το παιδί να σκεφτεί όσα περισσότερα ονόματα μπορεί που θα αντιστοιχούν σε αυτή την εικόνα. Για παράδειγμα, η εικόνα ενός παπουτσιού μπορεί να παράγει απαντήσεις όπως: αθλητικά, σπορτέξ, υποδήματα, παπούτσια για τρέξιμο, αρβυλάκια, μπότες, μοκασίνια κτλ.
Τα παιδιά, ίσως, προτιμούν να δουλεύουν σε ομάδες για την εικόνα ενός συγκεκριμένου αντικειμένου που τους προκαλεί το ενδιαφέρον. Μια ομάδα με την εικόνα ενός σπιτιού θα ξεκινήσει με τη λέξη σπίτι και με βοήθεια θα προχωρήσει σε λέξεις όπως διώροφο σπίτι, πολυκατοικία κτλ. Στο σημείο αυτό, τα παιδιά μπορούν να σκεφτούν διαφορετικά είδη κατοικήσιμων χώρων, όπως: διαμέρισμα, μεζονέτα, σαλέ, εξοχικό, κάστρο σκηνή κτλ. Επίσης, μπορούν να ζωγραφίσουν ή να κόψουν εικόνες από περιοδικά που θα αποτυπώνουν τα ονόματα της λίστας τους.
Έτσι ονομάζεται αυτό
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 11 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: χαρτί, κόλλα, κραγιόνια.
Τι κάνετε;
Ζητήστε από το παιδί (ή ομάδα έως 6 παιδιά) να βρει ή να ζωγραφίσει μια μεγάλη εικόνα ενός αντικειμένου που του αρέσει πολύ. Μπορεί να είναι ζώο, ποδήλατο, αυτοκίνητο, άνθρωπος κτλ. Μετά, το παιδί θα υπαγορεύσει όσες ονομασίες μπορεί να σκεφτεί για κάθε διαφορετικό μέρος του αντικειμένου που διάλεξε. Εσείς μπορείτε να καταγράψετε τις ονομασίες και να βοηθήσετε το παιδί να σκεφτεί λέξεις και για τα υπόλοιπα μέρη ή να προσφέρετε άλλες που δεν έχουν ειπωθεί. Το παιδί θα κολλήσει τις ετικέτες που έχετε φτιάξει στα κατάλληλα μέρη της εικόνας.
Ζητήστε από το παιδί (ή ομάδα έως 6 παιδιά) να βρει ή να ζωγραφίσει μια μεγάλη εικόνα ενός αντικειμένου που του αρέσει πολύ. Μπορεί να είναι ζώο, ποδήλατο, αυτοκίνητο, άνθρωπος κτλ. Μετά, το παιδί θα υπαγορεύσει όσες ονομασίες μπορεί να σκεφτεί για κάθε διαφορετικό μέρος του αντικειμένου που διάλεξε. Εσείς μπορείτε να καταγράψετε τις ονομασίες και να βοηθήσετε το παιδί να σκεφτεί λέξεις και για τα υπόλοιπα μέρη ή να προσφέρετε άλλες που δεν έχουν ειπωθεί. Το παιδί θα κολλήσει τις ετικέτες που έχετε φτιάξει στα κατάλληλα μέρη της εικόνας.
Επίσης, το παιδί μπορεί να ονομάσει όσα μέρη του σώματός του μπορεί αφού φτιάξει ένα πρόχειρο πορτρέτο του. Ρωτήστε το παιδί, «Πόσες ονομασίες ξέρεις;» και βοηθήστε το να βάλει τις ετικέτες στο σωστό μέρος.
Τι είναι ίδιο και τι διαφορετικό;
Για παιδιά ηλικίας: 7 έως 9 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: κάρτες που απεικονίζουν αντικείμενα, μέρη ενός συνόλου (δηλαδή, με κοινά χαρακτηριστικά - για παράδειγμα διαφορετικά είδη γλυκών ή παπουτσιών - εικόνες που χρησιμοποιούνται σε παιχνίδια τύπου «πού ανήκω;»)
Τι κάνετε;
Κρατήστε δύο εικόνες που ανήκουν σε οποιαδήποτε βασική ομάδα / σύνολο. Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι γάντια και ένα ζευγάρι σανδάλια. Ρωτήστε το παιδί: «Τι είναι κοινό σε αυτά τα αντικείμενα;» Το παιδί λογικά θα απαντήσει: «Είναι πράγματα που φοράμε, είναι ρούχα και παπούτσια. Τα φοράμε». Μετά, ρωτήστε το παιδί: «Τι διαφορετικό έχουν;» Η απάντηση μπορεί να είναι: «Τα γάντια τα βάζουμε στα χέρια μας και τα παπούτσια στα πόδια μας», ή με λίγη παρότρυνση, «Φοράμε τα γάντια στα χέρια μας όταν κάνει κρύο αλλά φοράμε τα σανδάλια το καλοκαίρι». Κάποιος μπορεί να προτείνει χρώμα, σχήμα κτλ., σαν παραδείγματα διαφορών.
Κρατήστε δύο εικόνες που ανήκουν σε οποιαδήποτε βασική ομάδα / σύνολο. Για παράδειγμα, ένα ζευγάρι γάντια και ένα ζευγάρι σανδάλια. Ρωτήστε το παιδί: «Τι είναι κοινό σε αυτά τα αντικείμενα;» Το παιδί λογικά θα απαντήσει: «Είναι πράγματα που φοράμε, είναι ρούχα και παπούτσια. Τα φοράμε». Μετά, ρωτήστε το παιδί: «Τι διαφορετικό έχουν;» Η απάντηση μπορεί να είναι: «Τα γάντια τα βάζουμε στα χέρια μας και τα παπούτσια στα πόδια μας», ή με λίγη παρότρυνση, «Φοράμε τα γάντια στα χέρια μας όταν κάνει κρύο αλλά φοράμε τα σανδάλια το καλοκαίρι». Κάποιος μπορεί να προτείνει χρώμα, σχήμα κτλ., σαν παραδείγματα διαφορών.
Συνεχίστε με (για περισσότερα παιδιά):
Χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες με διαφορετικές κατηγορίες (για παράδειγμα, φαγητό, ρουχισμός, παιχνίδια, κτλ.) και ζητήστε τους να ταξινομήσουν τις εικόνες τους βάσει διαφορετικών κριτηρίων. Για παράδειγμα, η ομάδα του φαγητού μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ιδιότητες γλυκό/ξινό, φρέσκο/μαγειρεμένο σαν βάση ταξινόμησης των καρτών. Τα παιδιά με τις κάρτες που απεικονίζουν είδη ρουχισμού, μπορούν να ταξινομήσουν με βάση τις ιδιότητες ζεστός/κρύος καιρός, ρούχα εσωτερικού/εξωτερικού χώρου και ρούχα με/χωρίς κουμπώματα, φερμουάρ κτλ.
Χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες με διαφορετικές κατηγορίες (για παράδειγμα, φαγητό, ρουχισμός, παιχνίδια, κτλ.) και ζητήστε τους να ταξινομήσουν τις εικόνες τους βάσει διαφορετικών κριτηρίων. Για παράδειγμα, η ομάδα του φαγητού μπορεί να χρησιμοποιήσει τις ιδιότητες γλυκό/ξινό, φρέσκο/μαγειρεμένο σαν βάση ταξινόμησης των καρτών. Τα παιδιά με τις κάρτες που απεικονίζουν είδη ρουχισμού, μπορούν να ταξινομήσουν με βάση τις ιδιότητες ζεστός/κρύος καιρός, ρούχα εσωτερικού/εξωτερικού χώρου και ρούχα με/χωρίς κουμπώματα, φερμουάρ κτλ.
Ζευγάρια λέξεων
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 7 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: περιοδικά ή συμπληρώματα χρωμάτων, ξυλομπογιές/κραγιόνια και χαρτί.
Τι κάνετε;
Μπορείτε να παίξετε με ζευγάρια λέξεων ώστε να διευρύνετε την αντίληψη των αντίθετων εννοιών. Τα παιδιά θα κόψουν από περιοδικά ή θα ζωγραφίσουν μόνα τους διαφορετικούς τύπους ανθρώπων - ζευγάρια και αντίθετα. Για παράδειγμα, αγόρι/κορίτσι, μητέρα/πατέρας, παππούς/γιαγιά, χαρούμενος/λυπημένος, δυνατός/αδύναμος, κοντός/ψηλός, χοντρός/λεπτός, κοιμισμένος/ξύπνιος.
Μπορείτε να παίξετε με ζευγάρια λέξεων ώστε να διευρύνετε την αντίληψη των αντίθετων εννοιών. Τα παιδιά θα κόψουν από περιοδικά ή θα ζωγραφίσουν μόνα τους διαφορετικούς τύπους ανθρώπων - ζευγάρια και αντίθετα. Για παράδειγμα, αγόρι/κορίτσι, μητέρα/πατέρας, παππούς/γιαγιά, χαρούμενος/λυπημένος, δυνατός/αδύναμος, κοντός/ψηλός, χοντρός/λεπτός, κοιμισμένος/ξύπνιος.
Τι είναι μέσα στην τσάντα;
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 7 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: μία πλαστική σακούλα (ή κουτί) που θα γεμίσετε με διαφορετικά είδη παιδικού ρουχισμού. Για παράδειγμα, ένα πουλόβερ, καπέλο, ζώνη, μια παντόφλα (αντικείμενα που εύκολα χάνονται μέσα στο σπίτι).
Τι κάνετε;
Βουτήξτε το χέρι στη σακούλα/τσάντα, τραβήξτε ένα αντικείμενο – για παράδειγμα ένα πουλόβερ – και ρωτήστε, «Πώς το λέμε αυτό;» Τα παιδιά θα απαντήσουν, «Πουλόβερ», ή, «Φούτερ». Αφού τα παιδιά έχουν εκφέρει αυθόρμητα τις λέξεις, μπορείτε να τις συνοψίσετε, προσθέτοντας κάποιες που δεν αναφέρθηκαν. Για παράδειγμα, «Λοιπόν, η Μαρία το λέει πουλόβερ και ο Γιώργος το λέει φούτερ. Μια ακόμη λέξη είναι το πλεκτό».
Βουτήξτε το χέρι στη σακούλα/τσάντα, τραβήξτε ένα αντικείμενο – για παράδειγμα ένα πουλόβερ – και ρωτήστε, «Πώς το λέμε αυτό;» Τα παιδιά θα απαντήσουν, «Πουλόβερ», ή, «Φούτερ». Αφού τα παιδιά έχουν εκφέρει αυθόρμητα τις λέξεις, μπορείτε να τις συνοψίσετε, προσθέτοντας κάποιες που δεν αναφέρθηκαν. Για παράδειγμα, «Λοιπόν, η Μαρία το λέει πουλόβερ και ο Γιώργος το λέει φούτερ. Μια ακόμη λέξη είναι το πλεκτό».
Συνθηματικές λέξεις
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 7 χρόνων.
Τι θα χρειαστείτε: μια μπάλα ή ένα υφασμάτινο σακουλάκι.
Τι κάνετε;
Τα παιδιά κάθονται μαζί σας σε έναν κύκλο. Εσείς διαλέγετε μια θεματική ενότητα (φαγητό) και παράγετε τον ήχο ενός συγκεκριμένου γράμματος (-κ). Μετά, δίνετε την μπάλα ή το υφασμάτινο σακουλάκι στο παιδί σας ή, αν είναι περισσότερα, σε ένα από τα παιδιά. Το παιδί πρέπει τώρα να πει μια λέξη που να αρχίζει με αυτό το γράμμα – κοτόπουλο, καρύδι, καφές – και να δώσει την μπάλα στο επόμενο παιδί (ή σε εσάς) που θα πρέπει να συνεχίσει το παιχνίδι με μια ακόμη λέξη του ίδιου γράμματος. Αν κάποιος δεν μπορεί να σκεφτεί μια κατάλληλη λέξη, χάνει τη σειρά του και περνάει την μπάλα στον επόμενο παίκτη. Μόλις ξεμείνετε από ιδέες, αλλάξτε γράμμα ή θεματική ενότητα (παιχνίδια, ρούχα, ζώα, πράγματα που μας τρομάζουν ή μας αρέσουν κτλ.).
Τα παιδιά κάθονται μαζί σας σε έναν κύκλο. Εσείς διαλέγετε μια θεματική ενότητα (φαγητό) και παράγετε τον ήχο ενός συγκεκριμένου γράμματος (-κ). Μετά, δίνετε την μπάλα ή το υφασμάτινο σακουλάκι στο παιδί σας ή, αν είναι περισσότερα, σε ένα από τα παιδιά. Το παιδί πρέπει τώρα να πει μια λέξη που να αρχίζει με αυτό το γράμμα – κοτόπουλο, καρύδι, καφές – και να δώσει την μπάλα στο επόμενο παιδί (ή σε εσάς) που θα πρέπει να συνεχίσει το παιχνίδι με μια ακόμη λέξη του ίδιου γράμματος. Αν κάποιος δεν μπορεί να σκεφτεί μια κατάλληλη λέξη, χάνει τη σειρά του και περνάει την μπάλα στον επόμενο παίκτη. Μόλις ξεμείνετε από ιδέες, αλλάξτε γράμμα ή θεματική ενότητα (παιχνίδια, ρούχα, ζώα, πράγματα που μας τρομάζουν ή μας αρέσουν κτλ.).
Σαν να είστε στην παραλία
Για παιδιά ηλικίας: 5 έως 9 χρόνων.
Δεν χρειάζεται κάποιο αντικείμενο.
Τι κάνετε;
Τα παιδιά κάθονται σε έναν κύκλο (ή εσείς με το παιδί σας) και αποφασίζουν να επισκεφθούν ένα μέρος, για παράδειγμα μια παραλία. Κάθε παιδί παίρνει τον λόγο με τη σειρά του και λέει τι θα φέρει μαζί του. «Πάω στη θάλασσα και παίρνω μαζί μου μια πετσέτα». Το επόμενο παιδί καλείται να σκεφτεί κάποιο άλλο, κατάλληλο αντικείμενο, «Πάω στη θάλασσα και παίρνω μαζί μου το κουβαδάκι», κτλ. Όταν έχουν αναφερθεί αρκετά αντικείμενα και δεν υπάρχουν άλλες ιδέες, μπορείτε να διαλέξετε ένα νέο μέρος να επισκεφθείτε.
Τα παιδιά κάθονται σε έναν κύκλο (ή εσείς με το παιδί σας) και αποφασίζουν να επισκεφθούν ένα μέρος, για παράδειγμα μια παραλία. Κάθε παιδί παίρνει τον λόγο με τη σειρά του και λέει τι θα φέρει μαζί του. «Πάω στη θάλασσα και παίρνω μαζί μου μια πετσέτα». Το επόμενο παιδί καλείται να σκεφτεί κάποιο άλλο, κατάλληλο αντικείμενο, «Πάω στη θάλασσα και παίρνω μαζί μου το κουβαδάκι», κτλ. Όταν έχουν αναφερθεί αρκετά αντικείμενα και δεν υπάρχουν άλλες ιδέες, μπορείτε να διαλέξετε ένα νέο μέρος να επισκεφθείτε.
Συνεχίστε, κάνοντας το παιχνίδι πιο δύσκολο. Ζητήστε από τα παιδιά να επαναλάβουν τα αντικείμενα που έχουν προαναφερθεί πριν συμπληρώσουν με τη δική τους λέξη ή να σκεφτούν αντικείμενα που ταιριάζουν στο μέρος που έχετε διαλέξει αλλά να ξεκινούν και από το ίδιο γράμμα.
Περισσότερες συμβουλές εδώ.