Οι παγίδες του διαδικτύου για το παιδί

Είναι γεγονός πως η τεχνολογία έχει εισχωρήσει στη ζωή μας για τα καλά και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (facebook, twitter κ.ά) αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Στη σύγχρονη εποχή, η πρόσβαση σε οποιοδήποτε τύπο πληροφορίας έχει γίνει ευκολότερη από ποτέ χάρη στη χρήση του διαδικτύου. Τα παιδιά έχουν πλέον τη δυνατότητα με το πάτημα ενός κουμπιού και ένα κλικ μέσα από τις μηχανές αναζήτησης να βρουν στο διαδίκτυο μια πληθώρα πληροφοριών από διάφορες πηγές μάθησης, όπως εγκυκλοπαίδειες, επιστημονικά άρθρα και συγγράμματα, βιβλιοθήκες, ειδησεογραφικά πρακτορεία κ.ά.

Επίσης, μπορούν να παίζουν μόνα τους ή με άλλα άτομα από διάφορες χώρες ηλεκτρονικά παιγνίδια και να επικοινωνούν με τους φίλους τους. Το διαδίκτυο είναι ιδιαίτερα ελκυστικό για τα παιδιά αφού η εικονική πραγματικότητα φαντάζει πολύ όμορφη στα μάτια τους, δίνει τροφή στην έμφυτη περιέργειά τους να μαθαίνουν νέα πράγματα και τους εξασφαλίζει την απρόσωπη επικοινωνία που τους επιτρέπει να εκφράζονται με μεγαλύτερη άνεση.

Το διαδίκτυο σαφώς είναι ένα απαραίτητο εργαλείο που έχουμε στη διάθεσή μας σήμερα, ωστόσο εάν δεν το χρησιμοποιήσουμε με το σωστό τρόπο μπορεί να εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους. Τα παιδιά λόγω της άγνοιας, της αθωότητας αλλά και της αφέλειάς τους διατρέχουν πολύ μεγαλύτερο κίνδυνο στο διαδίκτυο σε σχέση με τους ενήλικες. Οι παγίδες που κρύβει το διαδίκτυο για τα παιδιά όσο ακραίο και αν ακούγεται είναι παρόμοιες με αυτές που υπάρχουν στην πραγματικότητα.

Οι βασικότεροι κίνδυνοι που συνεπάγονται από τη χρήση του διαδικτύου στα παιδιά είναι οι ακόλουθοι:

• το φαινόμενο grooming, δηλαδή η αποπλάνηση ανηλίκων από κυκλώματα παιδόφιλων μέσω των chat rooms (δωμάτια ανοιχτής επικοινωνίας) με στόχο να τα κακοποιήσουν. Οι έφηβοι και ειδικά τα κορίτσια εμφανίζονται ως η πιο ευπαθής ηλικιακή ομάδα σε ό,τι αφορά στο παραπάνω φαινόμενο.

• το cyber bullying, δηλαδή η τρομοκρατία, η εξύβριση και ο εκφοβισμός ενός παιδιού μέσω του διαδικτύου.

• ακατάλληλο για την ηλικία τους περιεχόμενο, δηλαδή τα παιδιά μπορεί να εκτεθούν σε υλικό που είναι ανάρμοστο και μπορεί να περιλαμβάνει και να προωθεί πορνογραφία, βία, φανατισμό, χρήση ναρκωτικών ουσιών, μίσος και εξτρεμιστικές ομάδες που μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στην αυτοκτονία.

• ο εθισμός στο διαδίκτυο και τα προβλήματα που αυτός συνεπάγεται στην προσωπικότητα, στη συμπεριφορά και στην ψυχική εξέλιξη ενός παιδιού.

• identity theft: κάποιο άλλο άτομο μπορεί να κλέψει την ταυτότητα ενός παιδιού και να εκτελέσει απάτες και παράνομες on line δραστηριότητες.

• τα παιδιά αγνοούν το θεσμικό πλαίσιο και τους κανονισμούς που διέπουν το διαδίκτυο και έτσι υπάρχουν πιθανότητες να εμπλακούν άθελά τους νομικά και να κατηγορηθούν για διάφορα ζητήματα, όπως είναι η αντιγραφή και η αναπαραγωγή δεδομένων και η κλοπή πνευματικών δικαιωμάτων.

• όταν τα παιδιά κάνουν χρήση του διαδικτύου μπορούν να εκτεθούν πιο εύκολα σε ιούς και να διακινδυνέψουν την ασφάλεια του υπολογιστή από hackers, δηλαδή ανθρώπους που επιδιώκουν να εισβάλουν σε υπολογιστικά συστήματα.

• προσέγγιση από διαφημιστικές εκστρατείες που στοχεύουν σε παιδιά με σκοπό την απόσπαση ευαίσθητων πληροφοριών.

• υποκλοπή προσωπικών στοιχείων (phishing).

• αποξένωση και απομόνωση του παιδιού με αποτέλεσμα να περιορίζονται σημαντικά οι κοινωνικές του επαφές στον πραγματικό κόσμο και να δυσχεραίνεται η επικοινωνία με τους γύρω του.

• κατασπατάληση του ελεύθερου χρόνου των παιδιών που θα μπορούσαν να αφιερώσουν σε πιο εποικοδομητικές δραστηριότητες (π.χ. αθλητισμό, μια βόλτα στη φύση κ.ά).

• πτώση της σχολικής επίδοσης.

• προβλήματα όρασης και μυοσκελετικές παθήσεις που προκαλούνται από την αλόγιστη χρήση του υπολογιστή.

Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές προς τους γονείς προκειμένου να αποφευχθούν οι κίνδυνοι που αναφέρθηκαν παραπάνω και να προστατέψετε τους μικρούς σέρφερ είναι οι ακόλουθες:

• μην ανεβάζετε ποτέ φωτογραφίες και στοιχεία των παιδιών σας στο διαδίκτυο.

• πριν αγοράσετε στο παιδί υπολογιστή και κάνετε σύνδεση στο ίντερνετ πρέπει να θεσπίσετε κανόνες για τη χρήση του (π.χ. να βάλετε όρια στο χρονικό περιθώριο που πρόκειται να επιτρέπεται να περνά το παιδί στο διαδίκτυο και να υπάρχουν συνέπειες σε περίπτωση που δεν τηρούνται).

• ζητήστε από τον πάροχο του ίντερνετ να μπλοκάρει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες με ακατάλληλο για παιδιά περιεχόμενο.

• τονίστε στα παιδιά πως δεν πρέπει να κάνουν ποτέ ανάρτηση των προσωπικών τους δεδομένων στο διαδίκτυο (όνομα, τηλέφωνο, διεύθυνση, σχολείο που φοιτούν).

• εξηγήστε στα παιδιά σας πως είναι το ίδιο επικίνδυνο να συνομιλούν με αγνώστους στο διαδίκτυο όσο και το να μιλούν με ανθρώπους που δε γνωρίζουν στο δρόμο.

• τονίστε στα παιδιά πως εάν αντιληφθούν πως κάποιος τα απειλεί, τα εκφοβίζει ή τους μιλά με απρεπή τρόπο στο διαδίκτυο, θα πρέπει να σας ενημερώσουν αμέσως.

• διδάξτε στα παιδιά σας πως ποτέ δεν πρέπει να δεχτούν να συναντήσουν κάποιον που γνώρισαν μέσω του διαδικτύου.

• τοποθετήστε τον υπολογιστή του παιδιού σε χώρο κοινής χρήσης στο σπίτι (π.χ. στο σαλόνι) και όχι στο δωμάτιό του για να έχετε πιο εύκολα τον έλεγχο.

• μη δώσετε ποτέ στα παιδιά σας αριθμούς πιστωτικών καρτών ή άλλους σημαντικούς κωδικούς σας.

• εξηγήστε στα παιδιά πως όταν συνομιλούν με κάποιον στο διαδίκτυο δε μπορούν να ξέρουν ποιο είναι το άτομο αυτό γιατί οι περισσότεροι χρησιμοποιούν ψευδώνυμα και γενικά δηλώνουν ψεύτικα στοιχεία για τον τόπο διαμονής τους, την οικογενειακή τους κατάσταση και το επάγγελμά τους ή ακόμη και για την προσωπικότητά τους και τις συνήθειές τους (π.χ. προβάλουν την εικόνα του ευαίσθητου, του φιλόζωου, του φιλάνθρωπου κ.λ.π).

• να είστε πάντα διαθέσιμοι να κάνετε διάλογο και να ακούτε προσεκτικά τα παιδιά σας, να τους αφιερώνετε ποιοτικό χρόνο και να τα βοηθάτε να νιώθουν ασφαλή, έτσι ώστε να μη νιώσουν ποτέ την ανάγκη να καταφύγουν στη διαδικτυακή συνομιλία με κάποιον άγνωστο.

• φροντίστε να προστατέψετε τον υπολογιστή σας με ειδικά προγράμματα για τους ιούς (antivirus).

• δείξτε στο παιδί σας πώς να χρησιμοποιεί εργονομικά σωστά τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και πώς πρέπει να κάθεται ώστε να μην προκαλέσει κάποια βλάβη στο σώμα του από κάποια λανθασμένη στάση.

• εξηγήστε στα παιδιά πως πολλά από όσα διαβάζουν στο διαδίκτυο μπορεί να μην είναι αληθινά και πως υπάρχει γενικά σκόπιμα παραπληροφόρηση.

• ενημερώστε τα παιδιά πως ό,τι γράφουν στο διαδίκτυο και οτιδήποτε αναρτούν ακόμη και αν το διαγράψουν κάποια στιγμή, πάντα θα υπάρχει καταγεγραμμένο. 
Είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθείτε διακριτικά διαρκώς τη δραστηριότητα του παιδιού σας στο διαδίκτυο και να συμμετέχετε σε αυτή όσο είναι εφικτό (π.χ. να το βοηθάτε να αναζητήσει πηγές πληροφοριών και βιβλιογραφία για μια σχολική εργασία).

Μην ξεχνάτε πως η πρόληψη, η σωστή ενημέρωση, η ευαισθητοποίηση, και η οικοδόμηση μιας καλής επικοινωνίας με τα παιδιά αποτελούν τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για να τα θωρακίσουμε από τις παγίδες που κρύβει το διαδίκτυο και που διαρκώς παίρνουν ολοένα και πιο τραγικές διαστάσεις.

Μαρίνα Κόντζηλα Συμβουλευτική Ψυχολόγος

Περισσότερες συμβουλές εδώ.