Ορθογραφία! Ένα μεγάλο και δύσκολο κεφάλαιο για τα παιδιά του δημοτικού! Πώς μπορούμε άραγε να βοηθήσουμε τους μαθητές μας να κατακτήσουν τους μηχανισμούς ορθογραφημένης γραφής και να καλλιεργήσουμε την ορθογραφική συνείδηση;
Η πιο διαδεδομένη τεχνική στα σχολεία μας είναι η μάθηση και η εφαρμογή κανόνων(γραμματική, λεξιλόγιο), που αφορούν την κλίση, την παραγωγή και τη σύνθεση λέξεων. Προσοχή όμως, οι κανόνες δεν πρέπει να διατυπώνονται από τον εκπαιδευτικό αλλά να αφήνονται τα παιδιά μέσα από μια επαγωγική μέθοδο να καταλήγουν και να διατυπώνουν τους κανόνες. Πώς μπορούμε να το επιτύχουμε αυτό; Αφήνουμε τους μαθητές μας να παρατηρήσουν και να μελετήσουν τις λέξεις που τους παρουσιάζονται, να εντοπίσουν μοτίβα και κοινά στοιχεία. Κατηγοριοποιούν, ομαδοποιούν ή αντιστοιχίζουν τις λέξεις με βάση κριτήρια που αποφασίζουν οι ίδιοι. Παρουσιάζονται τα κριτήρια που αποφασίστηκαν και οι μαθητές οδηγούνται στη διατύπωση των κανόνων (π.χ. ρήματα σε ίζω ή ρήματα σε –εύω). Με αυτό τον τρόπο οι μαθητές μαθαίνουν και εφαρμόζουν κανόνες που αφορούν την κλίση, την παραγωγή και τη σύνθεση των λέξεων.
Μια δεύτερη τεχνική είναι η μελέτη ολόκληρων των λέξεων. Η λέξη χωρίζεται σε μορφήματα και μελετούμε τα μορφήματα. Μπορούμε να αντιπαραβάλουμε και άλλες λέξεις που έχουν κοινά χαρακτηριστικά με τα «κομμάτια» της λέξης που μελετούμε.
Π.χ. χρης -ιμο -ποι -ούμε
Χρήση επίθετο σε ιμος αρχαίο ποιώ κατάληξη του εμείς
Μια άλλη τεχνική είναι να γράφουμε κάποιες λέξεις κατ’ αναλογία με γνωστές μας λέξεις. Μπορούμε να φτιάξουμε με τους μαθητές μας νοητικούς χάρτες (mind maps), που συσχετίζουν ιδεογραμματικά τις λέξεις μεταξύ τους. Η κατασκευή των νοητικών χαρτών μπορεί να γίνει με τη χρήση διάφορων λογισμικών, όπως kidspiration, ppt, word, κτλ. Ένα παράδειγμα είναι οι λέξεις που ανήκουν στην ίδια οικογένεια με τη λέξη «παιδί» και γράφονται κατ’ αναλογία με αι. Ακολούθως οι λέξεις που καταγράφονται θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε δραστηριότητες δημιουργικής γραφής (π.χ. ιστορία, δίστιχο, ποιηματάκι, παρηχήσεις κ.τ.λ.)
Μια άλλη τεχνική είναι η πρόσθεση προσφυμάτων σε ρίζες/θέματα. Δηλαδή συνδυάζουμε μια ρίζα/ένα θέμα με παραγωγικές ή και κλιτικές καταλήξεις, με προθέσεις ή και με άλλες ρίζες/θέματα. Γίνεται συζήτηση με τους μαθητές για την επίδραση που μπορεί να έχει στη ρίζα/στο θέμα το κάθε κομμάτι που προστίθεται.
Π.χ. δια-λύ-ω, διά-λυ-μα, ανα-λύ-εις, έ-λυ-ες, λύ-ση, λυ-μένος, λύ-θηκαν κ.λ.π.
-Γραφ- γράφουμε, γραφή, συγγραφή, καταγράφω, συγγραφέας κ.λ.π.
Τέλος μια άλλη βασική τεχνική που πρέπει να διδάξουμε στους μαθητές μας είναι η αυτοδιόρθωση. Η διδασκαλία της αυτοδιόρθωσης πρέπει να γίνει εξελικτικά αρχίζοντας από τη συλλογική διόρθωση, συνεχίζοντας στην ομαδική διόρθωση, στη συνέχεια στη δυαδική διόρθωση για να καταλήξουμε στην ατομική διόρθωση κειμένων. Για ευκολία θα μπορούσαμε να μεταφέρουμε στον υπολογιστή ένα από τα γραπτά κείμενα των παιδιών και να το προβάλουμε στην ολομέλεια της τάξης. Ο κάθε μαθητής μπορεί να έχει ένα φωτοτυπημένο αντίγραφο, να το κολλήσει στο τετράδιό του ή να είναι σε φύλλο εργασίας. Το γραπτό κείμενο θα αποτελέσει αφορμή για συζήτηση στην ολομέλεια, στην ομάδα, στη δυάδα και σε αυτό θα εντοπίζονται τα λάθη που ανακοινώνονται και σημειώνονται από όλα τα παιδιά. Κάθε λανθασμένη λέξη θα ξαναγράφεται σωστά. Η διόρθωση είναι μια καλή ευκαιρία για να επαναφέρονται κανόνες ορθογραφίας και όπου χρειαστεί να γίνεται χρήση λεξικών και άλλων βιβλίων αναφοράς. Για κάθε διορθωμένη λέξη θα μπορούσαν να γράφονται κι άλλα ανάλογα παραδείγματα λέξεων.
Στην προσπάθειά μας για διδασκαλία της ορθογραφίας θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε τη χρήση λεξικών και άλλων βιβλίων αναφοράς, τη χρήση ΤΠΕ και ανάλογων λογισμικών. Είναι καλό να υπάρχει μια πινακίδα στην τάξη στην οποία να υπάρχει μια συλλογή λέξεων μεγάλης συχνότητας και χρήσης, και η η οποία να εμπλουτίζεται συχνά . Θα μπορούσαμε επίσης στην τάξη μας να έχουμε και τη γωνιά ορθογραφίας την οποία θα εμπλουτίσουμε με καρτέλες λεξιλογίου, λεξικά ή άλλα βιβλία αναφοράς και στην οποία θα μπορούν να ανατρέχουν οι μαθητές μας.
Περισσότερα θέματα για την ορθογραφία εδώ.