Η μάθηση συνιστά μια καθαρά υποκειμενική διαδικασία. Αυτό σημαίνει πως καθένας μελετά με τον δικό του τρόπο. Η αντίληψη αυτή επιβεβαιώθηκε από τις μελέτες ψυχολόγων και ερευνητών οι οποίοι κατέληξαν και παρουσίασαν κάποιους βασικούς τύπους μαθητών. Στο συγκεκριμένα άρθρο, επιλέχτηκε να παρουσιαστεί το μοντέλο VARK (The VARK Modalities) των Fleming και Mills (1992) σύμφωνα με το οποίο υπάρχουν τέσσερα βασικά είδη μαθητών: ο οπτικός (Visionary), ο ακουστικός (Acoustic), ο αναγνωστικός (Read/ Write) και ο κιναισθητικός (Kinesthetic) [V-A-R-K]. Παρακάτω θα παρουσιαστούν τα βασικά τους χαρακτηριστικά και οι τεχνικές μελέτης που εξυπηρετούν με τον βέλτιστο δυνατό τρόπο τον κάθε τύπο.
Α) ΟΠΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Γενικά χαρακτηριστικά:
- Μαθαίνεις όταν βλέπεις τα πράγματα στο σύνολό τους και όχι εστιάζοντας στις λεπτομέρειες.
- Αφού λάβεις τις απαραίτητες πληροφορίες, προσπαθείς να οραματιστείς τυχόν συσχετισμούς μεταξύ τους.
- Για να μάθεις, πρέπει να δεις τις σημειώσεις γραμμένες.
- Έχεις καλό γραφικό χαρακτήρα.
- Δεν μπορείς να διαβάσεις σε θορυβώδεις χώρους.
- Δυσκολεύεσαι να κατανοήσεις το μάθημα αν στο εξηγήσουν προφορικά.
- Έχεις μεγάλη φαντασία.
- Μπορείς να δημιουργείς εύκολα οπτικά βοηθήματα.
- Δεν κάνεις ορθογραφικά λάθη.
- Ξεχνάς εύκολα ονόματα.
- Σου αρέσουν τα χρώματα και η μόδα.
- Είσαι καλός στη νοηματική γλώσσα.
Στρατηγικές μάθησης:
- Κατά τη διάρκεια της μελέτης, προσπάθησε να αποκτήσεις μια γενική εικόνα προτού μπεις στις λεπτομέρειες. Ιδίως πρόκειται για ένα μάθημα που απαιτεί αποστήθιση συγκεκριμένων σημείων, γεγονότων ή ημερομηνιών.
- Όταν προσπαθείς να θυμηθείς κάτι, κλείσε τα μάτια και φτιάξε μια νοητή εικόνα της πληροφορίας στο μυαλό σου έτσι ώστε να είσαι σε θέση να την θυμηθεί πιο εύκολα αργότερα. Μια καλή ιδέα είναι επίσης η χρήση μεμονωμένων καρτών οι οποίες θα αναπαριστούν το γενικό γεγονός. Κοιτώντας τες, προσπάθησε να θυμηθείς τις λεπτομέρειες που το συνοδεύουν.
- Ψάξε εναλλακτικές πηγές μάθησης εκτός του βιβλίου. Χρησιμοποίησε όσο το δυνατόν περισσότερα οπτικά βοήθηματα όπως για παράδειγμα χάρτες, γραφήματα, εικόνες, σχήματα, έντονα χρώματα κ.ά. . Προσοχή, βίντεο, φωτογραφίες ή παρουσιάσεις Power Point δεν θα σε βοηθήσουν.
- Χρησιμοποίησε την τακτική “mind concept mapping“. Έτσι θα καταφέρεις να οργανώσεις όλες τις πληροφορίες που λαμβάνεις κάνοντας συσχετισμούς μεταξύ τους και φτιάχνοντας τις μεταξύ τους σχέσεις. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκτήσεις μια καθαρότερη εικόνα του τί διαβάζεις. Παρακάτω δίνεται ένα παράδειγμα της στρατηγικής αυτής. Με κεντρικό ζήτημα το θέμα της υγείας,, οι διακλαδώσεις αναπαριστούν τις σχέσεις μεταξύ των ιδεών που σχετίζονται με αυτό.
- Μόλις μάθεις το μάθημα, προσπάθησε να χρησιμοποιήσεις τις νέες σου γνώσεις σε κάποια άλλη περίσταση. Αν για παράδειγμα, διάβαζες για τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, προσπάθησε να δεις μια ταινία σχετικά με αυτόν και προσπάθησε να κάνεις συσχετισμούς.
- Να έχεις πάντα οργανωμένες τις σημειώσεις σου.
- Κράτα σημειώσεις στα περιθώρια του βιβλίου.
- Κράτα σημειώσεις την ώρα του μαθήματος.
- Χρησιμοποίησε φωτεινούς μαρκαδόρους και υπογράμμισε τα βασικά σημεία.
- Προσπάθησε να μεταφέρεις σχηματικά/ σχεδίασε τα βασικά σημεία.
- Διάβασε κάπου ήσυχα και όχι σε χώρο με θορύβους.
Β) ΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Γενικά χαρακτηριστικά:
- Μαθαίνεις ευκολότερα όταν ακούς το μάθημα, δηλαδη σε διαλέξεις, σε αίθουσες διδασκαλίας , μέσω μιας ραδιοφωνικής εκπομπής ή ενός e- mail (το e – mail συμπεριλαμβάνεται στη λίστα επειδή συχνά έχει τη μορφή προφορικού λόγου).
- Είσαι καλός στο να λες ιστορίες και στο να μεταφέρεις μηνύματα προφορικά.
- Σου αρέσει να μιλάς και να ακούς.
- Έχεις την τάση να είσαι θορυβώδης.
- Σου αρέσει πολύ η μουσική.
- Μιλάς στον εαυτό σου.
- Ακούς μόνο έναν άνθρωπο όταν μιλάει και όχι πολλούς μαζί.
- Καταλαβαίνεις το μάθημα μόνο όταν στο εξηγούν προφορικά.
- Ακολουθείς με ευκολία προφορικές οδηγίες και όχι γραπτές.
- Είσαι καλός στο να εξηγείς και έχεις μεταδοτικότητα.
- Δεν μπορείς να μείνεις ήσυχος για πολλή ώρα.
Στρατηγικές μάθησης:
- Μην ξεχνάς ποτέ να είσαι παρών στο μάθημα έτσι ώστε να μπορείς να ακούς τον καθηγητή εν ώρα διδασκαλίας.
- Τη στιγμή της μελέτης διάβασε φωναχτά το μάθημα και κατηγοριοποίησε σε βασικές ομάδες τις πληροφορίες που παίρνεις.
- Ηχογράφησε τον εαυτό σου ενώ λέει το μάθημα και βάλε ξανά το αρχείο να παίξει.
- Γίνε ο δάσκαλος. Φαντάσου πως απέναντί σου βρίσκεται ένας μαθητής. Προσπάθησε να του πεις το μάθημα, εξήγησέ του όσο πιο απλά γίνεται.
- Δες κάποια τηλεοπτική εκπομπή/ ταινία ή άκουσε μια ραδιοφωνική εκπομπή σχετικά με το θέμα που σε ενδιαφέρει.
- Το κλειδί είναι η μεταφορά των πληροφοριών με όσο το δυνατόν πιο απλές λέξεις γίνεται.
- Μπες σε μια ομάδα μελέτης και βρες έναν φίλο για να διαβάζετε μαζί. Μπορεί να λέει το μάθημα ο ένας στον άλλον.
- Επανάλαβε τις πληροφορίες που μαθαίνεις δυνατά από έξω.
- Χρησιμοποίησε βιβλία τα οποία υπάρχουν σε μορφή CD και σου επιτρέπουν να τα ακούς αντί να τα διαβάζεις.
- Γράψε όσα μαθαίνεις και ύστερα επανάλαβέ τα.
- Ζήτησε από τον καθηγητή (ή από κάποιον που γνωρίζει) να σου εξηγήσει το μάθημα προφορικά.
Γ) ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Η κατηγορία αυτή περιλαμβάνει και τη δραστηριότητα της γραφής. Είναι η πιο συνηθισμένη μορφή μάθησης.
Γενικά χαρακτηριστικά:
- Μαθαίνεις ενώ διαβάζεις το μάθημα και ύστερα το γράφεις.
- Το κλειδί στην κατηγορία αυτή είναι η λέξη.
- Προτιμάς να παίρνεις τις πληροφορίες γραπτά και όχι προφορικά.
- Προτιμάς το διδακτικό υλικό που πρέπει να διαβάσεις να έχει τη μορφή κειμένου και να μην εμπεριέχεται σε αρχεία ήχου.
- Είσαι καλός στις εκθέσεις και γενικότερα σε κείμενα.
- Προκειμένου να μελετήσεις, προτιμάς να βρίσκεσαι σε ήσυχους χώρους.
Στρατηγικές μάθησης:
- Διάβασε το μάθημα και ύστερα γράψε όσα έμαθες πιο καθαρά με δικές σου σημειώσεις.
- Χρησιμοποίησε εξωτερικές πηγές, όπως για παράδειγμα άρθρα στο ίντερνετ, λεξικά, google, εγκυκλοπαίδεις κ.ά.. Διάβασε τις πρόσθετες πληροφορίες συμπλήρωσε στις ήδη υπάρχουσες τις νέες ή κράτησε τις μεμονωμένα.
- Είναι σημαντικό, αφού διαβάσεις το μάθημα, να μπορείς να το γράψεις με δικά σου λόγια. Προσοχή στις λέξεις που χρησιμοποιείς.
- Χρησιμοποίησε τις προσωπικές σημειώσεις άλλων μαθητών.
- Ενώ διαβάζεις, επανάλαβε πολλές φορές τα σημεία που σε ενδιαφέρουν και ύστερα γράψτα.
- Πριν ξεκινήσεις το διάβασμα, πήγαινε σε έναν ήσυχο χώρο όπου δεν θα υπάρχουν ηχητικές παρεμβάσεις. Σε περίπτωση που δεν υπάρχει μια τέτοια επιλογή, μπορείς να χρησιμοποιήσεις τον “λευκό ήχο” (white noise) (Παράδειγμα: CELESTIAL WHITE NOISE | Sleep Better, Reduce Stress, Calm Your Mind, Improve Focus | 10 Hour Ambient ) ο οποίος θα καλύψει τυχόν ενοχλητικούς ήχους.
- Διάβαζε πάντα μόνος και ποτέ με παρέα.
Δ) ΚΙΝΑΙΣΘΗΤΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Γενικά χαρακτηριστικά:
- Μαθαίνεις χρησιμοποιώντας την εξάσκηση και την εμπειρία. Αυτό σημαίνει ότι μαθαίνεις πράττοντας.
- Το διάβασμα δεν είναι για εσένα προτεραιότητα.
- Επιλύεις ένα πρόβλημα με σωματικό τρόπο, δηλαδή με τα χέρια σου και όχι θεωρητικά επεξηγώντας το.
- Χρησιμοποιείς τα χέρια σου όταν μιλάς.
- Σου αρέσει να επιδίδεσαι σε διάφορες δραστηριότητες.
- Είσαι καλός σε δραστηριότητες υποκριτικής.
Στρατηγικές μάθησης:
- Χρησιμοποίησε την εναλλαγή ρόλων. Για παράδειγμα, εάν μελετάς την Αλληγορία του Σπληλαίου μπορείς να σηκωθείς και να παρουσιάσεις τις ακριβείς θέσεις των δεσμωτών, το μέρος που θα υπήρχε η φωτιά κ.ά. . Εναλλαγή ρόλων μπορείς να χρησιμοποιήσεις και με τους φίλους σου σε ομάδες μελέτης.
- Προσπάθησε να δείξεις με πράξεις τα όσα μαθαίνεις είτε κάνοντας τον δάσκαλο ο οποίος γράφει σε έναν άσπρο πίνακα είτε κάτι άλλο. Χρησιμοποίησε τη δημιουργικότητά σου.
- Κράτα σημειώσεις την ώρα του μαθήματος.
- Υπογράμμισε ή τόνισε με μαρκαδόρους τα σημαντικά σημεία.
- Εξήγησε όσα έμαθες σε άλλους.
- Μην διαβάζεις ξαπλωμένος σε κρεβάτι.
- Πληκτρολόγησε τις σημειώσεις σου στον υπολογιστή. Έπειτα, παίξε με την μορφοποίησή του. Χρωμάτισε τις λέξεις, τοποθέτησε φόντο κ.ά. .
- Γράψε τις σημειώσεις σου και με μολύβι. Μπορείς να πειραματιστείς με διαφορετικά είδη γραφής ή να αλλαζεις τα χρώματα των στυλών εστιάζοντας την προσοχή σε διαφορετικά σημεία του κειμένου.
- Φάε μια τσίχλα ενώ γράφεις εξετάσεις ή ενώ διαβάζεις. Βοηθάει στο να διεγείρει το μυαλό σου και στο να κρατήσει την προσχή σου εστιασμένη.
- Ενώ μελετάς, περπάτα μέσα στο δωμάτιο. Αυτή η τεχνική θα σε βοηθήσει να απομνημονεύσεις καλύτερα τις πληροφορίες που διαβάζεις.
- Κάνε συχνά διαλλείματα των 5-10 λεπτών ανά 30-40 λεπτά μελέτης ώστε να ξεκουράζεται ο εγκέφαλος.
- Σε κάθε διάλλειμα, άλλαξε θέση. Πήγαινε να καθίσεις κάπου αλλού ή περπάτα.
- Οι συσκευές που θα μπορούσες να χρησιμοποιήσεις είναι οι υπολογιστές, μια γραφομηχανή ή ένα κομπιουτεράκι.
Ε) ΠΟΛΥΤΡΟΠΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Αυτός τύπος είναι εκτός των τεσσάρων βασικών μοντέλων. Ονομάζεται πολυτροπικός επειδή οι μαθητές που ανήκουν σε αυτόν δεν κατηγοριοποίηθηκαν σε καμία ομάδα., αλλά παρουσιάζουν χαρακτηριστικά από όλες τις ομάδες. Υποδιαρείται σε δύο υπο-τύπους. Ο πρώτος αφορά μαθητές οι οποίοι συχνά συνδυάζουν τον τύπο Γ + Δ, ενώ ο δεύτερος τους τύπους Α + Β.
Με βάση τα παραπάνω εύλογα μπορεί να συναχθεί πως δεν υπάρχει “καλός” ή “κακός” μαθητής, αλλά μαθητής ο οποίος δεν έχει βρει την ομάδα στην οποία ανήκει ώστε να χρησιμοποιήσει τις ανάλογες τεχνικές που θα τον βοηθήσουν. Σε περίπτωση που δυσκολεύεστε να βρείτε τον δικό σας τύπο μαθητή, μπορείτε να κάνετε το τεστ σε αυτή την ιστοσελίδα The VARK Questionnaire How Do I Learn Best?