Η αποτελεσματική διαχείριση της τάξης είναι μια πολύπλοκη διαδικασία που απασχολεί τους εκπαιδευτικούς όλων των εποχών. Ευτυχώς, περάσαν ανεπιστρεπτί οι μέρες που η πειθαρχία επιβαλλόταν με σωματικές τιμωρίες, απειλές, αποβολές και επιπλέον εργασία για το σπίτι.
Αυτές οι μέθοδοι είναι αναποτελεσματικές και αντιπαιδαγωγικές γιατί καταστρέφουν την δασκαλομαθητική σχέση, προβάλλουν την βια ως μέσο επίλυσης διαφωνιών και εστιάζουν στο πρόβλημα και όχι στην λύση. Πλέον, επίκεντρο της μαθησιακής διαδικασίας είναι ο μαθητής και πρωταρχικός στόχος κάθε καλού δασκάλου είναι η δημιουργία ενός θετικού κλίματος που επιτρέπει την δημιουργική έκφραση και την μάθηση.
Φυσικά, δεν ζούμε σε έναν όμορφο κόσμο, αγγελικά πλασμένο και τα παιδιά δεν κάθονται ήσυχα απο μόνα τους. Τα παιδιά θέλουν να τρέξουν, να μιλήσουν, να ακουστούν και σε καμιά περίπτωση να περιοριστούν επί 7 ώρες σε μια σχολική αίθουσα, με μαθήματα που δεν ανταποκρίνονται πάντα στα ενδιαφέροντα τους.
Η κατάσταση χειροτερεύει όταν μετά το πέρας του επτάωρου καλούνται να παραμείνουν στο ολοήμερο ή να μεταβούν στις εξωσχολικές τους δραστηριότητες. Είναι λογικό ότι το μεγάλο φορτίο εργασίας βαραίνει τους μαθητές και τους προκαλεί να εκμεταλλευτούν κάθε λεπτό ανεμελιάς.
Επίσης, πολλά παιδιά κάνουν φασαρία για να τραβήξουν την προσοχή και άλλα ξεσπάνε στην τάξη το άγχος ή την επιθετικότητα που τους δημιουργεί το οικογενειακό τους περιβάλλον. Αυτοί και άλλοι πολλοί είναι οι λόγοι που ο εκπαιδευτικός πρέπει να είναι επαρκώς καταρτισμένος ώστε να μπορεί να βρει τις τεχνικές που εφαρμόζονται αποτελεσματικά στην συγκεκριμένη τάξη.
Η γνώση παιδαγωγικής, ψυχολογίας και διδακτικής θα βοηθήσει τον δάσκαλο να ερμηνεύσει την συμπεριφορά των μαθητών του και να κατανοήσει τις ιδιαίτερες ανάγκες της ηλικιακής ομάδας στην οποία διδάσκει. Επιπλέον, ο αναστοχασμός είναι απαραίτητος ώστε να επιτευχθεί ένα καλό επίπεδο επίγνωσης της διδακτικής διαδικασίας και να διορθωθούν λάθη και παραλείψεις.
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να θυμόμαστε ότι η πειθαρχία δεν επιτυγχάνεται με τον εξαναγκασμό ούτε με τον φόβο. Επίσης, στόχος μας δεν είναι η δημιουργία μιας τάξης-ζόμπι με μαθητές αγαλματάκια, ακούνητα και αμίλητα. Βασική μας επιδίωξη πρέπει να είναι η δημιουργία μιας τάξης που σφύζει απο δημιουργικότητα, συνεργασία, ενθουσιασμό και αυθόρμητες αλληλεπιδράσεις.
Αν όλα αυτά σας ακούγονται ειδυλλιακά και ολίγον ουτοπικά, πρέπει να αναθεωρήσετε. Ο δάσκαλος είναι αυτός που δίνει το τέμπο στην τάξη, είτε αυτή αποτελείται απο νήπια, είτε απο ενήλικες. Η διστακτικότητα και η έλλειψη αυτοπεποίθησης φαίνονται απο μακρυά και οι μαθητές θα προσπαθήσουν να δουν μέχρι που μπορούν να τραβήξουν μια συμπεριφορά. Απο την πρώτη μέρα σε μια νέα τάξη, ο δάσκαλος πρέπει να δείξει αποφασιστικότητα και να εμπνεύσει εμπιστοσύνη.
Είναι απολύτως σημαντικό να συμφωνηθούν από κοινού με τους μαθητές οι κανόνες της τάξης και να ορισθούν οι επιτρεπτές συμπεριφορές. Στις τάξεις του δημοτικού, καλό είναι οι κανόνες να αναρτηθούν σε εμφανές σημείο, ώστε να μην ξεχαστούν με το πέρασμα του χρόνου. Επίσης, ο δάσκαλος πρέπει να ενθαρρύνει την θετική συμπεριφορά και να είναι συνεπής ως προς τι δέχεται.
Αν οι μαθητές δουν έναν δάσκαλο που παραιτείται με την συνεχιζόμενη φασαρία ή υπαναχωρεί στις προειδοποιήσεις του, δεν πρόκειται να συνεργαστούν. Και γιατί να το κάνουν άλλωστε;
Ακόμα, είναι σημαντικό ο δάσκαλος να αφουγκράζεται την τάξη του και να αντιλαμβάνεται πότε βαριούνται ή δυσκολεύονται παραπάνω απο το συνηθισμένο. Το ουσιώδες δεν είναι να βγει η ύλη αλλά να μάθουν, οπότε δεν υπάρχει λόγος να επιμένουμε αν δεν τσουλάει το μάθημα. Ο καλός δάσκαλος αναπροσαρμόζεσαι και επανέρχεται δριμύτερος, αφού μέλημα του είναι η δημιουργία ανθρώπων που αγαπούν την γνώση.
Αρκετά όμως με τις θεωρίες, ας μιλήσουμε για τεχνικές:
1) Σηκώστε το χέρι ψηλά και μετρήστε αντίστροφα απο το 5. Κάθε δάκτυλο αντιπροσωπεύει διαφορετικό μέρος του σώματος που πρέπει να συμμορφωθεί: 1. Μάτια 2. Αυτιά 3. Στόμα 4. Χέρια 5. Πόδια. Όλη η τάξη μετράει μαζί σας ανάποδα και όταν φτάσετε στο ένα, τα παιδιά ησυχάζουν. Οι μαθητές μικρών τάξεων μπορούν να δείχνουν τα μέρη του σώματος για να εξασκηθούν στις ονομασίες τους!
2) Τραβήξτε την προσοχή. Χτυπάτε απαλά τα δάχτυλα ή το στυλό με συγκεκριμένο μοτίβο στην έδρα. Επαναλάβετε όσες φορές χρειαστεί μέχρι να ησυχάσουν. Αντί για τα δάκτυλα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε ένα κουδουνάκι με απαλό ήχο.
3) Κάντε σιωπηλό "σσσσσσσσσ". Βάλτε το δάχτυλο στο στόμα, όχι με αυστηρό τρόπο αλλά ακουμπώντας απαλά τα χείλη σας. Όλα τα παιδιά πρέπει να κάνουν το ίδιο, μέχρι να ησυχάσει η τάξη.
4) Βάλτε όρια. Δημιουργήστε μια κατασκευή με χαρτόνι που διαθέτει τρεις υποδιαιρέσεις: 1. Ησυχία 2. Ψίθυροι 3. Κανονική ομιλία. Ανάλογα με το σημείο που βρίσκεστε στη πορεία του μαθήματος, κουνάτε τον χαρτονένιο δείκτη και τα παιδιά γνωρίζουν το επιτρεπτό επίπεδο φασαρίας.
5) Προσαρμόστε τον τόνο της φωνής σας. Μιλάτε με κανονική φωνή που σταδιακά χαμηλώνει, ώστε να συνειδητοποιήσουν ότι δεν σας ακούν λόγω της φασαρίας. Μην επιδιώκετε να μιλάτε παράλληλα με τις φωνές τους, είναι νεότεροι και μπορούν να φωνάξουν πολύ δυνατότερα!
6) Κάντε ολιγόλεπτα διαλείμματα. Ανάμεσα στις δραστηρίοτητες ακούστε λίγη μουσική, με τα παιδιά να έχουν το ελεύθερο να κινηθούν μέσα στην τάξη, αν το επιθυμούν! Αν δεν είναι εφικτό να διακόπτετε σε κάθε διδακτική ώρα, βάλτε 2-3 τέτοια μικροδιαλλειματάκια στην ημερησία ρουτίνα σας, ώστε τα παιδιά να αποφορτίζονται.
7) Δείξτε καλή διάθεση. Χαμογελάτε, χρησιμοποιήστε χιούμορ και δείξτε καλή διάθεση ώστε να δημιουργηθεί ένα καλό κλίμα μέσα στην τάξη.
8) Δείξτε εμπιστοσύνη στα παιδιά. Δώστε στο κάθε μαθητή τον χρόνο που χρειάζεται για να ανταπεξέλθει και μην επιτρέπετε να πετάγονται οι καλοί μαθητές, όταν κάποιος κομπιάζει.
9) Μιλήστε ειλικρινά. Εκφράστε τα συναισθήματα σας αν νιώθετε ότι δεν σας σέβονται ή δεν εκτιμούν την προσπάθεια σας. Αρχικά, περιγράψτε την συμπεριφορά: “όταν μιλάτε ενώ μιλάω..”, στην συνέχεια την επίδραση που έχει πάνω σας “αναγκάζομαι να σταματήσω το μάθημα” και ολοκληρώστε με την αίσθηση που σας δημιουργεί “και έτσι απογοητεύομαι”.
10) Ακούστε τους μαθητές σας! Αν συγκεκριμένα παιδιά δημιουργούν φασαρία συστηματικά, ίσως θέλουν να τραβήξουν απελπισμένα την προσοχή. Μιλήστε μαζί τους, ακούστε με προσοχή τι έχουν να πούνε, μην τους βάζετε ταμπέλες και μην τους χρησιμοποιείται ως αντιπαράδειγμα.
Και μην ξεχνάτε! Όταν μιλάμε για πειθαρχία δεν μιλάμε για στρατιωτικού τύπου υπακοή και εδραίωση των εξουσιαστικών δομών. Απόλυτη προτεραιοτήτων όλων μας πρέπει να είναι η δημιουργία ελεύθερων ανθρώπων που θα μπορέσουν να ενταχθούν στην κοινωνία και να συμβάλλουν στην βελτίωση της, μέσα απο τις πράξεις τους ως πολίτες. Η ησυχία στην τάξη είναι απαραίτητη για την εξασφάλιση της ομαλότητας, ώστε να δημιουργηθούν οι μαθησιακές ευκαιρίες, όχι αυτοσκοπός.
Αλήθεια, εσείς τι τεχνικές χρησιμοποιείται για να επαναφέρετε την τάξη;
Υλικό για διάβασμα
- 25 Ways to Obtain Children's Attention in a School Setting: εδώ
- Gaining attention: εδώ
- Transitions: Getting Kids Attention!: εδώ
- A Primer on Classroom Discipline - Principles Old and New: εδώ
- 50 fun call-and-response ideas to get students’ attention: εδώ