Μια από τις πιο δυσάρεστες καταστάσεις που μπορούν να συμβούν εντός σχολικού περιβάλλοντος είναι η διαμάχη δασκάλου- μαθητή. Φυσικά, δεν μιλάμε για κάτι περιστασιακό και εύκολα επιλύσιμο, αλλά για καταστάσεις όπου το παιδί ορκίζεται ότι ο δάσκαλος το αντιπαθεί.
Συνήθως, τα παιδιά είναι αυτά που αντιπαθούν τους εκπαιδευτικούς για χίλιους λόγους, ενίοτε άδικους, αλλά η κατάσταση γίνεται πολύ άσχημη αν η αντιπάθεια προέρχεται όντως από την πλευρά του δασκάλου.
Πως φαίνεται η αντιπάθεια;
- Δεν δίνει το λόγο στο παιδί ακόμα και αν σηκώνει το χέρι.
- Κάνει άσχημες παρατηρήσεις που το ντροπιάζουν μπροστά στην τάξη.
- Κάνει διαρκείς συστάσεις για δευτερεύοντα θέματα όπως πχ ο γραφικός χαρακτήρας του παιδιού.
- Κάνει δυσμενείς και συχνά άδικες προβλέψεις για το μέλλον του παιδιού.
- Είναι περισσότερο αυστηρός μαζί του, από ότι με τα άλλα παιδιά.
- Δεν επαινεί το παιδί, ακόμα και όταν προσπαθεί.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να τονίσουμε ότι οι παραπάνω συμπεριφορές είναι απλώς ενδεικτικές και πρέπει να εμφανιστούν αρκετές φορές, ώστε να οδηγηθούμε σε ασφαλή συμπεράσματα για την άδικη συμπεριφορά του δασκάλου. Μην ξεχνάμε ότι σε αρκετές περιπτώσεις τα παιδιά είναι αυτά που προκαλούν την σύγκρουση, χωρίς να δίνουν αφορμή οι εκπαιδευτικοί.
Ποια είναι τα αποτελέσματα της σύγκρουσης;
Συχνά, η σύγκρουση ενός εκπαιδευτικού και ενός μαθητή δημιουργεί μια έκρυθμη κατάσταση στη τάξη, ειδικά αν είναι έντονη ή επαναλαμβανόμενη. Το μάθημα διακόπτεται, δεν ολοκληρώνεται η μαθησιακή διαδικασία, οι υπόλοιποι μαθητές δυσφορούν και οι πρωταγωνιστές βιώνουν αισθήματα θυμού. Πολλές φορές, ο εκπαιδευτικός τιμωρεί τον μαθητή με κάποιον τρόπο και το μάθημα επανέρχεται.
Τι γίνεται όμως με το αίσθημα θυμού που γεννιέται; Συνήθως, δεν υπάρχει επίλυση του συναισθηματικού ζητήματος και έτσι γεννιούνται αισθήματα αντιπάθειας, με το παιδί να μειώνει την συνεργασία του και να μη δέχεται τα μαθησιακά οφέλη που μπορεί να του προσφέρει ο εκπαιδευτικός.
Συχνά δε, η δυσαρέσκεια του μεταφέρεται σε άλλους εκπαιδευτικούς ή ακόμα και στο σπίτι, με το παιδί να επιδεικνύει μια αντιδραστική ή ακόμα και επιθετική συμπεριφορά.
Τι μπορεί να κάνει ο γονιός;
- Μην κάνετε επίθεση. Μην αιφνιδιάσετε επιθετικά τον δάσκαλο, ειδικά παρουσία μαθητών, γονιών ή άλλων δασκάλων.
- Εμπιστευτείτε τον δάσκαλο. Προσπαθήστε να δομήστε μια σχέση εμπιστοσύνης με τον δάσκαλο ώστε να συνεργαστεί για την δημιουργία ενός καλύτερου μαθησιακού περιβάλλοντος για το παιδί σας. Είναι δύσκολο να αρνηθείς συνεργασία με έναν γονιό που επιδιώκει ενεργή εμπλοκή.
- Συνεργαστείτε με τον δάσκαλο. Ρωτήστε τον δάσκαλο “τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω το παιδί”, δείχνοντας ότι κατανοείτε τα τυχόν προβλήματα(ακόμα και αν δεν υπάρχουν) και ζητάτε την βοήθεια σας.
- Ενισχύστε το παιδί σας. Μιλήστε με το παιδί σας και εξηγήστε ότι θα συναντήσει πολλούς δασκάλους στην ζωή του αλλά όλοι δεν θα του ταιριάζουν. Σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να γίνει θύμα ψυχολογικής βίας από τον δάσκαλο, αλλά λίγο νερό στο κρασί δεν έβλαψε ποτέ κανέναν.
- Χρησιμοποιείστε διπλωματία. Φερθείτε με ευγένεια στο δάσκαλο και προσπαθήστε να επιλύσετε την σύγκρουση διπλωματικά. Αν ο γονιός ανοίξει νέο μέτωπο με το δάσκαλο, το πιθανότερο είναι ότι το παιδί θα επηρεαστεί άμεσα.
- Ερευνήστε την υπόθεση. Διερευνήστε αν απλώς υπάρχει διαφορά στις ιδιοσυγκρασίες του δασκάλου και του παιδιού, όχι όμως κακή πρόθεση.
- Δείξτε κατανόηση. Προσπαθήστε να κατανοήσετε το διδακτικό στυλ αλλά και την προσωπικότητα του δασκάλου.
- Βρείτε αποδείξεις. Ζητήστε από το παιδί συγκεκριμένα παραδείγματα που αιτιολογούν ότι ο δάσκαλος δε το συμπαθεί και προσπαθήστε να καταλάβετε αν υπερβάλλει.
- Τονώστε την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Κάντε παιχνίδια ρόλου με το παιδί ώστε να προετοιμαστεί πως θα απαντήσει ευγενικά και συνάμα σταθερά την επόμενη φορά που ο δάσκαλος θα του φερθεί με μη αποδεκτό τρόπο.
- Ακολουθήστε την ιεραρχία. Μιλήστε με τον δάσκαλο, τον διευθυντή, την Πρωτοβάθμια/Δευτεροβάθμια κτλ. μέχρι να βρεθεί λύση.
Μα πάνω από όλα, ακούστε προσεκτικά το παιδί και μη παραβλέπετε τις διαμαρτυρίες του γιατί αν νιώσει ότι δεν εισακούγεται ούτε από τον γονιό, τα πράγματα μπορεί να χειροτερέψουν πολύ.
Τι μπορεί να κάνει ο δάσκαλος;
Το πρώτο βήμα για την επίλυση των συγκρούσεων εντός της τάξης είναι να καταλάβει ο εκπαιδευτικός ότι τα παιδιά φέρονται με επιθετικότητα ή αδιαφορία όταν κάποιο γεγονός τους πυροδοτήσει το άγχος τους. Έτσι, ο δάσκαλος καλείται να εντοπίσει αν ο ίδιος ευθύνεται για την συμπεριφορά του παιδιού ή αν την πυροδοτεί δημιουργώντας έναν κύκλο έντασης.
Στην συνέχεια, ο δάσκαλος πρέπει να αντιμετωπίσει τον μαθητή αφού πρώτα σιγουρευτεί ότι μπορεί να διατηρήσει την αυτοκυριαρχία του. Καλό είναι ο εκπαιδευτικός να γνωρίζει ποιες συμπεριφορές μπορεί να τον εκνευρίσουν και να έχει έτοιμες κάποιες στρατηγικές(πχ αναπνοές, μέτρημα μέχρι το δέκα) για να διατηρεί την αυτοκυριαρχία του. Έτσι, η διαχείριση του μαθητή θα γίνει ευκολότερη και δεν θα καταλήξει σε φωνές αμφότερων.
Στην συνέχεια, αν είστε ο δάσκαλος:
- Κρατήστε ήρεμη την φωνή σας.
- Χαλαρώστε. Υιοθετήστε μια χαλαρή στάση σώματος που δε δείχνει επιθετικότητα.
- Εστιάστε στα γεγονότα. Μην κάνετε επικριτικά σχόλια και μην διαφωνείτε για το ποιος φταίει.
- Μην εκβιάζετε την συζήτηση. Δώστε χρόνο στο παιδί να σκεφτεί και να απαντήσει.
- Μην το παίρνετε προσωπικά. Προσπαθήσετε να ελέγξετε τις αντιδράσεις σας, ώστε να εστιάσετε στα βαθύτερα αίτια της συμπεριφοράς.
- Αντιμετωπίστε την σύγκρουση στον κατάλληλο τόπο και χρόνο. Αν οι μαθητές κάνουν φασαρία, σταματήστε επιτόπου το μάθημα και επαναφέρετε το, αφού επανέλθει η τάξη. Αν κάποιος μαθητής δείχνει επαναλαμβανόμενη επιθετική συμπεριφορά προς εσάς, προσεγγίστε τον σε ένα ουδέτερο περιβάλλον, πχ μια άλλη αίθουσα, αντί του γραφείου. Σε κάθε περίπτωση μην αντιδράσετε εν θερμώ.
- Δείξτε κατανόηση και εντοπίστε σε κάτι θετικό. Αν πχ ο μαθητής μπαίνει στη τάξη απότομα, χωρίς να χαιρετήσει μπορείτε να ξεκινήσετε την παρέμβαση: “χαίρομαι που ήρθες στην ώρα σου αλλά θα ήθελα..”
- Αλλάξτε θέσεις. Ρωτήστε τον μαθητή “πως θα ένιωθες αν εσύ ήσουν ο δάσκαλος και αντιμετώπιζες τέτοια συμπεριφορά;”. Φυσικά, το ίδιο ισχύει και για εσάς: “πως θα νιώθατε αν εσείς ήσασταν ο μαθητής;”.
- Εμπλακείτε ενεργά. Κάντε πολλές διευκρινιστικές ερωτήσεις και εξηγήστε τι καταλάβετε ώστε να διασφαλίσετε ότι κατανοείτε ακριβώς το πρόβλημα. Επαναδιατυπώστε όσα καταλάβατε και σταματήστε την συζήτηση μόνο αν ο μαθητής δείξει ότι νιώθει πλήρως κατανοητός. Μαζί με το παιδί βρείτε τρόπους επίλυσης της σύγκρουσης.
- Εντοπίστε τα προβλήματα. Ζητήστε από τους μαθητές να γράψουν σε ένα χαρτί, ανυπόγραφα, ένα περιστατικό που τους πλήγωσε, όσο πιο γενικά γίνεται ώστε να μην καταλάβουν οι συμμαθητές την ταυτότητα τους. Αυτό η δραστηριότητα μπορεί να γίνει με γενικό προσανατολισμό ή στοχευμένα προς την τάξη και τις εκεί συγκρούσεις. Ομαδοποιείστε τις προβληματικές καταστάσεις και χωρίστε τα παιδιά σε ομάδες. Κάθε ομάδα θα πρέπει να προτείνει ιδέες για να επιλυθεί η σύγκρουση
- Δείξτε συγχώρεση. Όταν επιλυθεί η σύγκρουση πείτε ένα εγκάρδιο ευχαριστώ ή δώστε μια χειραψία με το παιδί. Δώστε του να καταλάβει ότι η σύγκρουση επιλύθηκε και δεν θα επανέλθετε σε αυτήν.
Ως δάσκαλος πως μπορώ να προλάβω την διαμάχη;
Όπως σε όλες τις καταστάσεις, η πρόληψη είναι καλύτερη από την θεραπεία. Οι παρακάτω κινήσεις θα σας βοηθήσουν να προλάβετε πολλές διαμάχες πριν καν γεννηθούν:
- Δείξτε αξιοπιστία. Από το πρώτο μάθημα μιλήστε στα παιδιά για τις σπουδές, την επαγγελματική σας εμπειρία αλλά και τις αναμνήσεις σας από τα μαθητικά σας χρόνια. Δείξτε ότι είστε προετοιμασμένοι και επικεντρωμένοι στο μάθημα, κρατήστε ψηλά τον ενθουσιασμό σας, αξιοποιήστε διαφορετικές διδακτικές τεχνικές, αποδείξτε ότι γνωρίζετε το αντικείμενο σας. Αν κάνετε κάποιο λάθος ή δεν ξέρετε μια απάντηση, παραδεχθείτε το και βρείτε την σωστή απάντηση το συντομότερο δυνατόν.
- Θέστε ξεκάθαρες προσδοκίες. Από την αρχή, συμφωνήστε με την τάξη ποιες θεωρούνται επιτρεπτές συμπεριφορές και ποιες ποινές επισείουν οι μη επιτρεπτές. Διασφαλίστε ότι μένετε σταθεροί ως προς τα συμφωνηθέντα και μην παρεκκλίνετε από αυτά, ώστε να εδραιωθούν οι κανόνες.
- Διδάξτε τα παιδιά πώς να γίνουν καλοί ακροατές. Οι περισσότερες συγκρούσεις ξεκινούν από παρεξηγήσεις που οδηγούν το παιδί να πιστέψει ότι ο δάσκαλος το αγνοεί ή δεν το συμπαθεί. Ακούστε τα παιδιά, ενθαρρύνετε την ελεύθερη έκφραση, μην διακόπτετε και σύντομα θα μπορούν να εκφράσουν λεκτικά τις σκέψεις τους.
- Δείξτε ότι αντιλαμβάνεστε τα συναισθήματα των παιδιών. Πείτε “βλέπω ότι είσαι ανήσυχος, θέλεις να μου πεις τι σε προβληματίζει;”. Αν η συμπεριφορά είναι μη αποδέκτη περιγράψτε την λεκτικά: “Αυτή τη στιγμή είσαι αγενής και αυτό με στενοχωρεί. Θες να συζητήσουμε κάτι;”.
Σε κάθε περίπτωση, είτε είμαστε γονείς είτε δάσκαλοι, πρέπει να καταλάβουμε ότι η σύγκρουση είναι φυσιολογική και απαραίτητη. Σε καθημερινή βάση καλούμαστε να διαχειριστούμε μικρές ή μεγάλες συγκρούσεις και αυτή είναι μια δεξιότητα που κατακτούμε μέσα στο σχολείο.
Η επιτυχής διαχείριση της σύγκρουσης ενισχύει τα παιδιά και τα προετοιμάζει για την ζωή, οπότε δεν πρέπει να αποφεύγουμε την σύγκρουση αλλά πολύ περισσότερο να μάθουμε να την χειριζόμαστε.
Μέσα από την διαχείριση σύγκρουσης, τα παιδιά μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα όχι μόνο τα δικά τους αλλά και τον άλλων. Επίσης, κατανοούν ότι οι πράξεις τους έχουν αντίκτυπο στους άλλους και μαθαίνουν να ελέγχουν τα αρνητικά συναισθήματα(πχ θυμός) και να εστιάζουν στα θετικά (π.χ κατανόηση).
Γιαυτό, αντιμετωπίστε κάθε σύγκρουση σαν πρόσφορο έδαφος για καλλιέργεια διαπροσωπικών δεξιοτήτων που μόνο ωφέλιμες θα φανούν στα παιδιά.
Υλικό για διάβασμα