Ιστορία της κριτικής σκέψης
Οι πνευματικές ρίζες της κριτικής σκέψης είναι τόσο αρχαίες όσο και η ετυμολογία της. Πιο συγκεκριμένα, η ετυμολογία της μπορει να ανιχνευθεί στον τρόπο διδασκαλίας και στο όραμα του Σωκράτη, πριν από 2.500 χρόνια, όπου ανακαλύφθηκε μια μέθοδος ερωτήσεων κατά την οποία οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να τεκμηριώσουν λογικά τις γνώσεις τους. Οι μπερδεμένες εννοείς, οι ανεπαρκείς αποδείξεις ή οι αντιφατικές πεποιθήσεις κρύβονταν συχνά πίσω από την ομαλή αλλά σε μεγάλο βαθμό κενή ρητορική.
Ο Σωκράτης καθόρισε την σημαντικότητα της αναζήτησης στοιχείων, της προσεκτικής εξέτασης των συλλογισμών και των υποθέσεων της ανάλυσης των βασικών εννοιών και της ανίχνευσης των επιπτώσεων όχι μόνο του τι λέγεται αλλά και του τι γίνεται. Η μέθοδός του είναι πλέον γνωστή ως «Σωκρατική Μέθοδος» και θεωρείται από πολλούς η καλύτερη στρατηγική διδασκαλίας κριτικής σκέψης. Στην μέθοδό του, επισήμανε την σημαντικότητα της σκέψης για σαφήνεια και λογική συνοχή.
Οι 8 διαστάσεις της κριτικής σκέψης.
Το “The Foundation for Critical Thinking” (Ίδρυμα για την κριτική σκέψη), μια από τις σημαντικότερες σχολές για την σύγχρονη κριτική σκέψη, αναφέρει 8 βασικές διαστάσεις της κριτικής σκέψης: Σκοπός, ερώτηση, πληροφορίες, Διερμηνεία, Έννοια, Υποθέσεις, Συνέπειες, Προοπτικές.
- Το στοιχείο του σκοπού οδηγεί στην εξέταση του στόχου ενός ισχυρισμού ή θέσης.
- To δεύτερο στοιχείο της κριτικής σκέψης, η ερώτηση, μας ωθεί να προσδιορίσουμε με σαφήνεια το πρόβλημα ή το ζήτημα. Χωρίς ξεκάθαρες και συγκεκριμένες ερωτήσεις ίσως να είναι δύσκολο να προσδιοριστούν με σαφή τρόπο τα ζητήματα και οι προκλήσεις.
- Το στοιχείο πληροφοριών της κριτικής σκέψης μας καθοδηγεί να εξετάσουμε τα συγκεκριμένα τεκμήρια ή/και τα δεδομένα που παρουσιάζονται. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα δεδομένα δεν αναφέρονται πάντοτε σε αριθμούς. Τα δεδομένα μπορεί να είναι πληροφορίες με τη μορφή μαρτυρίας ή συνέντευξης.
- Το τέταρτο στοιχείο, η Διερμηνεία, μας ενθαρρύνει να σκεφτούμε τα βασικά συμπεράσματα που αντλούμε από τις πληροφορίες και τις αξιώσεις που συναντάμε κατά την καθημερινότητά μας. Συνδέουμε σωστά τις ιδέες ή υπάρχει κάποιο “πρόβλημα” στον τρόπο που κάνουμε τις συνδέσεις; Πως οι πληροφορίες και τα δεδομένα μεταφράζονται στην πραγματική μας ζωή;
- H έννοια μας ωθεί να διερευνήσουμε την εγκυρότητα των νόμων, των θεωριών και των αποδεκτών αρχών στις οποίες στηρίζονται οι ισχυρισμοί και τα επιχειρήματα.
- Όταν αξιολογούμε έναν ισχυρισμό ή μια πληροφορία, το στοιχείο της υπόθεσης μας βοηθάει να καταλάβουμε τι λαμβάνεται ως δεδομένο κατά τον ισχυρισμό ή την υπόθεση.
- Η έβδομη διάσταση της κριτικής σκέψης είναι οι συνέπειες. Αναλυτικότερα, εξετάζοντας έναν ισχυρισμό ή μια υπόθεση θα πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τυχόν συνέπειες οι οποίες προκύπτουν, είτε βραχυπροθέσμα είτε μακροπρόθεσμα.
- Το τελευταίο μέρος της κριτικής σκέψης είναι η οπτική γωνιά που υιοθετούμε κατά την εξέταση πληροφοριών στην καθημερινή μας ζωή. Η οπτική γωνιά κατέχει ιδιαίτερα σημαντικό ρολό καθώς μπορει να μας φανερώσει περιορισμούς που ενδεχομένως να υπάρχουν καθώς και να μας προφυλάξει από προκαταλήψεις.
Παρακάτω μπορείτε να παρακολουθήσετε ένα σύντομο βίντεο TED σχετικό με την κριτική σκέψη. Αν θέλετε μπορείτε να ενεργοποιήσετε τους ελληνικούς υποτίτλους από τις ρυθμίσεις.
Πηγή: https://ed.ted.com/
Μετάφραση: https://www.maxmag.gr