Η ανάπτυξη της ορθογραφημένης γραφής των παιδιών με Μαθησιακές Δυσκολίες ακολουθεί την ίδια αναπτυξιακή πορεία με αυτή των παιδιών χωρίς μαθησιακά προβλήματα, εκτός του ότι γίνεται σε διαφορετικούς χρόνους και έχει διαφορετικό ρυθμό. Με άλλα λόγια οι μαθητές με Μαθησιακές Δυσκολίες χρησιμοποιούν στρατηγικές ανάλογες με αυτές μικρότερων απ’ αυτά παιδιών.
Αυτό δε θα πρέπει να σημαίνει ότι αρκεί να δώσουμε λίγο παραπάνω χρόνο στα παιδιά με Μαθησιακές Δυσκολίες. Χρειάζεται διαφορετική αντίληψη και προσέγγιση στη διδασκαλία, αφού πρώτα αποκλειστούν αίτια, όπως η κακή διδασκαλία, το περιβάλλον, η φωνολογική ενημερότητα, κ.τ.λ.
Τα παιδιά με προβλήματα στην ορθογραφία έχουν συνήθως προβλήματα στην οπτική μνήμη, στην ακουστική μνήμη, στην οπτική και ακουστική διάκριση και στις κινητικές δεξιότητες. Έτσι, παρουσιάζουν τις παρακάτω δυσκολίες:
- Κάνει συχνά προσθέσεις, αντιστροφές, παραλείψεις, αντικαταστάσεις γραμμάτων, συλλαβών ή λέξεων
- Κάνει λάθη στον τονισμό ή δείχνει παντελής έλλειψη τόνων
- Κάνει συχνά λάθη σε βασικούς κανόνες ορθογραφίας
- Κάνει συχνά λάθη στο ετυμολογικό μέρος της λέξης
- Δεν γενικεύει τους κανόνες ορθογραφίας σε όλες τις λέξεις, ομοιοκατάληκτες ή παράγωγες
- Δεν αυτοδιορθώνεται
Τεχνικές για σωστή ορθογραφία:
Μέθοδος Gillingham
Είναι συνήθως μέθοδος προφορικής ορθογραφίας και δίνει έμφαση στην άσκηση και στην επανάληψη. Η στρατηγική έχει ως εξής, ξεκινά ο μαθητής από τις λέξεις όπου υπάρχει αντιστοιχία φωνημάτων-γραφημάτων. Αφού μάθει να γράφει σωστά τέτοιες λέξεις προχωρά στις πιο περίπλοκες λέξεις που ομαδοποιούνται ανάλογα με το μοτίβο που ακολουθούν. Γράφονται προτάσεις και ιστορίες με τις λέξεις που τις έχει μάθει.
Πολυαισθητηριακή προσέγγιση Fernald
Η τεχνική αυτή εμπλέκει οπτική, ακουστική, κιναισθητική και απτική αίσθηση. Η προσέγγιση ακολουθεί τα βήματα :
1. Η δασκάλα γράφει και λέει τη λέξη.
2. Ο μαθητής ιχνηλατεί την λέξη στον αέρα, ενώ την λέει. Γράφει τη λέξη σε χαρτί.
3. Ο μαθητής ξαναγράφει από μνήμης τη λέξη. Αν είναι σωστή μπαίνει στο κουτί των λέξεων. Αλλιώς επαναλαμβάνεται η διαδικασία από την αρχή.
Μέθοδος Horn
Η μέθοδος αυτή επιτυγχάνει την πρόοδο του μαθητή μέσω της ανάκλησης, της προφοράς, της οπτικοποίησης και της διόρθωσης της ανάγνωσης. Αν ο μαθητής κάνει λάθος κατά τη διάρκεια της παραπάνω διαδικασίας, καλείται να την επαναλάβει μέχρι το λάθος να μην επαναληφθεί.
Εικονογραφικές μέθοδοι
Η μέθοδος αυτή χρησιμοποιεί τα «εικοναογραφήματα». Ο εκπαιδευτικός έχει επιλέξει από πριν τις λέξεις που θα διδαχθούν, όπως και τις εικόνες που θα τις αντιπροσωπεύουν. Γίνεται μια συζήτηση με τους μαθητές γύρω από τη σημασία της λέξης και αποφασίζεται ποια περίπου θα είναι η εικόνα. Φυσικά αυτή η συζήτηση είναι κατευθυνόμενη, αφού ο εκπαιδευτικός έχει προεπιλέξει την εικόνα. Ωστόσο, θα πρέπει να υπάρχει μια σχετική ευελιξία στην περίπτωση που το πλήθος των μαθητών έχει συγκεκριμένη εικόνα για τη λέξη και είναι διαφορετική απ’ αυτή του/της εκπαιδευτικού. Σκοπός αυτής της μεθόδου είναι να δημιουργηθεί ισχυρός μνημονικός σύνδεσμος μεταξύ της εικόνας και της φόρμας της λέξης.
Φωνοοπτική μέθοδος
Η κεντρική ιδέα αυτής της μεθόδου είναι να παρουσιάσει στον μαθητή απομονωμένα φωνήματα με τη χρήση εικόνων. Ο εκπαιδευτικός προσπαθεί να συνδέσει ο μαθητής κάποιο δύσκολο φώνημα με την εικόνα κάποιου αντικειμένου του οποίου η ονομασία αρχίζει ή περιέχει το συγκεκριμένο φώνημα. Η σύνδεση αυτή δίνει την ευκαιρία στον μαθητή να θυμηθεί με τη βοήθεια της εικόνας και να γράψει το σωστό φώνημα όταν πρέπει.
Μέθοδοι μίμησης
Οι μέθοδοι μίμησης συνήθως χρησιμοποιούνται για να μάθουν ορθογραφία οι μαθητές που δεν τα κατάφεραν με τις παραδοσιακές μεθόδους. Ο εκπαιδευτικός προφέρει και γράφει τη λέξη δειγματικά. Το παιδί κάνει το ίδιο αντιγράφοντας το μοντέλο του/της εκπαιδευτικού, μέχρι να μάθει τη λέξη. Τότε άλλες λέξεις διδάσκονται με τον ίδιο τρόπο. Η συγκεκριμένη μέθοδος είναι πιο ενδιαφέρουσα για τα παιδιά και πιο αποτελεσματική αν η όλη διαδικασία δε γίνει σε πίνακα ή τετράδιο, αλλά χρησιμοποιηθεί κάποιο tablet/ipad ή ένας ηλεκτρονικός υπολογιστής.
Διδασκαλία βασισμένη σε κανόνες
Η μέθοδος βασίζεται στη διδασκαλία κανόνων και γενικεύσεις. Διδάσκονται οι κανόνες που ισχύουν σε μεγάλο αριθμό λέξεων(π.χ. τα ρήματα που τελειώνουν σε –αίνω) και έχουν λίγες εξαιρέσεις(π.χ. τα ρήματα μένω, δένω, πλένω). Μπορεί ο ίδιος ο μαθητής να ανακαλύψει τον κανόνα μέσα από παιγνιώδεις δραστηριότητες. Έπειτα εφαρμόζεται ο κανόνας σε άγνωστες λέξεις και γενικεύεται. Μετά διδάσκονται οι λέξεις που εξαιρούνται από τον κανόνα.
Χρονική καθυστέρηση
Στηρίζεται στην τεχνική της χρονικής καθυστέρησης, που χρησιμοποιούν οι συμπεριφοριστές ιδιαίτερα στην τροποποίηση συμπεριφοράς. Αρχικά ο εκπαιδευτικός διορθώνει τον μαθητή αμέσως μόλις κάνει λάθος, χωρίς χρονική καθυστέρηση. Έπειτα από λίγο, αρχίζει να καθυστερεί χρονικά να διορθώσει το λάθος του μαθητή, έτσι ώστε να δώσει στον μαθητή την ευκαιρία να σκεφτεί περισσότερο και να αυτοδιορθωθεί. Στη συνέχεια, η καθυστέρηση γίνεται μεγαλύτερη και με το πέρασμα του χρόνου ακόμα μεγαλύτερη, μέχρι να βελτιώσει ο μαθητής την ορθογραφία του και να αποκτήσει τις απαιτούμενες δεξιότητες αυτοδιόρθωσης.
Αυτοδιόρθωση
Η προσέγγιση της αυτοδιόρθωσης στηρίζεται στην προσπάθεια του μαθητή να διορθώσει ο ίδιος τις λέξεις ή το κείμενο που γράφει, χωρίς τη βοήθεια του εκπαιδευτικού ή κάποιου συμμαθητή. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι απαραίτητο είναι ο μαθητής να έχει κατακτήσει τις απαιτούμενες στρατηγικές αυτοδιόρθωσης. Η αυτοδιόρθωση γίνεται αρχικά γράμμα-γράμμα και μετά γίνεται διόρθωση ολόκληρης της λέξης.
Λίστες λέξεων
Κάθε Δευτέρα δίνονται στους μαθητές από τον εκπαιδευτικό λίστες άγνωστων λέξεων, τις οποίες μαθαίνουν στη διάρκεια της εβδομάδας. Ο έλεγχος γίνεται με δοκιμασίες, συνήθως την τελευταία μέρα, την Παρασκευή. Ο τρόπος που ελέγχει αν τα παιδιά κατέκτησαν ή όχι την ορθογραφημένη γραφή των συγκεκριμένων λέξεων γίνεται από τα ίδια τα παιδιά και έχει ομαδικό χαρακτήρα. Όταν το παιδί μαθαίνει κάποιες λέξεις, αυτές φεύγουν από τη λίστα και στη θέση τους μπαίνουν άλλες νέες άγνωστες λέξεις.
Χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή/tablet/ipad
Όπως έχω αναφέρει και πιο πάνω, τα σύγχρονα τεχνολογικά μέσα είναι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα και οικεία στα παιδιά. Η χρήση τους, λοιπόν, βοηθάει και στην εκμάθηση της ορθογραφημένης γραφής. Υπάρχουν αρκετά προγράμματα, όπως είναι «οι περιπέτειες του Ξεφτέρη», τα οποία μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά τα παιδιά στην εκμάθηση της ορθογραφίας και όχι μόνο.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο πάνω τεχνικές μπορεί να χρησιμοποιούνται συνδυαστικά. Ωστόσο, δεν πρέπει να γίνεται συνεχής αλλαγή των τεχνικών γιατί μπορεί να προκαλέσουν σύγχυση στο μαθητή και να μην έχουν τα αποτελέσματα που περιμένουμε. Καλό θα είναι να χρησιμοποιούμε κάποιες τεχνικές για κάποιο χρονικό διάστημα, ώστε να δώσουμε την ευκαιρία στο μαθητή να εξοικειωθεί με αυτές και να δούμε αν ταιριάζουν τελικά στο μαθησιακό του προφίλ. Τέλος, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε την ενίσχυση και την επιβράβευση.
Φώτης Παπαναστασίου
Ειδικός Παιδαγωγός – Συγγραφέας
MSc Σχολική Ψυχολογία