Τι ζητάμε κυρίως από μια μαθητική έκθεση; Διαύγεια νοημάτων!
Τι άλλο ζητάμε; Σίγουρα να διαφαίνεται ένας σκοπός. Θέλουμε οι ιδέες να παρατάσσονται σε λογική σειρά. Θέλουμε ο λόγος να ρέει και να διαπνέεται από σιγουριά, να μην έχει ηχηρές λέξεις ατάκτως βαλμένες προσπαθώντας να εντυπωσιάσουν.
Θέλουμε τόσα πολλά, γιατί στην πραγματικότητα το καλό και αποτελεσματικό γράψιμο είναι μια πολυδιάστατη δραστηριότητα. Το θέμα είναι πώς ενισχύουμε το αποτελεσματικό γράψιμο χωρίς να δώσουμε στα παιδιά μια εξαντλητική λίστα 50 ή 100 σημείων που θα πρέπει να θυμούνται;
Παρακάτω συνοψίζουμε σε 4 μόνο σημεία βασικές παραμέτρους που θα πρέπει να κατακτήσει ένας μαθητής, προκειμένου να παραγάγει ένα ωραίο κείμενο:
1. Σκοπός
Μια καλή έκθεση αφήνει να αναδειχθεί ότι έχει γραφτεί για κάποιον σοβαρό λόγο και όχι επειδή έτσι έπρεπε. Κάθε πρόταση που γράφεται πρέπει να έχει αναμφισβήτητη σχέση μ' αυτόν τον σκοπό.
Μια καλή έκθεση αφήνει να αναδειχθεί ότι έχει γραφτεί για κάποιον σοβαρό λόγο και όχι επειδή έτσι έπρεπε. Κάθε πρόταση που γράφεται πρέπει να έχει αναμφισβήτητη σχέση μ' αυτόν τον σκοπό.
2. Οργάνωση
Οι καλύτερες εκθέσεις διέπονται από ένα σύστημα οργάνωσης. Έχουν πίσω τους ένα συνειδητό και οργανωμένο πλάνο, με βάση το οποίο αναπτύσσονται. Οι παράγραφοί τους συνήθως αναπτύσσονται:
Οι καλύτερες εκθέσεις διέπονται από ένα σύστημα οργάνωσης. Έχουν πίσω τους ένα συνειδητό και οργανωμένο πλάνο, με βάση το οποίο αναπτύσσονται. Οι παράγραφοί τους συνήθως αναπτύσσονται:
- χρονολογικά: από την αρχή μέχρι το τέλος της εξέλιξης
- με τη μέθοδο της αιτίας και του αποτελέσματος: δείχνοντας τα στάδια που οδήγησαν σε ένα αποτέλεσμα
- από το γενικό στο ειδικό: σαν να κοιτάς τη γη από ψηλά και σιγά-σιγά να προσγειώνεσαι βλέποντας την εικόνα με όλο και μεγαλύτερη λεπτομέρεια
- με τη μέθοδο της σύγκρισης και αντίθεσης: ξεκινώντας από τα κοινά και πηγαίνοντας σταδιακά στις διαφορές
3. Στοιχεία
Οι αδύναμες εκθέσεις διατυπώνουν κρίσεις ή διαπιστώσεις και αυτό είναι όλο. Δεν ικανοποιούν τον αναγνώστη, επειδή αδυνατούν να προσκομίσουν τα στοιχεία που χρειάζονται, ώστε να στηρίξουν αυτές τις διαπιστώσεις. Αντίθετα, οι καλές εκθέσεις περιλαμβάνουν στο κυρίως μέρος τους μια πληθώρα στοιχείων που στηρίζουν ό,τι διαπιστώνεται. Ας βάζουμε τους μαθητές, πριν ξεκινήσουν, να γράφουν μια λίστα με τα στοιχεία που στηρίζουν τις απόψεις τους.
Οι αδύναμες εκθέσεις διατυπώνουν κρίσεις ή διαπιστώσεις και αυτό είναι όλο. Δεν ικανοποιούν τον αναγνώστη, επειδή αδυνατούν να προσκομίσουν τα στοιχεία που χρειάζονται, ώστε να στηρίξουν αυτές τις διαπιστώσεις. Αντίθετα, οι καλές εκθέσεις περιλαμβάνουν στο κυρίως μέρος τους μια πληθώρα στοιχείων που στηρίζουν ό,τι διαπιστώνεται. Ας βάζουμε τους μαθητές, πριν ξεκινήσουν, να γράφουν μια λίστα με τα στοιχεία που στηρίζουν τις απόψεις τους.
4. Ξεκάθαρη θέση
Το να επαναλαμβάνουμε τα δεδομένα του θέματος με άλλες λέξεις απλώς δείχνει την άρνηση ή την αδυναμία μας να αντιμετωπίσουμε τα ζητούμενα με ξεκάθαρο τρόπο και με αυτοπεποίθηση. Μπορούμε γι' αυτό να ρωτάμε τους μαθητές «σε τι συμπέρασμα καταλήγουν» ή «πώς αντιλαμβάνονται» τη μια ή την άλλη κατάσταση. Να τους ενθαρρύνουμε να διακρίνουν τις καταστάσεις, τα προβλήματα και να μη διστάζουν να λένε τη δική τους άποψη.
Το να επαναλαμβάνουμε τα δεδομένα του θέματος με άλλες λέξεις απλώς δείχνει την άρνηση ή την αδυναμία μας να αντιμετωπίσουμε τα ζητούμενα με ξεκάθαρο τρόπο και με αυτοπεποίθηση. Μπορούμε γι' αυτό να ρωτάμε τους μαθητές «σε τι συμπέρασμα καταλήγουν» ή «πώς αντιλαμβάνονται» τη μια ή την άλλη κατάσταση. Να τους ενθαρρύνουμε να διακρίνουν τις καταστάσεις, τα προβλήματα και να μη διστάζουν να λένε τη δική τους άποψη.
Σίγουρα τα 4 παραπάνω σημεία είναι πολύ συνοπτικά και δεν είναι δυνατόν να καλύψουν όλες τις περιπτώσεις. Επίσης δεν καλύπτουν διαφορετικές θεωρήσεις των μαθητικών κειμένων. Είναι όμως μια πολύ καλή αρχή για έναν μαθητή, ώστε να μπορέσει να βελτιώσει την έκθεσή του. Τα αποτελέσματα θα φανούν στην πράξη!