Ο όρος εμβόλιο προέρχεται από το εν (μέσα) + βάλλω, ενώ η λέξη vaccine προέρχεται από την Λατινική λέξη vacca που σημαίνει αγελάδα. Αν και αναφορές για διάφορες μεθόδους πρόληψης ασθενειών, είχαν ξεκινήσει από το 1000 μ.Χ, με τους Βουδιστές να προσπαθούν να βρουν τρόπους να εξαλείψουν την ευλογιά, το πρώτο εμβόλιο αναπτύχθηκε μετά από παρατηρήσεις δεκαετιών και είναι το εμβόλιο εναντίον της ευλογιάς.
Οι πρώτοι που συνέλαβαν την ιδέα ήταν οι ΄Ελληνες ιατροί Εμμανουήλ Τιμόνης, (1669-1720) από τη Χίο και Ιάκωβος Πυλαρινός, (1659-1718), από το Ληξούρι της Κεφαλληνίας, οι οποίοι προέβησαν στις αρχές του 18ου αιώνα στην επιστημονική εφαρμογή του εμβολιασμού για την προστασία από την ευλογιά, μέθοδος που εφαρμοζόταν στη λαϊκή ιατρική. Η μέθοδος αυτή του εμβολιασμού συνίστατο στη λήψη υγρού από φλύκταινες ευλογιάς και τον εγκεντρισμό ή εμφύτευση μετά από σκαριφισμούς στο δέρμα υγιών παιδιών, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται ελαφρότερη νόσο, να καθίστανται άνοσα τα παιδιά και να μην προσβάλλονται πλέον από τη φυσική ευλογιά.
Η μέθοδος περιγράφηκε για πρώτη φορά σε δημοσίευση το 1714 στο περιοδικό Philosophical Transactions και παρουσιάστηκε στην Βασιλική Ιατρική Εταιρεία του Λονδίνου την ίδια χρονιά. Αμφισβητήθηκε από πολλούς ειδικούς της εποχής, με αποτέλεσμα να μην καθιερωθεί η πρακτική αυτή από την ιατρική κοινότητα της εποχής.
Το 1771 ο Βρετανός γιατρός Έντουαρντ Τζέννερ (1749-1823) παρατήρησε ότι οι γυναίκες που άρμεγαν τις αγελάδες εμφάνιζαν φυσαλίδες στα χέρια τους (cowpox-δαμαλίτιδα) και δεν νοσούσαν από ευλογιά. Ο Τζένερ, μετά από 25 χρόνια παρατηρήσεων, στις 15 Μαΐου του 1796 εμβολίασε με το υγρό από τις φυσαλίδες αυτές ένα 8χρονο αγόρι, τον James Phipps. O James, όταν ήρθε σε επαφή με άτομα που έπασχαν από ευλογιά, δε νόσησε. Το πρώτο μαζικά χορηγούμενο εμβόλιο εναντίον της ευλογιάς (δαμαλισμός) ήταν γεγονός! Το εμβόλιο του δαμαλισμού δεν ήταν μόνο η σπουδαιότερη ανακάλυψη στον τομέα της προληπτικής ιατρικής τον 18ου αιώνα, αλλά ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της Ιατρικής όλων των εποχών. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αποφάσισε οκτώ χρόνια μετά την ίδρυση του το 1956, τη χορήγηση του εμβολίου σε παγκόσμιο επίπεδο. Η πλήρης εξάλειψη της ευλογιάς επιτεύχθηκε το 1980.
Από τη στιγμή που ανακαλύφθηκε το πρώτο εμβόλιο, πέρασαν πολλά χρόνια μέχρι να υπάρξει μία νέα εξέλιξη στην πρόληψη των ασθενειών μέσω εμβολιασμού. Στη δεκαετία του 1880, ο Λουί Παστέρ φέρνει την επανάσταση, συνδέοντας το όνομά του με τη διατύπωση της θεωρίας ότι πολλές ασθένειες προκαλούνται από μικρόβια, ενώ ανέπτυξε το πρώτο εμβόλιο για τη λύσσα και τα εμβόλια για τη χολέρα των κοτόπουλων και για το βακτήριο του άνθρακα στα πρόβατα . Ο Παστέρ είναι εκείνος που χρησιμοποίησε και καθιέρωσε την λέξη vaccine για όλα τα εμβόλια. Κατά τον 20ο αιώνα, αναπτύχθηκαν πολλά επιτυχημένα εμβόλια, μέσω των οποίων εξαφανίσθηκαν ή ελέγχθηκαν πλήρως, ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, η πολιομυελίτιδα, η ιλαρά, η παρωτίτιδα και η ερυθρά, οι οποίες ευθύνονταν για εκατομμύρια θανάτους και πολλαπλές αναπηρίες ετησίως.
Στον περιορισμό των ασθενειών, σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και η εταιρεία Merck (μητρική εταιρεία της MSD), καθώς ο Διευθυντής του Τμήματος Έρευνας των Ιών και των Κυττάρων, ο Maurice Ralph Hilleman (30 Αυγούστου 1919 – 11 Απριλίου 2005) θεωρείται ο άνθρωπος που συνετέλεσε στην κυκλοφορία των περισσότερων εμβολίων στην ιστορία, καθώς ενεπλάκη στην κυκλοφορία 30 εμβολίων για ανθρώπους και ζώα, τα οποία χρησιμοποιούνται ως σήμερα. Ο Ρόμπερτ Γκάλο, από τους ερευνητές που ανακάλυψαν τον ιό HIV, έχει πει ότι ο Hilleman είναι ο πιο επιτυχημένος επιστήμονας στον τομέα των εμβολίων στην ιστορία.
Ο Χίλμαν κατά τη διάρκεια των 50 ετών που εργάστηκε στη Merck συμμετείχε, μεταξύ άλλων, στη διαδικασία ως την κυκλοφορία των εμβολίων έναντι ιλαράς, παρωτίτιδας, ηπατίτιδας Α, ηπατίτιδας Β, ανεμοβλογιάς, στελεχών μηνιγγιτιδόκοκκου, στελεχών πνευμονιόκοκκου και του Αιμοφίλου της Ινφλουέντζας. Πολύ σημαντική συμβολή στο έργο του Dr Hilemann είχε ο Dr Jonh Enders, ο οποίος από το 1946 εγκαθίδρυσε ένα πρωτοποριακό εργαστήριο στη Βοστώνη, στο οποίο καλλιέργησε για πρώτη φορά πλήθος ιών, στα οποία ακολούθως βασίστηκε ο Dr Hileman προκειμένου να αναπτύξει και να οδηγήσει στην κυκλοφορία τα αντίστοιχα εμβόλια. Μάλιστα ο Dr Enders έλαβε το βραβείο Νόμπελ για την καλλιέργεια για πρώτη φορά σε εργαστήριο του ιού της πολιομυελίτιδας, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη ενός εμβόλίου, η κυκλοφορία του οποίου σώζει κάθε χρόνο 300.000 παιδιά από μόνιμες παραλύσεις άκρων. Στην ιστορία των εμβολίων έχουν υπάρξει και άλλες εμβληματικές προσωπικότητες, όπως ο Jonas Salk, ο Albert Sabin και αρκετοί άλλοι.
Η φαρμακευτική έρευνα στα τέλη του 20ου και στις αρχές του 21ου αιώνα, έχει αποδώσει νέα και ασφαλή εμβόλια, τα οποία προστατεύουν από πολλές ασθένειες. Μια από τις πολύ σημαντικές πρόσφατες ανακαλύψεις στην ιστορία των εμβολίων (2006) είναι η ανάπτυξη του εμβολίου για την πρόληψη του τέταρτου πιο συχνού καρκίνου στις γυναίκες παγκοσμίως και του δεύτερου πιο συχνού στην Ελλάδα και στην Ευρώπη , του καρκίνου τραχήλου μήτρας αλλά και άλλων μορφών καρκίνου, το εμβόλιο έναντι του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV – Human Pappilloma Virus). Ήδη, το εμβόλιο έναντι του HPV, περιλαμβάνεται σε πολλά Εθνικά Προγράμματα Εμβολιασμών με πρώτη προτεραιότητα τον εμβολιασμό στην εφηβική ηλικία.
Οι έρευνες για την ανάπτυξη εμβολίων συνεχίζονται με στόχο την ανοσία έναντι όλο και περισσότερων νοσημάτων, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται η γαστρεντερίτιδα από ροταϊό, η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος και ο έρπητας ζωστήρας. Παράλληλα, τα νέα εμβόλια που αναπτύσσονται τα τελευταία χρόνια και βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο, αναμένεται να προκαλέσουν τη νέα επανάσταση της Βιολογίας. Αμερικανοί επιστήμονες έχουν αναπτύξει ένα νέου τύπου εμβόλιο RNA, το οποίο μπορεί να παραχθεί μέσα σε μια εβδομάδα και επιπλέον είναι εύκολο να τροποποιηθεί ώστε να είναι κατάλληλο για την αντιμετώπιση διαφορετικών λοιμώξεων, επιτρέποντας την άμεση εμβολιαστική παρέμβαση σε επιδημίες.
Το εμβόλιο αποτελείται από τμήματα γενετικού υλικού του μορίου του αγγελιαφόρου RNA, τα οποία τοποθετούνται μέσα σε ένα άλλο μόριο, που μεταφέρει το RNA στα κύτταρα-στόχους. Εκεί μεταφράζεται σε πρωτεΐνες, οι οποίες πυροδοτούν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος του οργανισμού.
Πηγές:
ΚΕΕΛΠΝΟ, Ιστορική αναδρομή, εμβόλια και ταξιδιωτική ιατρική.
Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία. Τι είναι τα εμβόλια & πως δουλεύουν.
http://vaccines.e-child.gr/enimerosou-ine-metadotiko/how-vaccines-work/. Accessed 5-6-2017
Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία. Οι εμβολιασμοί στα παιδιά.
http://www.e-child.gr/parents/vaccinations/item/70-vaccinations-for-children. Accessed 3-6-2017
ΚΕΕΛΠΝΟ, Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών. Εμβολιασμός στην Ευρώπη και στην Ελλάδα.
http://www.keelpno.gr/elgr/e%CF%85%CF%81%CF%89%CF%80%CE%B5%CE%B2%CE%B4%CE%BF%CE%BC%CE%AC%CE%B4%CE%B1%CE%B5%CE%BC%CE%B2%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CE%B1%CF%83%CE%BC%CE%BF%CF%8D.aspx. Accessed 20-4-2017
ΚΕΕΛΠΝΟ, Seven Key Reasons Why immunization must remain a priority in the WHO European Region http://www.keelpno.gr/Portals/0/Αρχεία/Δημοφιλή-Συνέδρια%20κά/Εβδομάδα%20Εμβολιασμού%202012-2013/Seven_Key_Reasons.pdf Accessed 15-5-2017
WHO, UNICEF, World Bank. State of the World’s Vaccines and Immunization, 3rd ed. Geneva, World Health Organization; 2009. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/44169/1/9789241563864_eng.pdf last accessed 31 Jul 2017.
Plotkin S. History of vaccination. PNAS, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 2014;111:12283-12287.
de Figueiredo A, Xiahong Z, Schulz WS, , et al. The State of Vaccine Confidence 2016: Global Insights Through a 67-Country Survey. EBioMedicine 2016;12:295-301.
Wadman M and You J. The vaccine wars. Science 2017;356:364-365., published online, April 27, 2017.
Riedel S. Edward Jenner and the history of smallpox and vaccination. Proc (Bayl Univ Med Cent) 2005; 18: 21–25
Newman L. Maurice Hilleman. BMJ 2005;330:228.
Υπουργείο Υγείας. Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών & Εφήβων 2017. Αθήνα 23/5/17, Αρ Πρωτ. Γ1α/Γ.Π, οικ 38867.
Υπουργείο Υγείας. Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων 2017. Αθήνα 23/5/17, Αρ Πρωτ. Γ1α/Γ.Π, οικ 38872
http://www.chem.uoa.gr/?p=6979
Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία. Ορόσημα στην ιστορία των εμβολίων http://vaccines.e-child.gr/enimerosou-ine-metadotiko/timeline/ Accessed 10-8-2017
Katherine I. O’Rourke, John V. Duncan, James R. Logan, et al. Active Surveillance for Scrapie by Third Eyelid Biopsy and Genetic Susceptibility Testing of Flocks of Sheep in Wyoming. Clin Diagn Lab Immunol. 2002; 9: 966–971.
https://www.chemheritage.org/historical-profile/louis-pasteur Accessed 15-1-2016
The Origin of the Word ‘Vaccine’ https://www.sciencefriday.com/articles/the-origin-of-the-word-vaccine/ Accessed 10-8-2017
http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1954/enders-bio.html Accessed 10-8-2017
John F. Enders – Biographical http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs378/en/ Accessed 10-8-2017
RNA vaccines: a novel technology to prevent and treat disease http://sitn.hms.harvard.edu/flash/2015/rna-vaccines-a-novel-technology-to-prevent-and-treat-disease/, Accessed 11/8/17
WHO. http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/63043/1/WHO_GPV_PR_96.01.pdf , Accessed 11/8/17
Centers for Disease Control and Prevention.. https://www.cdc.gov/measles/downloads/measlesdataandstatsslideset.pdf, Accessed 11/8/17
http://www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID=47646#.WYQVUyOLS9Y, Accessed 11/8/17
Rémy V, Zöllner Y, Heckmann U. Vaccination: the cornerstone of an efficient healthcare system. J Mark Access Health Policy 2015; 3:27041.
http://www2.keelpno.gr/blog/?p=241&lang=en, Accessed 15/9/17
http://www.keelpno.gr/Portals/0/Αρχεία/Προλαμβάνονται%20με%20εμβολιασμό/Ιλαρά/ΕΚΘΕΣΗ%20ΙΛΑΡΑΣ_03-9-2017.pdf, Accessed 15/9/17
International Agency on Research in Cancer. GLOBOGAN 2012. Estimated Cancer Incidence, Mortality and Prevalence worldwide in 2012. http://globocan.iarc.fr/old/age-specific_table_r.asp?selection=63990&title=European+Union+%28EU-28%29&sex=2&type=0&stat=0&window=1&sort=1&submit=%C2%A0Execute, Accessed 15/9/17
International Agency on Research in Cancer. GLOBOGAN 2012. Estimated Cancer Incidence, Mortality and Prevalence worldwide in 2012 http://globocan.iarc.fr/old/age-specific_table_r.asp?population=71258&selection=63990&selection=77300&title=+Greece&sex=2&type=0&stat=0&window=1&sort=1&submit=%C2%A0Execute , Accessed 15/9/17
http://www.thorakizomai.gr/
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.