Η γλώσσα είναι ένας πολύπλοκος και πολυσήμαντος κώδικας επικοινωνίας των ανθρώπων. Όσες περισσότερες ευκαιρίες για αλληλεπίδραση και γλωσσική εξάσκηση έχει το άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του τόσο πιο πλούσιος και ποικίλος θα είναι ο λόγος του.
Οι γονείς παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην καλλιέργεια και ενίσχυση της γλωσσικής ικανότητας των παιδιών. Θα πρέπει να υποστηρίζουν τις προσπάθειές τους για λεκτική επικοινωνία και να τους προσφέρουν πολυδιάστατες ευκαιρίες για την ανάπτυξη της γλώσσας είτε σε προφορική, είτε σε γραπτή μορφή. Εκτός από τα γλωσσικά ακούσματα που μπορούν να τους παρέχουν, καλό είναι να ενθαρρύνουν τα ίδια τα παιδιά να παράγουν φράσεις, στίχους, ιστορίες και να τους διαβάζουν πλήθος παραμυθιών και άλλων ιστοριών.
Παρακάτω παρουσιάζονται δραστηριότητες που βοηθούν στην ανάπτυξη και εκφορά λόγου στα μικρά παιδιά από την Μάρλεν Κεφαλίδου (kindykids.gr)
– Έλα να μιλήσουμε για τα ζώα! Ποια είναι μεγάλα και ποια μικρά;
Τα μικρά παιδιά αγαπούν πολύ τα ζώα! Χρησιμοποιούμε λοιπόν το θέμα αυτό για να μιλήσουμε για τις έννοιες μικρό και μεγάλο. Μπορούμε αν θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε και κάποιες εικόνες (αν το παιδί είναι αρκετά μικρό και δεν μπορεί να φανταστεί τα ζώα, αλλά πρέπει να τα βλέπει).
Πρόκειται για μια πολύ ευχάριστη δραστηριότητα για τα μικρά παιδιά καθώς ενθαρρύνονται να εκφραστούν ελεύθερα αναφορικά με ένα ζήτημα που αγαπούν πολύ όπως τα ζώα. Τους βοηθά να αναπτύξουν τις προφορικές γλωσσικές τους ικανότητες αυθόρμητα μέσα από μη παρεμβατική κουβέντα με τους γονείς, ενώ παράλληλα εστιάζει και στην κατανόηση των εννοιών μικρό και μεγάλο. Ένα ακόμα στοιχείο που ευνοεί την ανάπτυξη της φαντασίας των παιδιών και της συνακόλουθης γλωσσικής εξάσκησης είναι η χρήση εικόνων μέσω των οποίων εμπλουτίζονται παράλληλα και τα οπτικά ερεθίσματα του μικρού παιδιού.
– Μίλησέ μου για τη μέρα σου! Χρησιμοποίησε τις λέξεις: στην αρχή, μετά, τέλος.
Μέσα από την εξιστόρηση της μέρας του, το παιδί προσπαθεί να τοποθετήσει τα γεγονότα με χρονολογική σειρά χρησιμοποιώντας τις λέξεις: στην αρχή, μετά, τέλος. Αν το παιδί δυσκολεύεται το βοηθάμε να καταλάβει τη χρονολογική σειρά λέγοντας «τι συνέβη πρώτο, δεύτερο, τρίτο; κλπ»
Πολύ καλή άσκηση για να αντιληφθεί το παιδί τη χρονολογική σειρά των γεγονότων, να αρχίσει να εκφράζεται ελεύθερα και να οξύνει τη μνήμη του βάζοντας σε σειρά τα όσα συνέβησαν. Με την κατάλληλη βοήθεια των γονέων εμπεδώνει σταδιακά τις έννοιες του παρελθόντος, παρόντος και μέλλοντος αλλά και την γραμμικότητα του λόγου. Ενδείκνυται τόσο για προφορικές, όσο και για γραπτές ασκήσεις παραγωγής λόγου.
– Έλα να βρούμε λέξεις που αρχίζουν από κάθε ένα γράμμα της αλφαβήτου!
Αν σας φαίνεται πολύ κουραστική σαν δραστηριότητα (τα γράμματα είναι πολλά) μπορείτε να κάνετε τη συγκεκριμένη δραστηριότητα με λιγότερα γράμματα. Δεν ξεχνάμε ότι αναφερόμαστε στα γράμματα φωνολογικά α, βου, γου, δου κλπ και όχι αλφα, βήτα γάμα, δέλτα…
Η συγκεκριμένη δραστηριότητα εξασκεί την γραφοφωνολογική ενημερότητα, δηλαδή την μίξη των γραμμάτων της αλφαβήτου και τον διαχωρισμό των ήχων. Αν τα παιδιά μάθουν εξαρχής να αναφέρονται στα γράμματα ως άλφα, βήτα κτλ έπειτα παρατηρούν ότι δεν αντιστοιχεί ο ήχος στο γράμμα, δηλαδή το φώνημα στο γράφημα και έτσι δυσκολεύονται στην εκφορά αλλά και γραφή των λέξεων.
– Έλα να βρούμε ομοιοκατάληκτες λέξεις! Σου λέω μήλο μου λες ξύλο σου λέω…
Δραστηριότητα που αρέσει πολύ στα παιδιά και μπορούμε να παίζουμε πολλές φορές τη μέρα. Όσο το παιδί θα γίνεται καλύτερο στις ρίμες θα ζητάει να παίζουμε πιο πολύ αυτό το παιχνίδι, ακόμη και μέσα στο αυτοκίνητο!
– Έλα να φτιάξουμε το δικό μας ποίημα!
Αφού έχουμε παίξει με τις ομοιοκατάληκτες λέξεις μπορούμε να δοκιμάσουμε να φτιάξουμε το δικό μας ποίημα! Μπορεί να είναι αστείο ή ακόμη και να μην βγάζει κανένα νόημα!
Οι επιστήμονες συμφωνούν πως γλώσσα και σκέψη είναι αλληλένδετα. Ενθαρρύνοντας τα μικρά παιδιά να βρουν ομοιοκατάληκτες λέξεις και να δημιουργήσουν ένα δικό τους ποίημα τα βοηθάμε να εξασκήσουν την φαντασία τους και να παράγουν μόνα τους προφορικό και κατόπιν γραπτό λόγο μέσα σε μία ευχάριστη ατμόσφαιρα αυτοσχεδιασμού και παιχνιδιού. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως ως σκοπός της δραστηριότητας δεν ορίζεται η παραγωγή ενός άρτιου γλωσσικά κειμένου με κανόνες ή συγκεκριμένο νόημα. Με τον τρόπο αυτό ευνοείται η ελεύθερη σκέψη και έκφραση των παιδιών, ενώ παράλληλα η γλωσσική δραστηριότητα εμφανίζεται ως δημιουργική και διασκεδαστική αυτή καθαυτή χωρίς αυστηρά καθορισμένες προσδοκίες και στόχους.
Σήμερα είναι κοινώς αποδεκτό πως κατά τη διάρκεια της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας συντελείται ουσιαστική μάθηση. Διάφορες μελέτες σχετικά με την ανάπτυξη του εγκεφάλου έχουν δείξει πως οι προσπάθειες για γλωσσική καλλιέργεια καλό είναι να ξεκινούν πριν την ηλικία των τριών ετών. Επίσης έχει διαπιστωθεί από έρευνες πως το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί επηρεάζει τον αριθμό των κυττάρων του εγκεφάλου και τις εγκεφαλικές συνάψεις μέσω των οποίων αναπτύσσεται η γνωστική λειτουργία. Οι επιστήμονες σημειώνουν πως στα πρώτα χρόνια της ζωής μας ο εγκέφαλος είναι πολύ ευαίσθητος στα διάφορα ερεθίσματα και οι αλλαγές που συντελούνται είναι ταχείες ενώ τα αποτελέσματα από τις επιδράσεις του περιβάλλοντος έχουν μακροχρόνια ισχύ.(Τζουριάδου, 2001)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Τζουριάδου Μαρία (2001), Πρώιμη παρέμβαση, Θεσσαλονίκη: Προμηθεύς
Κεφαλίδου Μάρλεν (2013) στο http://www.kindykids.gr/parents/643-drastiriotites-glwssa-kathe-mera.html