Όλα άρχισαν ένα απλό καθημερινό απόγευμα όταν η 8χρονη κόρη μιας φίλης και συνεργάτιδας έκανε την ερώτηση που σχεδόν κάθε γονιός διαπραγματεύεται – με τον εαυτό του – για την απάντησή της. «Έλα πες... την αλήθεια όμως! Εσείς μου παίρνετε τα δώρα, ε;». Εκείνη τη στιγμή, σαν από μηχανής θεός, χτύπησε το κουδούνι του σπιτιού της και «έσωσε» την αμήχανη μαμά από το δίλλημα της αποκάλυψης ή συγκάλυψης του μυστικού και την επικείμενη απογοήτευση της μικρότερης 4χρονης κόρης της που παρακολουθούσε τη συζήτηση. Το ερώτημα του 8χρονου κοριτσιού πήρε μια μικρή αναβολή.
Η διαχείριση της αλήθειας γύρω από την ύπαρξη και τις υπερφυσικές δυνατότητες του Αϊ Βασίλη δεν είναι ένα απλό ζήτημα, καθώς οι προεκτάσεις του είναι πολλές και σημαντικές για τα παιδιά και τους γονείς ξεχωριστά αλλά και τη μεταξύ τους σχέση.
Πολλοί γονείς αναρωτιούνται αν πρέπει να «γκρεμίσουν το μαγικό παραμύθι» για να μη φέρουν την ευθύνη ενός ψέματος. Αν είναι ικανοί να λένε ψέματα για κάτι τόσο ξεχωριστό και μαγικό, πώς θα μπορούν να σταθούν απέναντι στα παιδιά τους ως προστάτες της αλήθειας και της σοφίας; Πώς θα μάθουν στα παιδιά να μην κρατούν μυστικά ή να μη λένε ψέματα όταν εκείνοι αποδεδειγμένα έχουν πράξει το αντίθετο και μάλιστα με συστηματικό τρόπο και επί σειρά ετών;
Εδώ, η επιστήμη τη Αναπτυξιακής Ψυχολογίας έρχεται να δώσει απαντήσεις και να ανακουφίσει τους γονείς. Η απάντηση στο ερώτημα των πνευματικά ανήσυχων παιδιών: «Υπάρχει Άγιος Βασίλης» εξαρτάται από την ηλικία του παιδιού που θέτει τη δύσκολη ερώτηση.
Μεταξύ 4 και 8 ετών, τα παιδιά αφιερώνουν ένα μεγάλο μέρος της ζωής τους στη φαντασία τους. Ιστορίες για τεράστιους δεινόσαυρους που εμφανίζονται στο δρόμο, φανταστικοί φίλοι, διάλογοι με τα παιχνίδια τους σαν να είναι έμψυχα, συμπονετικά λόγια σε κούκλες που χτύπησαν και πονούν ή εμψυχωτικά λόγια σε στρατιωτάκια που πολεμούν σε ένα πλαστικό κάστρο. Η φαντασία είναι απολύτως απαραίτητη για τη γνωστική ανάπτυξη του παιδιού και συμβάλλει στη δημιουργικότητά του. Στο διάστημα αυτό οι γνωστικές δυνατότητες του παιδιού, θα λέγαμε ότι είναι απολύτως συμβατές με την ύπαρξη του φανταστικού Αϊ Βασίλη και των υπερφυσικών του δυνάμεων.
Στην ηλικία των 8 ετών, όμως, ακριβώς στην ηλικία της κόρης της φίλης μου, τα παιδιά έχουν μεταβεί στο στάδιο της ενεργητικής νόησης (6 έως 12 ετών) όπου αρχίζουν να σκέφτονται κριτικά και να δυσπιστούν απέναντι σε αδύνατα γεγονότα όπως η πτήση ενός ελκήθρου, η ταχύτητα φωτός στην αποστολή παράδοσης δώρων σε όλα τα σπίτια σε 48 ώρες κ.α. Μεγαλώνοντας, η αμφισβήτηση των παιδιών παίρνει και άλλες μορφές περισσότερο κοινωνικοοικονομικές: «γιατί ο Αϊ Βασίλης δεν φέρνει δώρα σε όλα τα παιδιά;», «γιατί εμείς παίρνουμε περισσότερα ή λιγότερα δώρα;». Η ικανότητα παρατήρησης και αφηρημένης σκέψης αρχίζει να δημιουργεί στους γονείς πιο δύσκολες στιγμές.
Συνεπώς, οι γονείς που αμφιταλαντεύονται σχετικά με την ιδανική αντίδραση στο ερώτημα της ύπαρξης του γενναιόδωρου ευτραφούς κυρίου με την πλούσια γενειάδα, μπορούν να βοηθηθούν από τις παρακάτω προτάσεις και να υιοθετήσουν όποια τους εκφράζει περισσότερο:
- Μην ανησυχείτε για το «αθώο ψέμα» του Αϊ Βασίλη. Ένα τέτοιο λευκό ψέμα προάγει την οικογενειακή συνεκτικότητα και συμβάλλει στη μετάδοση αξιών όπως η συνεργασία, η γενναιοδωρία, η αγάπη, η ελπίδα. Η σκηνοθεσία γύρω από την εμφάνιση του Αϊ Βασίλη είναι μέρος μιας τρυφερής και ρομαντικής οικογενειακής ιεροτελεστίας.
- Ακολουθείστε τη δική σας διαίσθηση σχετικά με το τι πιστεύει το ίδιο το παιδί για τον Αϊ Βασίλη. Η ερώτηση ενός 8χρονου για το αν υπάρχει ο Αϊ Βασίλης σημαίνει ότι νοητικά έχει αρχίσει να «φεύγει» από την παραδοχή της ύπαρξής του. Ρωτήστε το παιδί τι πιστεύει το ίδιο, ανοίξτε διάλογο μαζί του, διερευνήστε πώς αισθάνεται για τον Αϊ Βασίλη.
- Κάντε μια αυτοαποκάλυψη. Μιλήστε για το πώς εσείς σαν παιδί ανακαλύψατε ότι δεν υπάρχει Αϊ Βασίλης, πώς νιώσατε και πώς συνεχίζατε να γιορτάζετε τις γιορτές των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς. Το να μοιράζεστε εσείς – ο κεντρικός ήρωας του παιδιού σας – μια ιστορία δική σας είναι το ωραιότερο δώρο Χριστουγέννων που μπορείτε να χαρίσετε στο παιδί σας.
- Εξιστορήστε στο παιδί την αληθινή ιστορία πίσω από το μαγικό σύμβολο του Αϊ Βασίλη. Μιλήστε για τις θυσίες και τη γενναιοδωρία του υπαρκτού ιστορικού προσώπου (μια πλοήγηση στο Google θα σας δώσει το ιστορικό του σε μερικά δευτερόλεπτα).
- Εξηγήστε ότι το πνεύμα των Χριστουγέννων είναι ζωντανό και οι αξίες που αντιπροσωπεύει ο Αϊ Βασίλης είναι αληθινές. Ακόμα και αν το παιδί «ξέρει» το μυστικό μπορεί να συμμετέχει ενεργά στη «μαγική συνωμοσία», να συνεχίζει το «παιχνίδι του Αϊ Βασίλη», να βγάζει φωτογραφίες με τον Αϊ Βασίλη στα εμπορικά κέντρα, να στέλνει γράμμα με τις επιθυμίες του.
- Αφήστε την παρηγορητική σας φωνή να σας καθοδηγήσει. Μια φωνή που λέει ότι δεν γκρεμίζετε το όνειρο των μεγαλύτερων παιδιών αν τους επιβεβαιώσετε την αλήθεια που ήδη ψυχανεμίζονται. Μια φωνή που δεν σας μαλώνει αν συνωμοτείτε για την εμφάνιση των δώρων κάτω από δέντρο και τα γλυκά μέσα στις γιγαντιαίες κάλτσες. Τα μικρότερα παιδιά σας μεγαλώνουν φυσιολογικά με αυτό το «ψέμα» και δεν διακινδυνεύεται η εμπιστοσύνη τους στη γονεϊκή φιγούρα, ούτε η ασφάλεια τους. Οι έρευνες άλλωστε δείχνουν ότι τελικά δεν γίνεται και καμία μεγάλη αποκάλυψη όπως φοβούνται οι γονείς, με παιδικά κλάματα και θρήνους, ούτε θυμώνουν τα παιδιά με το ψέμα των γονιών, αλλά ότι οι αντιδράσεις τους είναι γενικά θετικές.
Τελικά ίσως η πιο πικρή γεύση είναι αυτή που μένει στους γονείς. Η ανακάλυψη και η αποδοχή μιας άλλης πιο «ώριμος» πραγματικότητας από την πλευρά των παιδιών είναι μια απώλεια και για τους γονείς. Είναι η «απώλεια» του μαγικής παιδικής ηλικίας των παιδιών τους. Σηματοδοτείται μια μετάβαση και μια αλλαγή, το μεγάλωμα των παιδιών που μαζί με την περηφάνια ίσως δημιουργεί και μια νοσταλγία της παιδικότητάς όλων μας.
Γιούλη I. Δελιέζα, Ψυχολόγος MSc.
Περισσότερα χρήσιμα θέματα εδώ.