της Αγγελικής Καρδαρά.
Ένα από τα θέματα που απασχολεί έντονα γονείς και μαθητές είναι η οργάνωση της μελέτης στο σπίτι. Γι’ αυτό απευθυνθήκαμε στην Ψυχολόγο-Εικαστική Ψυχοθεραπεύτρια-Υπ.Διδ.Εγκληματολογίας, κ. Ματίνα Μαλανδρή, προκειμένου να μας δώσει πολύτιμες κατευθυντήριες γραμμές για την οργάνωση ενός προγράμματος μελέτης για κάθε μαθησιακό τύπο, με στόχο την αποτελεσματικότερη μελέτη στο σπίτι.
Είναι σαφές ότι τα ελληνικά σχολεία δίνουν μεγάλη βαρύτητα στη μελέτη στο σπίτι και οι εκπαιδευτικοί αναθέτουν αρκετά έως πολλά καθήκοντα/μαθήματα στα παιδιά τόσο σε καθημερινή βάση, όσο και σε περίοδο διακοπών. Διεθνώς, βέβαια, όπως τουλάχιστον πληροφορούμαι από φίλους που ζουν στο εξωτερικό, η μελέτη στο σπίτι είναι πολύ πιο περιορισμένη και αυτό είναι ένα σημείο που πρέπει να απασχολήσει και την εκπαιδευτική κοινότητα στην Ελλάδα. Η άποψή μου είναι ότι η μελέτη στο σπίτι είναι σημαντική και έχει θετικά αποτελέσματα για την πρόοδο του μαθητή, αλλά πρέπει να είναι πιο περιορισμένη χρονικά και πολύ πιο παραγωγική και δημιουργική.
Για να επιτευχθεί το παραπάνω η δική μου εκπαιδευτική πρόταση είναι να περιοριστεί σημαντικά η έκταση των καθηκόντων για το σπίτι σε μαθητές Δημοτικού και Γυμνασίου, οι οποίες απαιτούν όχι μόνο πολύ χρόνο αλλά και τη βοήθεια γονιού ή δασκάλου, και να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στις εργασίες -ατομικές και ομαδικές- σε όλα τα μαθήματα, που καλλιεργούν την κριτική σκέψη του μαθητή, τη φαντασία και τη δημιουργικότητά του, ενώ του δίνουν την πολύτιμη ευκαιρία να μάθει στην πράξη -μέσα από το πείραμα, την έρευνα, την αναζήτηση στοιχείων- και ως εκ τούτου να αφομοιώσει πολύ καλύτερα την ύλη.
Οι εργασίες, όμως, στο ελληνικό σχολείο πρέπει να αποκτήσουν…φαντασία! Να μην είναι μονότονες, να μην καταλήγουν «αγγαρεία» για τον μαθητή, ούτε να αναλαμβάνουν συγκεκριμένοι μαθητές τη διεκπεραίωση της ομαδικής εργασίας και άλλοι να απέχουν ή να έχουν πολύ μικρή συμβολή και το κυριότερο να εξαλειφθεί το φαινόμενο των γονικών παρεμβάσεων, κυρίως της μαμάς, που επιθυμεί την «τέλεια» εργασία!
Οι εκπαιδευτικοί, μέσω της ανάθεσης εργασιών, να κινητοποιήσουν όλους τους μαθητές να διευρύνουν τους ορίζοντές τους. Ο ρόλος του εκπαιδευτικού οφείλει να είναι καθοδηγητικός. Να είναι ουσιαστικά δίπλα στο παιδί σε όλη τη διάρκεια εκπόνησης της εργασίας του, να του προτείνει βιβλία από τη βιβλιοθήκη του σχολείου -γιατί είναι σημαντικό να αξιοποιούνται οι σχολικές βιβλιοθήκες για εκπαιδευτικούς σκοπούς- καθώς και διαδικτυακούς τόπους κατάλληλους για το θέμα της εργασίας και γενικά να είναι εμφανές το ενδιαφέρον του εκπαιδευτικού για κάθε εργασία, ώστε το παιδί να αισθανθεί ότι κάνει κάτι σημαντικό και να κατανοήσει πώς πρέπει να δουλέψει για να έχει ένα αποτέλεσμα, που μπορεί στην αρχή να μην είναι το επιθυμητό, σταδιακά όμως θα το εξελίξει περισσότερο και στο τέλος θα φτάσει στον στόχο του. Να ξεφύγουμε συνεπώς από το στείρο διάβασμα και την αποστήθιση και τα παιδιά να αποκτήσουν δεξιότητες και ουσιαστική γνώση.
Ήρθε η ώρα να κάνει την «επανάστασή» του το σύγχρονο ελληνικό σχολείο και να αποκτήσει, επιτέλους, έναν ουσιαστικό ρόλο σε μια κοινωνία που αλλάζει με ιλιγγιώδεις ρυθμούς. Η εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να προσαρμοστεί στα νέα δεδομένα. Ειδικά στο Δημοτικό και στο Γυμνάσιο, όπου δεν υπάρχει (και δεν πρέπει να υπάρχει) η πίεση των πανελλαδικών εξετάσεων, το σχολείο μπορεί σίγουρα να γίνει πολύ πιο δημιουργικό. Δεν χρειάζεται να κάνουμε μεγαλεπήβολα σχέδια, οι αλλαγές ξεκινούν πάντοτε με μικρά αλλά συστηματικά και μεθοδικά βήματα. Η βάση υπάρχει στα ελληνικά σχολεία, αλλαγή με την οποία προσεγγίζουμε τη μάθηση χρειάζεται!
Συνοψίζοντας, οι αρμόδιοι φορείς χάραξης της εκπαιδευτικής πολιτικής οφείλουν να λάβουν υπ’ όψιν τις διεθνείς συστάσεις και τα δεδομένα της σύγχρονης εποχής, ξεκινώντας με τον περιορισμό της μελέτης στο σπίτι που έχει τη μορφή «γράψε, πες απέξω, κάνε αντιγραφή» και να δοθεί έμφαση σε εργασίες που οξύνουν το πνεύμα και καλλιεργούν γόνιμο έδαφος για σκέψη και προβληματισμό. Όπως άλλωστε επισημαίνει η κ. Μαλανδρή «Είναι συνεπώς και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι ναι μεν η μελέτη στο σπίτι έχει θετικά αποτελέσματα, ωστόσο ο υπερβολικός χρόνος μελέτης όχι μόνο στερεί το παιδί από άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες και του αυξάνει το άγχος, αλλά δεν οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα στη συνολική μαθησιακή διαδικασία. To κόστος από την υπερβολική μελέτη είναι μεγάλο, γιατί επηρεάζει αρνητικά τις στάσεις του παιδιού για το σχολείο, τις κοινωνικές του δεξιότητες αλλά και την γενικότερη ποιότητα ζωής του».
Αφιερώνω το σημερινό θέμα σε όλη την εκπαιδευτική και μαθητική κοινότητα και ευχαριστώ θερμά την κ. Ματίνα Μαλανδρή για την πολύτιμη συμβολή της.
Η κ. Mατίνα Μαλανδρή σπούδασε Ψυχολογία (Βsc) στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών. Στη συνέχεια πραγματοποίησε τετραετή ειδίκευση στην Εικαστική Ψυχοθεραπεία σε μεταπτυχιακό επίπεδο, και μονοετή εκπαίδευση στην Λογικοθυμική και Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία παιδιών εφήβων. Παράλληλα με την ψυχοθεραπευτική της εκπαίδευση, σε ακαδημαϊκό επίπεδο ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην Εγκληματολογία (ΜΑ) στο Πάντειο, και βρίσκεται στη διαδικασία εκπόνησης της διδακτορικής της διατριβής με θέμα την «αναγνώριση της κακοποίησης παιδιού και προτάσεις αντεγκληματικής πολιτικής». Στη διάρκεια της εκπαίδευσης και της εργασίας της απέκτησε εμπειρία σε ένα εύρος ιδιωτικών και δημοσίων φορέων (Κέντρο Ψυχικής Υγείας Δήμου Βύρωνα, Αναρρωτήριο Πεντέλης, Κέντρο συμβουλευτικής Δήμου Καισαριανής, Εθνικός Οργανισμός πρόνοιας «η Αγία Βαρβάρα», Ιδιωτικά νηπιαγωγεία κ.ά.). Αυτήν τη στιγμή εργάζεται ως Ψυχολόγος/ Ψυχοθεραπεύτρια σε ιδιωτικά κέντρα θεραπειών, αναλαμβάνοντας θεραπείες παιδιών και ενηλίκων.
ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
- Κυρία Μαλανδρή είναι πολύ χρήσιμο για τα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς να παρουσιάσουμε μέσα από το postmodern.gr ένα πρόγραμμα μελέτης για κάθε για κάθε μαθησιακό τύπο και να δώσουμε κάποιες οδηγίες για αποτελεσματικότερη μελέτη στο σπίτι. Αρχικά όμως, να μας προσδιορίσετε την έννοια «μελέτη στο σπίτι», τι κρίνετε σημαντικό να περιλαμβάνει και ποιος είναι ο χρόνος που ενδείκνυται να αφιερώνει ο μαθητής του Δημοτικού και ο μαθητής του Γυμνασίου σε καθημερινή βάση σε συνδυασμό με το παιχνίδι, την ξεκούραση και τις υπόλοιπες εξωσχολικές δραστηριότητες του;
Κυρία Καρδαρά αρχικά θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για τη συνομιλία αυτή, καθώς το σύγχρονο φαινόμενο όπου τα παιδιά δεν έχουν χρόνο να παίξουν από τις πολλές ώρες διαβάσματος και εξωσχολικών δραστηριοτήτων, λαμβάνει σοβαρές διαστάσεις! Το θέμα της μελέτης στο σπίτι επηρεάζει το σύνολο της οικογένειας και της λειτουργίας της. Γι’ αυτό θα ήταν χρήσιμο οι γονείς να έχουν μια εικόνα των διεθνών συστάσεων ώστε να κατανέμουν αποτελεσματικά το χρόνο τους και να διατηρούν υγιείς ισορροπίες με τις υπόλοιπες δραστηριότητες του παιδιού και κυρίως με τη βασική «δουλειά» των παιδιών: το παιχνίδι! Οι κατευθύνσεις του Εθνικού Οργανισμού Γονιού-Δασκάλου (PTA) και του Εθνικού Οργανισμού Εκπαίδευσης στην Αμερική (National Education Association) ακολουθούν τις οδηγίες του ερευνητή Harris Cooper, ο οποίος έχει διεξάγει εκτενή έρευνα σε σχέση με την αποτελεσματικότητα της μελέτης στο σπίτι και τον χρόνο μελέτης ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Η πλειοψηφία των σχετικών ερευνών καταδεικνύουν πως η μελέτη στο σπίτι είναι ωφέλιμη, μόνο εάν ο χρόνος που αφιερώνεται σε αυτήν είναι ανάλογος με την ηλικία του παιδιού. Πόσο χρόνο λοιπόν ενδείκνυται να αφιερώνει ένα παιδί ανάλογα με την ηλικία του; Οι εκπαιδευτικοί αναφέρονται στον «Κανόνα των 10 λεπτών»: πολλαπλασιάστε την τάξη του παιδιού με τον αριθμό δέκα, και αυτός είναι ο χρόνος, προσεγγιστικά, που πρέπει να αφιερώνεται κάθε μέρα. Προτείνουν λοιπόν 10 με 20 λεπτά για τις πρώτες δύο τάξεις και 30 με 60 για την τρίτη έως την έκτη. Στόχος σε αυτές τις ηλικίες είναι το χτίσιμο καλών συνηθειών μελέτης και δεξιοτήτων μάθησης. Για τα παιδιά του Γυμνασίου, αντίστοιχα, μεταξύ 90 λεπτών έως δυόμιση ώρες. Έπειτα η θετική επίδραση της μελέτης αρχίζει και μειώνεται. Στόχος εδώ, πέρα από την ανάπτυξη των γνωστικών δεξιοτήτων, είναι η ικανότητα ανεξάρτητης μάθησης και η καλλιέργεια της υπευθυνότητας. Είναι συνεπώς και επιστημονικά τεκμηριωμένο ότι ναι μεν η μελέτη στο σπίτι έχει θετικά αποτελέσματα, ωστόσο ο υπερβολικός χρόνος μελέτης όχι μόνο στερεί το παιδί από άλλες ωφέλιμες δραστηριότητες και του αυξάνει το άγχος, αλλά δεν οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα στη συνολική μαθησιακή διαδικασία. To κόστος από την υπερβολική μελέτη είναι μεγάλο, γιατί επηρεάζει αρνητικά τις στάσεις του παιδιού για το σχολείο, τις κοινωνικές του δεξιότητες αλλά και την γενικότερη ποιότητα ζωής του.
- Πού πρέπει να ξεκινάει και πού και πότε να τελειώνει η βοήθεια του γονιού όσον αφορά τη μελέτη του παιδιού του στο σπίτι;
Πολλοί γονείς πιστεύουν πως είναι δική τους ευθύνη να εξασφαλίσουν ότι τα παιδιά τους θα ολοκληρώσουν τη μελέτη τους, κάτι που στην πραγματικότητα είναι μια εσφαλμένη πεποίθηση που τους αναστατώνει και δημιουργεί εντάσεις στην οικογένεια. Τα παιδιά δεν μπορούν να «εξαναγκαστούν» να διαβάσουν, όμως οι γονείς μπορούν να βρουν τρόπους να κινητοποιήσουν τα παιδιά τους ώστε να ολοκληρώσουν τη μελέτη τους, και αυτό ναι, είναι ευθύνη τους! Η ευθύνη των γονιών σχετικά με τη μελέτη είναι αρχικά να παρέχουν τον κατάλληλο χώρο όπου η μελέτη θα γίνεται και να διασφαλίζουν, το δυνατόν, ότι το παιδί έχει όλα όσα χρειάζεται και ένα ήρεμο περιβάλλον που δεν το διασπά. Όσο μικρότερο είναι το παιδί, τόσο ο γονέας χρειάζεται να κάνει την έναρξη την μελέτης μαζί, ώστε να διασφαλίσει πως το παιδί έχει καταλάβει τι του ζητείται. Έπειτα το παιδί χρειάζεται να εργαστεί αυτόνομα, ανάλογα με τις ανάγκες και τις δυσκολίες του, ώστε να αρχίσει να αποκτά μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στις ικανότητές του. Οι γονείς θα πρέπει να αναμένουν ότι ένα παιδί με μαθησιακές δυσκολίες θα χρειάζεται μεγαλύτερη καθοδήγηση, βοήθεια, και υποστήριξη κατά τη διάρκεια της μελέτης του. Σε κάθε περίπτωση οι γονείς χρειάζεται να αντιληφθούν και να αποδεχτούν τις ιδιαίτερες ικανότητες αλλά και δυσκολίες του κάθε παιδιού. Έτσι θα διαχειριστούν με υπομονή και ανοχή τα λάθη του χωρίς άσκηση κριτικής και θα το ενθαρρύνουν για αυτά που καταφέρνει, προκειμένου η μελέτη να μην μεταμορφώνεται σε πεδίο μάχης.
- Αναφερθήκαμε προηγουμένως στις εξωσχολικές δραστηριότητες των μαθητών. Εκτενής συζήτηση μεταξύ των ειδικών γίνεται σχετικά με το εάν οι γονείς «φορτώνουμε» τα παιδιά μας με πολλές δραστηριότητες (ξένες γλώσσες, μουσική, αθλητισμό κ.ά.). Ποια είναι η δική σας άποψη για το σοβαρό αυτό θέμα;
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής, είναι πολύ σημαντικό οι γονείς να εκθέτουν τα παιδιά τους σε ένα εύρος δραστηριοτήτων ώστε να εξελιχθούν και να τους δοθούν νέες δυνατότητες. Όμως, είναι εξίσου απαραίτητο το παιδί να απολαμβάνει αυτές τις δραστηριότητες, να μην αισθάνεται αναγκασμένο να συμμετέχει σε αυτές και να υπάρχει μια καλή ισορροπία ανάμεσα στις δραστηριότητες και στον «χρόνο ηρεμίας». Ο «χρόνος ηρεμίας», μη δραστηριότητας, είναι απαραίτητος για τους ανθρώπους και για τα παιδιά, ώστε να αναστοχαστούμε αυτά που κάναμε, να ονειροπολήσουμε, να βαρεθούμε και να γεμίσουμε ενέργεια για να συνεχίσουμε. Για κάθε παιδί, αυτός ο χρόνος είναι διαφορετικός, επομένως οφείλουμε να σεβόμαστε τις ανάγκες και τις επιθυμίες του κάθε παιδιού. Πώς κάθε γονιός λοιπόν μπορεί να επιλέξει κατάλληλες δραστηριότητες για το παιδί του; Αρχικά, χρειάζεται να συζητήσετε με το παιδί τι θα του άρεσε. Μία επαφή με τις δραστηριότητες που του αρέσουν θα ήταν βοηθητική, ώστε να πάρει την τελική του απόφαση. Αν οι δραστηριότητες του παιδιού είναι τόσες που προκαλούν και στο παιδί και στους γονείς αίσθημα δυσφορίας και κόπωσης, ο αρχικός σκοπός της δραστηριότητας με στόχο τη διασκέδαση, τη χαλάρωση και την κοινωνική αλληλεπίδραση, έχει σχεδόν χαθεί. Οι σχολικές υποχρεώσεις είναι ήδη αρκετές, δεν χρειάζεται το παιδί και εσείς να αντιμετωπίζετε τις δραστηριότητες ως επιπλέον υποχρέωση! Οι γονείς είναι καλό να θυμούνται πως είναι απαραίτητο να παραμένει χρόνος για τα παιδιά ώστε να βγουν έξω να παίξουν, να χρησιμοποιήσουν τη φαντασία τους και να απολαύσουν το παιχνίδι και τους φίλους τους.
- Στο σημείο αυτό, κυρία Μαλανδρή, μπορούμε να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στο πλάνο μελέτης για κάθε μαθησιακό τύπο. Ας ξεκινήσουμε με τους μαθητές που εκφράζουν άρνηση για τη μαθησιακή διαδικασία, κουράζονται εύκολα και δεν θέλουν να αφιερώσουν πολύ χρόνο στη μελέτη τους. Ποιο πρόγραμμα μελέτης θα ανταποκρινόταν στο δικό τους προφίλ και στις δικές τους ανάγκες;
Το ζήτημα της μελέτης στο σπίτι ξεκινά από τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς θα θέσουν το θέμα. Ό,τι είναι αυτό που κινητοποιεί το παιδί χρειάζεται να χρησιμοποιείται ως κίνητρο για μάθηση. Σκεφτείτε πως ούτε εσείς θα κάνατε ποτέ κάτι, επειδή κάποιος θα σας έλεγε με θυμωμένο τρόπο «έτσι πρέπει να κάνεις». Η βασική αρχή της κινητοποίησης έχει θετικά αποτελέσματα στο μεγαλύτερο μέρος των μαθητών, κυρίως σε εκείνους με χαμηλά κίνητρα, που δηλώνουν πως «βαριούνται», κουράζονται πολύ γρήγορα, ή εκδηλώνουν άρνηση για τη μελέτη. Άρα, πρώτα από όλα κινητοποιούμε το παιδί, εξηγώντας του γιατί, ενώ μπορεί κάτι να μην του αρέσει πάρα πολύ, αξίζει να προσπαθήσει, λέγοντάς του τι έχει να κερδίσει από αυτό. Μη διστάσετε να κάνετε συμφωνίες με το παιδί, όπως «η τηλεόραση ανοίγει μόλις η μελέτη έχει τελειώσει», «μόλις τελειώσει το διάβασμα πάμε βόλτα στο πάρκο» κτλ. Ως κίνητρο για τις συμφωνίες χρησιμοποιούμε οτιδήποτε αγαπάει το παιδί μας. Στη συνέχεια, θα φροντίσετε να δημιουργήσετε μια ρουτίνα σχετικά με τη μελέτη στο σπίτι, δηλαδή συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Εδώ χρειάζεται να συζητήσουμε με το παιδί πώς προτιμά να είναι το πρόγραμμά του, γιατί κάθε παιδί λειτουργεί διαφορετικά και είναι πιο αποδοτικό υπό διαφορετικές συνθήκες και ώρες. Αφού έχετε διαμορφώσει το πρόγραμμα μελέτης, αφήστε το παιδί να προσπαθήσει να κάνει μόνο του ό,τι περισσότερο μπορεί και στο τέλος να είστε εκεί για ερωτήσεις και βοήθεια, αλλά όχι για να κάνετε εσείς τη δουλειά του. Θυμηθείτε ότι η μαθησιακή διαδικασία είναι ένα δικό τους ταξίδι και όχι δικό σας και μη φοβάστε τα λάθη των παιδιών είναι ο μόνος τρόπος να μάθουν! Επίσης, τα διαλλείματα κατά την ώρα μελέτης χρειάζεται να είναι εξατομικευμένα και να προσαρμόζονται ανάλογα με τις μαθησιακές ανάγκες του παιδιού και την τάξη του. Βασικός στόχος κάθε γονιού είναι να μην εμπλακεί στις συνήθεις διαμάχες στο σπίτι σχετικά με το διάβασμα, ώστε το παιδί να μη συνδέσει αρνητικά τη μαθησιακή διαδικασία. Ακόμη και αν δεν καταφέρουμε να αγαπήσει το παιδί τη μάθηση, τουλάχιστον ας μην είναι για εκείνο ένα «καταναγκαστικό έργο».
- Ας συνεχίσουμε με τους μαθητές που παρουσιάζουν κάποιες μαθησιακές δυσκολίες. Χωρίς να μπούμε στην ουσία του θέματος, θα μπορούσατε να δώσετε κάποιες κατευθυντήριες γραμμές, ώστε να οργανώσουν πιο αποτελεσματικά τη μελέτη τους στο σπίτι;
Αν η μελέτη στο σπίτι είναι ήδη δύσκολη «αποστολή» για πολλά παιδιά, είναι ακόμη δυσκολότερη για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Επειδή συχνά τα παιδιά με μαθησιακές έχουν δυσκολίες οργάνωσης, η αποτελεσματική δουλειά ξεκινά ήδη από την ορθή μεταφορά της μελέτης που χρειάζεται να γίνει, από το σχολείο στο σπίτι. Ένα μπλοκάκι ειδικά για τη σημείωση των υποχρεώσεων από το σχολείο στο σπίτι είναι πολύ βοηθητικό για την ορθή οργάνωση. Επιπλέον, χρειάζεται να είναι σαφές στο παιδί τι έχει να κάνει και ένα σταθερό πλαίσιο τόπου μελέτης, σειράς και χρόνου εντός του οποίου χρειάζεται να ολοκληρώσει τη μελέτη του. Ασφαλώς τα διασπαστικά ερεθίσματα στον χώρο μελέτης είναι σημαντικό να περιορίζονται, για παράδειγμα, η ανοιχτή τηλεόραση στο υπνοδωμάτιο ή η έντονη φασαρία. Για την καλύτερη οργάνωση του παιδιού είναι βοηθητικό να χρησιμοποιείτε checklists και εικονικά συστήματα, ώστε να βλέπει και οπτικά τι έχει ολοκληρώσει και τι μείνει ακόμη. Τα σύντομα, μικρά διαλλείματα βοηθούν στην αποφυγή της κόπωσης. Η συνολική εργασία του παιδιού χρειάζεται να «σπάει» σε μικρότερα κομμάτια και να γίνεται έναρξη με ό,τι δυσκολεύει περισσότερο το παιδί. Σταδιακά, βοηθήστε το παιδί να δημιουργεί μόνο του την καθημερινή λίστα υποχρεώσεων, με τη χρήση πολύχρωμων μαρκαδόρων και άλλων δημιουργικών μέσων. Με αυτό τον τρόπο θα δώσετε ένα χαρακτήρα παιχνιδιού στη διαδικασία, ώστε τα παιδιά να αποκτήσουν μια θετικότερη στάση για τη μελέτη τους. Σε περίπτωση που το παιδί αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα με τη μελέτη του, μαθησιακά ή συναισθηματικά (έντονες και επαναλαμβανόμενες εκρήξεις θυμού ή υψηλό άγχος), τα οποία δεν μπορείτε να διαχειριστείτε, ή κάποια διαγνωσμένη μαθησιακή δυσκολία, χρειάζεται να ζητήσετε τη βοήθεια ειδικού ώστε να σας καθοδηγήσει.
- Όσον αφορά τους μαθητές που αφομοιώνουν μεγάλο μέρος της ύλης μέσα στη σχολική τάξη, αλλά δεν θέλουν να αφιερώσουν πολύ χρόνο στη μελέτη στο σπίτι, τι θα προτείνατε ώστε να είναι συγκεντρωμένοι στη μελέτη τους, κερδίζοντας πολύτιμο χρόνο; Επίσης, να αναφερθούμε και στους μαθητές που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να αφομοιώσουν την ύλη τους ή την ύλη ορισμένων μαθημάτων. Για παράδειγμα, μπορεί να είναι άριστοι στα μαθηματικά και να αφομοιώνουν την ύλη πολύ γρήγορα, αλλά να χρειάζονται πολύ χρόνο για να μάθουν την ιστορία. Ωστόσο, ένα παιδί δεν μπορεί να δαπανά ατελείωτη ώρα στη μελέτη, γιατί στο τέλος εξαντλείται και δεν αποδίδει. Πώς οργανώνει ο μαθητής τη μελέτη του σε αυτές τις περιπτώσεις;
Κάθε μαθητής και κάθε άνθρωπος, μαθαίνει με διαφορετικούς τρόπους και σε διαφορετικούς ρυθμούς. Είναι βοηθητικό οι γονείς να γνωρίζουν πως κάθε παιδί έχει διαφορετικό μαθησιακό προφίλ, συνδυάζοντας έναν ή περισσότερους τύπους. Οι βασικότεροι από αυτούς συνοπτικά είναι: ο οπτικός, δηλαδή αυτός που προσλαμβάνει ευκολότερα την πληροφορία μέσω της οπτικής αναπαράστασης, ο ακουστικός, που προτιμά την ακουστική οδό, ο λεκτικός, ο οποίος συγκρατεί ευκολότερα όταν η πληροφορία επεξηγείται λεκτικά, ο κιναισθητικός, ο οποίος χρησιμοποιεί την κίνηση για να αντιληφθεί τις έννοιες, ο διαπροσωπικός, ο οποίος μαθαίνει καλύτερα μέσω της αλληλεπίδρασης σε ομάδες και ο ενδοπροσωπικός που προτιμά την ατομική μάθηση. Εύκολα με αυτόν τον τρόπο καταλαβαίνουμε γιατί ένα παιδί μαθαίνει ευκολότερα στο πλαίσιο της τάξης και κάποιο άλλο όχι, ανάμεσα φυσικά και σε άλλους λόγους.
Η κατανόηση του τρόπου με τον οποίο κάθε παιδί μαθαίνει είναι ίσως ένα από τα σπουδαιότερα έργα που καλείται να επιτελέσει ένας γονιό και μπορεί να γίνει μέσω της παρατήρησης του παιδιού σας. Στην πράξη αυτό θα σας βοηθήσει να βοηθάτε στα πιο δύσκολα μαθήματα, χρησιμοποιώντας μέσα, με βάση το μαθησιακό του τύπο, οπτικά, ακουστικά ή άλλα. Στον οπτικό τύπο αρέσει να γίνεται οπτικοποίηση της πληροφορίας, με χρήση εικόνας, διαγραμμάτων, καρτών και φωτεινών χρωμάτων. Ο ακουστικός μαθαίνει πιο εύκολα μέσω ομιλιών, κασετών, ή παραδόσεων, άρα χρησιμοποιήστε τραγουδάκια, μουσική, ήχους και την ομιλία. Στον λεκτικό αρέσει ιδιαίτερα να γράφει και να διαβάζει, δηλαδή βοηθά ιδιαίτερα η λεκτική επεξήγηση. Στον κιναισθητικό αρέσει να χρησιμοποιεί τα χέρια και τις κινήσεις του σώματος για να μάθει κάτι, άρα βρείτε χειροπιαστά και πρακτικά παραδείγματα για να τον βοηθήσετε να κατανοήσει αφηρημένες έννοιες και θεωρίες. Ο διαπροσωπικός αποδίδει αποτελεσματικότερα όταν συνεργάζεται και συναναστρέφεται με άλλους και ο ενδοπροσωπικός μαθαίνει πιο εύκολα όταν μπορεί ο ίδιος να συλλέξει και να επεξεργαστεί τις πληροφορίες, μαθαίνει δηλαδή πιο αυτόνομα. Χρειάζεται λοιπόν και σε συνεργασία με τον δάσκαλο να καταλάβετε καλύτερα τον τρόπο που το παιδί μαθαίνει αποτελεσματικότερα, ώστε χρησιμοποιώντας οι γονείς τα κατάλληλα μέσα, να ολοκληρώνεται η μελέτη πιο γρήγορα και δημιουργικά.
- Ποια η έκταση των καθηκόντων/εργασιών που, κατά την άποψή σας, πρέπει ο δάσκαλος στο Δημοτικό και οι καθηγητές στο Γυμνάσιο να αναθέτουν στους μαθητές σε καθημερινή βάση και στη διάρκεια των διακοπών τους;
H έκταση όπως αναφέραμε και σε προηγούμενη ερώτηση χρειάζεται να τηρεί σε γενικές γραμμές τον «Κανόνα των 10 λεπτών», σας θυμίζω: πολλαπλασιάστε την τάξη του παιδιού με τον αριθμό δέκα, και αυτός είναι ο χρόνος προσεγγιστικά, κάθε μέρα. Τώρα, σχετικά με το ζήτημα της μελέτης κατά τη διάρκεια των διακοπών, αυτό είναι ένα πραγματικά αμφιλεγόμενο ζήτημα, με κάποιους να τάσσονται υπέρ και άλλους κατά. Κατά την άποψή μου, στις τάξεις του δημοτικού η μελέτη κατά τη διάρκεια των διακοπών θα πρέπει να είναι ξεκάθαρα προαιρετική και οι γονείς θα πρέπει να θυμούνται πως τα παιδιά μπορούν να ανακαλύψουν και να μάθουν από το περιβάλλον γύρω τους και δεν χρειάζονται απαραίτητα χαρτί και μολύβι! Οι διακοπές είναι ευκαιρία για το παιδί να ξεκουραστεί, να διασκεδάσει, να χρησιμοποιήσει τις εμπειρίες του για μάθηση, και να κάνει την απαραίτητη ανάπαυλα ώστε να επιστρέψει στις καθημερινές του σχολικές υποχρεώσεις. Τα ίδια ισχύουν και για το Γυμνάσιο, με τη διαφορά, κατά τη γνώμη μου, πως εκεί η μελέτη δεν θα πρέπει να είναι προαιρετική αλλά υποχρεωτική, όμως να μην υπερβαίνει τον συνιστώμενο καθημερινό χρόνο. Με αυτό τον τρόπο μπορούν να διατηρήσουν τα παιδιά τις δεξιότητες που κατέκτησαν πριν τις διακοπές, αλλά και να μειωθεί έτσι ο χρόνος που αφιερώνουν μπροστά σε οθόνες κάθε είδους, τηλεόραση, τάμπλετ, κινητά ή βιντεοπαιχνίδια.
- Πιστεύω ότι είναι σημαντικό να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο η αξία των ομαδικών εργασιών/ projects. Πώς όμως πρέπει να οργανώνονται αυτές οι ομαδικές εργασίες, ώστε να ανταποκρίνονται απόλυτα στις ανάγκες και τις ηλικίες κάθε μαθητή και να έχουν τα μέγιστα οφέλη για όλους τους μαθητές, αποτρέποντας πιθανές παρεμβάσεις γονέων, όπως πολλές φορές συμβαίνει για να διορθώσουν και να «τελειοποιήσουν» την εργασία;
Οι ομαδικές εργασίες είναι ένα πολύτιμο εργαλείο στη φαρέτρα των δασκάλων. Πρώτα από όλα μια ομαδική εργασία ξεκινά από την ανάθεσή της από τον δάσκαλο, ο οποίος χρειάζεται να δώσει τις κατάλληλες οδηγίες ώστε να συντονίσει σωστά την ομάδα. Επομένως δεν είναι ευθύνη του γονιού, αλλά του δασκάλου να οργανώσει αποτελεσματικά την ομάδα. Είναι χρήσιμο να αναφέρουμε κάποιες στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι δάσκαλοι ως συντονιστές ομάδων. Αρχικά η ομάδα καλό είναι να μην έχει μεγάλο αριθμό παιδιών. Επίσης, χρειάζεται από την αρχή να οριστούν κάποιες ημερομηνίες-ώρες όπου η ομάδα θα συναντιέται ώστε να συζητά την πρόοδο και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζονται, αρχικά με τον δάσκαλο και στη συνέχεια αν κρίνεται εφικτό και ανεξάρτητα. Καλό θα είναι αυτές οι συναντήσεις να λαμβάνουν χώρα στο σχολείο κατά βάση, ώστε να αποφεύγεται η εμπλοκή των γονέων στη διαδικασία. Ακόμη, στο πρώτο στάδιο γίνεται και η ανάθεση του ρόλου που θα έχει κάθε παιδί, το σπάσιμο λοιπόν του όλου σε μέρη. Ίσως το σπουδαιότερο όφελος της ομαδικής εργασίας είναι πως ο δάσκαλος-συντονιστής της ομάδας, στις πρώτες συναντήσεις οργάνωσης και καταμερισμού των εργασιών, διδάσκει ενεργητικά στα παιδιά δεξιότητες επικοινωνίας και διαχείρισης συγκρούσεων. Τα παιδιά μαθαίνουν να ακούν τον συνομιλητή τους με σεβασμό ακόμη και αν διαφωνούν, να εκφράζουν τη δική τους οπτική χωρίς να απαιτούν αυτή να γίνεται αποδεκτή και να βάζουν τον προσωπικό τους εγωισμό ένα σκαλοπάτι κάτω από το όφελος της ομάδας. Αυτά είναι μόνο κάποια από τα πολλαπλά μαθησιακά και ψυχοκοινωνικά οφέλη των ομαδικών εργασιών, οι οποίες συμφωνώ πως θα πρέπει να επιλέγονται. Βέβαια, με τη λογική και τη διαδικασία που περιγράψαμε, και όχι καταλήγοντας οι γονείς να κάνουν την εργασία, ξεχνώντας οι ίδιοι πως δεν είναι το ζητούμενο η «τέλεια εργασία». Η «τέλεια εργασία» ούτε υπάρχει, ούτε θα πρέπει να μας απασχολεί. Ο στόχος είναι η επιτυχής ολοκλήρωση ενός έργου από ένα σύνολο παιδιών, τα οποία παρά τις δυσκολίες, τις διαφωνίες και τις απαιτήσεις, θα βρουν τρόπο να ολοκληρώσουν το στόχο που θέσανε! Τέλος, οι ομαδικές εργασίες είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για την ενσωμάτωση περιθωριοποιημένων παιδιών, την αύξηση της δημιουργικότητας και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων.
- Ολοκληρώνοντας την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτησή μας, θα ήθελα τη συμβουλή σας σχετικά με τον χρόνο που κρίνετε κατάλληλο για να αφιερώνει ένα παιδί Δημοτικού και ένα παιδί Γυμνασίου σε παιχνίδια στον υπολογιστή, καθώς και τι είδους παιχνιδιών ενδείκνυνται για αυτές τις ηλικίες, δεδομένου ότι η πλειοψηφία των παιδιών σε μικρές ηλικίες έχει πρόσβαση σε διαδικτυακά παιχνίδια, αλλά γονείς και εκπαιδευτικοί πρέπει να θέτουμε όρια.
Οι απόψεις ποικίλλουν, αλλά θα πρότεινα στους γονείς τις συστάσεις της Αμερικανικής Ακαδημίας Παιδιατρικής σχετικά με τη χρήση των μέσων. Μέχρι τα 2 χρόνια είναι καλό να αποφεύγεται η χρήση τους. Μεταξύ 2 έως 5 ετών να περιορίζεται σε εκπαιδευτικής φύσης προγράμματα, για μία ώρα μέγιστο κάθε μέρα, αλλά με την παρουσία των γονέων ώστε να εξηγούν στα παιδιά τι βλέπουν. Για μεγαλύτερες ηλικίες ο χρόνος να μην υπερβαίνει τις 2 ώρες,
Τονίζεται πως χρειάζεται να υπάρχουν οικογενειακές δραστηριότητες και χώροι στο σπίτι, τελείως ανεξάρτητοι από τα μέσα όπως ο χρόνος του φαγητού, ή ο χώρος του υπνοδωματίου. Σε ένα σύγχρονο τεχνολογικό κόσμο, δεν είναι σκόπιμο να προσπαθούμε να πείσουμε τα παιδιά να μην ασχολούνται με ό,τι έχει οθόνη, αλλά πώς θα χρησιμοποιήσουν προς όφελός τους τις δυνατότητες του μέσου αυτού και πως θα κάνουν ασφαλή χρήση του διαδικτύου. Η εποπτεία και η καθοδήγηση των γονιών, κατά τη γνώμη μου, είναι πιο σημαντικό στοιχείο από τον ακριβή χρόνο που θα αφιερώσει ένα παιδί. Σχετικά με το είδος των δραστηριοτήτων θα πρότεινα στους γονείς να παρατηρήσουν τις ικανότητες και τις δυσκολίες του παιδιού τους ώστε να επιλέξουν αποτελεσματικά. Για παράδειγμα για ένα παιδί που αρνείται πεισματικά τη μελέτη, θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν εκπαιδευτικά παιχνίδια, ώστε να βοηθηθεί το παιδί να μάθει μέσα από ένα πιο διασκεδαστικό τρόπο. Τέλος, ας μη ξεχνάμε ότι όσο περισσότερο ενθαρρύνουμε ένα παιδί να ασχοληθεί μόνο του ή μαζί μας με δημιουργικές και παραγωγικές δραστηριότητες, τόσο μικρότερη θα είναι η ανάγκη του να περάσει τον χρόνο του παθητικά, μπροστά σε μία οθόνη.
- Κυρία Μαλανδρή, αφού σας ευχαριστήσω θερμά για την πολύτιμη καθοδήγηση που μας δώσατε, θα ήθελα να σας ρωτήσω πώς ονειρεύεστε το ιδανικό ελληνικό σχολείο, σε μια εποχή που αλλάζει και κατ’ επέκταση αλλάζουν και οι μαθητές αλλά και οι απαιτήσεις της κοινωνίας και της αγοράς εργασίας; Σας θέτω το συγκεκριμένο ερώτημα, γιατί πιστεύω ότι οι καίριες επισημάνσεις των ειδικών επιστημόνων πρέπει να λαμβάνονται υπ’ όψιν από τους αρμόδιους φορείς της Πολιτείας κατά τη χάραξη εκπαιδευτικών πολιτικών.
Ίσως αυτό που θεωρώ σπουδαιότερο είναι το να συμπεριληφθεί υποχρεωτικά στο πρόγραμμα σπουδών η κοινωνικοσυναισθηματική εκπαίδευση των παιδιών, ήδη από την προσχολική αγωγή, και η εφαρμογή προγραμμάτων πρόληψης και αντιμετώπισης κάθε μορφής σχολικού εκφοβισμού. Γνωρίζουμε πως η μάθηση είναι πολύ πιο αποτελεσματική όταν το στρες και ο φόβος είναι σε χαμηλά επίπεδα και διευκολύνεται όταν οι μαθητές ξέρουν να αυτο-ρυθμίζουν τα συναισθήματά τους. Η κοινωνικοσυναισθηματική εκπαίδευση των παιδιών θα έχει θετικά αποτελέσματα στη διαχείριση των συναισθημάτων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επικοινωνίας, τα οποία βοηθούν στην αποτελεσματική επίλυση συγκρούσεων. Η χρήση της τέχνης -ζωγραφική, θέατρο, λογοτεχνία- μεταξύ άλλων, προσφέρουν την καλύτερη «πλατφόρμα», ώστε να γίνει μέσω αυτών η κοινωνικοσυναισθηματική εκπαίδευση και οι δράσεις για την πρόληψη και αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού. Η συναισθηματική υγεία και ρύθμιση, είναι ο καλύτερος τρόπος ανάπτυξης ανθεκτικότητας, με στόχο την προσωπική ικανοποίηση και την επαγγελματική ανέλιξη των παιδιών μας, σε ένα απαιτητικό και ανταγωνιστικό περιβάλλον.