Α. ΥΠΕΝΘΥΜΙΣΗ
Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε, με βάση όσα γνωρίζετε, τα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης:
Κώνωψ πρὸς λέοντα ἐλθὼν εἶπεν «Οὔτε φοβοῦμαί σε, οὔτε δυνατώτερός μου εἶ· εἰ δὲ μή, τί σοί ἐστιν ἡ δύναμις; ὅτι ξύεις τοῖς ὄνυξι καὶ δάκνεις τοῖς ὀδοῦσι; τοῦτο καὶ γυνὴ τῷ ἀνδρὶ μαχόμενη ποιεῖ. Ἐγὼ δὲ λίαν ὑπάρχω σου ἰσχυρότερος. Εἰ δὲ θέλεις, ἔλθωμεν καὶ εἰς πόλεμον.» Καὶ σαλπίσας ὁ κώνωψ ἐπετίθετο δάκνων τὰ περὶ τὰς ῥίνας αὐτοῦ ἄτριχα πρόσωπα. Καὶ ὁ λέων τοῖς ἰδίοις ὄνυξι κατέλυεν ἑαυτόν, ἔως ἀπηύδησεν, καὶ οὕτω ὁ κώνωψ ἐνίκησεν.
(Αἰσώπου Μῦθοι, διασκευή)
| ξύεις (ξύω) | ξύνεις |
| δάκνεις τοῖς ὀδοῦσι (ὀδοὺς) | δαγκώνεις με τα δόντια |
| περὶ τὰς ῥίνας (ῥὶς) | γύρω από τα ρουθούνια |
| ἀπηύδησεν (ἀπαυδῶ) | απόκαμε, κουράστηκε |
- Να εντάξετε τα συμφωνόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης που αναγνωρίσατε στην κατάλληλη κατηγορία, σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:
* Έχουν διδαχθεί μέχρι τώρα τα αφωνόληκτα, τα μονόθεμα υγρόληκτα, τα σιγμοληκτα και τα ενρινόληκτα.
Β. ΥΛΙΚΟ ΓΙΑ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
Να μελετήσετε τα επόμενα παραδείγματα και να επισημάνετε υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης. Σε ποιες από τις παραπάνω κατηγορίες ανήκουν;
- Ἀθηναῖοι τοὺς τῶν ῥητόρων λόγους μᾶλλον ἐθαύμαζον ἢ τὰ τῶν στρατηγῶν ἔργα.
- Ἡ ἀκὶς (= κορυφή, άκρη) τοῦ στάχυος καὶ ἀθὴρ καλεῖται.
- Οἱ ἐν τῷ αἰθέρι ἀστέρες ἀεὶ αἴθουσιν (= λάμπουν).
- Ἕκτωρ πολλοὺς ἐνιαυτοὺς (= έτη, χρόνια) τῶν Τρώων ἡγεμὼν καὶ σωτὴρ ἦν.
Στα παραπάνω παραδείγματα οι τύποι:
| (Ι) | ἀθὴρ αἰθέρι ἀστέρες | (ΙΙ) | τῶν ῥητόρων Ἕκτωρ |
είναι υγρόληκτα ουσιαστικά της γ΄ κλίσης που λήγουν:
α) σε -ηρ, -ερος (ἀθήρ, -έρος και αἰθήρ, -έρος) β) σε -ως, -ορος (ῥήτωρ, -ορος και Ἕκτωρ, -ορος)
Τα ονόματα αυτά κλίνονται σύμφωνα με τους επόμενους πίνακες:
ΕΝΙΚΟΣ
| ||||||
| ΟΝΟΜ. ΓΕΝ. ΔΟΤ. ΑΙΤ. ΚΛΗΤ. | ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ) | ῥήτωρ ῥήτορος ῥήτορι ῥήτορα ῥῆτορ | ὁ τοῦ τῷ τὸν (ὦ) | ἀθὴρ ἀθέρος ἀθέρι ἀθέρα ἀθὴρ | ||
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ
| ||||||
| ΟΝΟΜ. ΓΕΝ. ΔΟΤ. ΑΙΤ. ΚΛΗΤ. | οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ) | ῥήτορες ῥητόρων ῥήτορσι ῥήτορας ῥήτορες | οἱ τῶν τοῖς τοὺς (ὦ) | ἀθέρες ἀθέρων ἀθέρσι ἀθέρας ἀθέρες | ||
Γ. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Τα υγρόληκτα ουσιαστικά σε -ωρ, -ορος και -ηρ, -ερος:
- Έχουν δυο θέματα που λήγουν σε -ωρ, -ορ και σε -ηρ, -ερ αντίστοιχα (π.χ. ῥήτωρ-, ῥητορ- και αἰθηρ-, αἰθερ-). Από αυτά, τα ονόματα σε -ωρ, -ορος σχηματίζουν με το θέμα σε -ωρ μόνο την ονομαστική του ενικού και με το θέμα σε -ορ τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό. Τα ονόματα σε -ηρ, -ερος σχηματίζουν με το θέμα σε -ηρ την ονομαστική και την κλητική του ενικού και με το θέμα σε -ερ τις υπόλοιπες πτώσεις του ενικού και ολόκληρο τον πληθυντικό.
- Η ονομαστική και η κλητική του ενικού σχηματίζονται από τα αντίστοιχα θέματα χωρίς κατάληξη (π.χ. ῥήτωρ, ῥῆτορ και ἀθήρ, ἀθήρ).
- Το όνομα ἀστήρ σχηματίζει στη δοτική πληθυντικού τον τύπο τοῖς ἀστράσι.
Δ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Να βάλετε στη σωστή πτώση τα ουσιαστικά που είναι σε παρένθεση:
- Διὰ τοῦ ……………… (αἰθὴρ) πορεύεται, ὥσπερ λαμπάς, ἡ σελήνη.
- Οἱ ἄνθρωποι τὸ πάλαι (= τα παλιά χρόνια) ᾤοντο (= νόμιζαν) τους ……………… (ἀστὴρ) θεοὺς εἶναι καὶ ἐν τῷ ……………… (αἰθὴρ) διατρίβειν (= ότι ζουν).
- Πιστεύω εἰς ἕνα Θεόν, πατέρα, ……………… (παντοκράτωρ).
- Πολλοὶ τῶν ……………… (ῥήτωρ) καὶ τῶν σοφιστῶν περὶ μικρῶν πραγμάτων διελέγοντο.
- Τοῖς ……………… (ἀστὴρ) οἱ Πέρσαι ναοὺς ἵδρυον καὶ ὡς ἡμιθέους αὐτοὺς ἐθεράπευον.
- Τῷ μὲν παιδὶ προσήκει μανθάνειν, τῷ δὲ ἀνδρὶ πράττειν, τῷ δὲ (ῥήτωρ) βουλεύειν (= να συμβουλεύει, να προτείνει).
Να αποδώσετε στην κοινή νεοελληνική το ακόλουθο κείμενο:
Στίλπων, ὁ Μεγαρεὺς ῥήτωρ, ἀξιομνημόνευτον δοκεῖ ποιήσασθαι ἀπόκρισιν, ὅτε Δημήτριος ὁ Προγάστωρ ἐξανδραποδισάμενος τὴν πόλιν εἰς ἔδαφος κατέβαλε καὶ τὸν Στίλπωνα ἤρετο, μή τι ἀπολωλεκὼς εἴη. Καὶ ὅς, τὸν αἰθέρα ἀτενίζων, ἔφη· «οὐ δῆτα· πόλεμος γὰρ οὐ λαφυραγωγεῖ ἀρετήν».
| ἐξανδραποδισάμενος τὴν πόλιν | αφού υπέταξε την πόλη |
| εἰς ἔδαφος κατέβαλε | την ισοπέδωσε |
| ἤρετο (ἐρωτῶ) | ρώτησε |
| μή τι ἀπολωλεκώς εἴη | μήπως έχασε κάτι |
| οὐ δῆτα | όχι βέβαια Περισσότερα φιλολογικά θέματα εδώ. |