Φράσεις των Αρχαίων Ελληνικών, οι οποίες χρησιμοποιούνται έως σήμερα. (Σελίδα 8 του σχολικού βιβλίου)
νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ: Η φράση αυτή χρησιμοποιούνταν από τους αρχαίους για να εκφράσει την άποψη ότι η υγεία του σώματος αποτελεί σημαντική προϋπόθεση για να την υγεία του πνεύματος. Ήταν, δηλαδή, αδύνατον κατά τους Αρχαίους Έλληνες να υπάρξει ένας άνθρωπο που θα είχε ισχυρό και καλλιεργημένο πνεύμα αλλά αδύναμο και αγύμναστο σώμα. Σήμερα τη φράση την ακούμε, συνήθως, από τους γυμναστές ή τους γονείς μας που μας παρακινούν να γυμναστούμε.
π.χ. Ρώτησε τον γυμναστή του σχολείου για ποιό λόγο πρέπει να γυμναστεί και εκείνος του απάντησε με την φράση των Αρχαίων Ελλήνων, "νοῦς ὑγιὴς ἐν σώματι ὑγιεῖ῾
εὖ ἀγωνίζεσθαι: Η φράση αυτή στα Νέα Ελληνικά έχει τη σημασία, "Να αγωνίζεσαι σύμφωνα με τους κανόνες" και χρησιμοποιείτε συνήθως σε αθλητικούς αγώνες. Για να γίνουμε πιο σαφείς θα λέγαμε ότι οι Αρχαίοι Έλληνες την χρησιμοποιούσαν για να εκφράσουν το αυτό που εκφράζουμε εμείς σήμερα αναφερόμενοι στο αγγλικό όρο "Fair Play".
π.χ. Οι φιλοξενούμενοι τηρώντας το "εὖ ἀγωνίζεσθαι" σταματήσαν τον αγώνα για να παρασχεθούν οι πρώτες βοήθειες στον ποδοσφαιριστή των γηπεδούχων που ήταν ξαπλωμένος στον αγωνιστικό χώρο.
πὺξ λὰξ: Η φράση είναι επιρρηματική έχει τη σημασία "με κλωτσιές και με μπουνιές".
π.χ Προσπάθησε να δικαιολογηθεί αλλά εκείνος χάνοντας την υπομονή του τον έδιωξε "πύξ λάξ῾
κύκνειον ᾆσμα: Με τη φράση αυτή στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα περιγράφεται το θρηνητικό κελάηδημα, που κάνει σύμφωνα με την παράδοση, ο κύκνος λίγο πριν πεθάνει. Στα Νέα Ελληνικά η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει το τελευταίο έργο κάποιου καλλιτέχνη πριν το θάνατο του.
π.χ.:Ο ποιητής δεν πρόλαβε να ζήσει την επιτυχία που γνώρισε το κύκνειο ο άσμα του.
δημοσίᾳ δαπάνῃ: Η φράση βρίσκεται σε πτώση Δοτική και χρησιμοποιείται αρκετά συχνά στις μέρες μας για να χαρακτηρίσει οτιδήποτε έγινε "με έξοδα του δημοσίου, δηλαδή του κράτους".
π.χ.: Η κηδεία του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, κυρίου Κωστή Στεφανόπουλου, πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη.
τὰ παιδία παίζει: Η φράση έχει τη σημασία "τα παιδιά παίζουν" και χρησιμοποιείται στα Νέα Ελληνικά συνήθως με περιπαικτικό σκοπό για να χλευάσουμε κάποιον που συμπεριφέρεται με παιδικό τρόπο.
π.χ.: Παρά την ηλικία του φέρεται πάντα ανώριμα. Τα παιδία παίζει.
γνῶθι σαυτὸν: Η φράση αυτή είναι πολύ γνωστή για το περιεχόμενο της. Την χρησιμοποιούμε με την έννοια "να γνωρίζεις τον εαυτό σου (ή να έχεις αυτογνωσία)".
π.χ: Βασικό χαρακτηριστικό που πρέπει να έχει κάποιος για να κατακτήσει την επιτυχία είναι το γνώθι σαυτόν.
ἔπεα πτερὀεντα: Η φράση αυτή προέρχεται από τον Όμηρο και έχει την σημασία "φτερωτά λόγια (ή λόγια που πετούν". Χρησιμοποιείτε σήμερα για να χαρακτηρίσει τα ανεύθυνα λόγια κάποιου.
π.χ. Οι αυξήσεις μισθών που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας ήταν έπεα πτερόεντα.
τὸ δὶς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρὸς σοφοῦ: Παροιμία των αρχαίων Ελλήνων που σημαίνει ότι το να κάνει κανείς δύο φορές το ίδιο λάθος στη ζωή του δεν είναι δείγμα σωφροσύνης.
π.χ. Κάνει συνέχεια τα ίδια λάθη, το δις εξαμαστείν ουκ ανδρός σοφού.
Εὕρηκα! Εὕρηκα: Φράση που την έχει πει ο Αρχιμήδης όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης των σωμάτων. Σήμερα, χρησιμοποιείται όταν βρίσκουμε τη λύση ενός προβλήματος, ξαφνικά, μετά από πολύ κόπο.
π.χ.: Μετά από ώρες προσπάθειας βρήκε την λύση του προβλήματος και αναφώναξε "εύρηκα, εύρηκα".
εὖ ζῆν: Στην αρχαία Ελλάδα, ο όρος χαρακτήριζε τον τρόπο ζωής που συμβάδιζε με τις ηθικές και πνευματικές αρετές. Σήμερα η φράση έχει την έννοια της άνετης και ποιοτικής ζωής η οποία χαρακτηρίζεται από πολυτέλειες.
π.χ.: Ως πλουσιόπαιδο που είναι, το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το ευ ζην και γι'αυτό αδιαφορεί για οτιδήποτε.
μολὼν λαβέ!: Αυτή η φράση είναι η απάντηση του Λεωνίδα προς τον Ξέρξη όταν ο δεύτερος του ζήτησε να παραδώσει τα όπλα του στη μάχη των Θερμοπυλών. Με την ίδια σημασία χρησιμοποιείται και σήμερα (έλα να μας τα πάρεις).
π.χ.: Οι αστυνομικοί του ζήτησαν να παραδοθεί πετώντας τα όπλα του και εκείνος τους απάντησε ¨μολών λαβέ῾.
μή μου ἅπτου!: Η φράση προέρχεται από τη θρησκευτική παράδοση και σημαίνει "μη με αγγίζεις". Στις μέρες μας χρησιμοποιείται για να χαρακτηριστεί ένα πρόσωπο πολύ ευαίσθητο.
π.χ.: Η Μαρία είναι μή μου άπτου (υπερβολικά ευαίσθητη).
καινἀ δαιμόνια: Η φράση χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την εφαρμογή νέων μεθόδων οι οποίες ακυρώνουν την παρούσα κατάσταση.
π.χ.: Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταπολεμήσουν διάφορες ασθένειες εισάγοντας καινά δαιμόνια στις έρευνες τους.
στήλη ἅλατος: Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει την μεγάλη έκπληξη κάποιου προσώπου λόγω κάποιου γεγονότος.
π.χ.: Όταν έμαθε τα νέα έμεινε στήλη άλατος.
ἆρον ἆρον: Φράση η οποία χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να δηλώσει υπερβολική βιασύνη.
π.χ.: Αφού πληροφορήθηκε το περιστατικό έφυγε άρον άρον.
ἀπὸ μηχανῆς θεὸς: Η φράση χρησιμοποιούνταν στο αρχαίο θέατρο. Στις μέρες χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει το πρόσωπο που εμφανίζεται ξαφνικά και λύνει ένα σημαντικό πρόσωπο.
π.χ.: Ο Γιώργος εμφανίστηκε ως από μηχανής θεός και έδωσε τη λύση του προβλήματος.
γόρδιος δεσμός: Γόρδιος δεσμός ονομάζεται ο κόμπος που έλυσε σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Αλέξανδρος στη πόλη της Γορδίου. Σήμερα η φράση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα.
π.χ.: Η χρηματοδότηση της Παιδείας αποτελεί τον γόρδιο δεσμό της κυβέρνησης.
1) "αχίλλειος πτέρνα"
2) "άγομαι και φέρομαι"
3) "δούρειο ίππος"
4) "κουτί της Πανδώρας"
5) "μήλον της Έριδος"
6) "τρείς Χάριτες"
biology (Αγγλικά) = βιολογία
microscope (Αγγλικά) = μικροσκόπιο
ecology (Αγγλικά) = οικολογία
technique (Αγγλικά) = τεχνική
democracy (Αγγλικά) = δημοκρατία
analysis (Αγγλικά) = ανάλυση
π.χ Προσπάθησε να δικαιολογηθεί αλλά εκείνος χάνοντας την υπομονή του τον έδιωξε "πύξ λάξ῾
κύκνειον ᾆσμα: Με τη φράση αυτή στην Αρχαία Ελληνική γλώσσα περιγράφεται το θρηνητικό κελάηδημα, που κάνει σύμφωνα με την παράδοση, ο κύκνος λίγο πριν πεθάνει. Στα Νέα Ελληνικά η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει το τελευταίο έργο κάποιου καλλιτέχνη πριν το θάνατο του.
π.χ.:Ο ποιητής δεν πρόλαβε να ζήσει την επιτυχία που γνώρισε το κύκνειο ο άσμα του.
δημοσίᾳ δαπάνῃ: Η φράση βρίσκεται σε πτώση Δοτική και χρησιμοποιείται αρκετά συχνά στις μέρες μας για να χαρακτηρίσει οτιδήποτε έγινε "με έξοδα του δημοσίου, δηλαδή του κράτους".
π.χ.: Η κηδεία του πρώην προέδρου της Δημοκρατίας, κυρίου Κωστή Στεφανόπουλου, πραγματοποιήθηκε δημοσία δαπάνη.
τὰ παιδία παίζει: Η φράση έχει τη σημασία "τα παιδιά παίζουν" και χρησιμοποιείται στα Νέα Ελληνικά συνήθως με περιπαικτικό σκοπό για να χλευάσουμε κάποιον που συμπεριφέρεται με παιδικό τρόπο.
π.χ.: Παρά την ηλικία του φέρεται πάντα ανώριμα. Τα παιδία παίζει.
γνῶθι σαυτὸν: Η φράση αυτή είναι πολύ γνωστή για το περιεχόμενο της. Την χρησιμοποιούμε με την έννοια "να γνωρίζεις τον εαυτό σου (ή να έχεις αυτογνωσία)".
π.χ: Βασικό χαρακτηριστικό που πρέπει να έχει κάποιος για να κατακτήσει την επιτυχία είναι το γνώθι σαυτόν.
ἔπεα πτερὀεντα: Η φράση αυτή προέρχεται από τον Όμηρο και έχει την σημασία "φτερωτά λόγια (ή λόγια που πετούν". Χρησιμοποιείτε σήμερα για να χαρακτηρίσει τα ανεύθυνα λόγια κάποιου.
π.χ. Οι αυξήσεις μισθών που υποσχέθηκε ο πρωθυπουργός της χώρας ήταν έπεα πτερόεντα.
τὸ δὶς ἐξαμαρτεῖν οὐκ ἀνδρὸς σοφοῦ: Παροιμία των αρχαίων Ελλήνων που σημαίνει ότι το να κάνει κανείς δύο φορές το ίδιο λάθος στη ζωή του δεν είναι δείγμα σωφροσύνης.
π.χ. Κάνει συνέχεια τα ίδια λάθη, το δις εξαμαστείν ουκ ανδρός σοφού.
Εὕρηκα! Εὕρηκα: Φράση που την έχει πει ο Αρχιμήδης όταν ανακάλυψε το νόμο της άνωσης των σωμάτων. Σήμερα, χρησιμοποιείται όταν βρίσκουμε τη λύση ενός προβλήματος, ξαφνικά, μετά από πολύ κόπο.
π.χ.: Μετά από ώρες προσπάθειας βρήκε την λύση του προβλήματος και αναφώναξε "εύρηκα, εύρηκα".
εὖ ζῆν: Στην αρχαία Ελλάδα, ο όρος χαρακτήριζε τον τρόπο ζωής που συμβάδιζε με τις ηθικές και πνευματικές αρετές. Σήμερα η φράση έχει την έννοια της άνετης και ποιοτικής ζωής η οποία χαρακτηρίζεται από πολυτέλειες.
π.χ.: Ως πλουσιόπαιδο που είναι, το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι το ευ ζην και γι'αυτό αδιαφορεί για οτιδήποτε.
μολὼν λαβέ!: Αυτή η φράση είναι η απάντηση του Λεωνίδα προς τον Ξέρξη όταν ο δεύτερος του ζήτησε να παραδώσει τα όπλα του στη μάχη των Θερμοπυλών. Με την ίδια σημασία χρησιμοποιείται και σήμερα (έλα να μας τα πάρεις).
π.χ.: Οι αστυνομικοί του ζήτησαν να παραδοθεί πετώντας τα όπλα του και εκείνος τους απάντησε ¨μολών λαβέ῾.
μή μου ἅπτου!: Η φράση προέρχεται από τη θρησκευτική παράδοση και σημαίνει "μη με αγγίζεις". Στις μέρες μας χρησιμοποιείται για να χαρακτηριστεί ένα πρόσωπο πολύ ευαίσθητο.
π.χ.: Η Μαρία είναι μή μου άπτου (υπερβολικά ευαίσθητη).
καινἀ δαιμόνια: Η φράση χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει την εφαρμογή νέων μεθόδων οι οποίες ακυρώνουν την παρούσα κατάσταση.
π.χ.: Οι επιστήμονες προσπαθούν να καταπολεμήσουν διάφορες ασθένειες εισάγοντας καινά δαιμόνια στις έρευνες τους.
στήλη ἅλατος: Η φράση χρησιμοποιείται για να δηλώσει την μεγάλη έκπληξη κάποιου προσώπου λόγω κάποιου γεγονότος.
π.χ.: Όταν έμαθε τα νέα έμεινε στήλη άλατος.
ἆρον ἆρον: Φράση η οποία χρησιμοποιείται στις μέρες μας για να δηλώσει υπερβολική βιασύνη.
π.χ.: Αφού πληροφορήθηκε το περιστατικό έφυγε άρον άρον.
ἀπὸ μηχανῆς θεὸς: Η φράση χρησιμοποιούνταν στο αρχαίο θέατρο. Στις μέρες χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει το πρόσωπο που εμφανίζεται ξαφνικά και λύνει ένα σημαντικό πρόσωπο.
π.χ.: Ο Γιώργος εμφανίστηκε ως από μηχανής θεός και έδωσε τη λύση του προβλήματος.
γόρδιος δεσμός: Γόρδιος δεσμός ονομάζεται ο κόμπος που έλυσε σύμφωνα με την παράδοση ο Μέγας Αλέξανδρος στη πόλη της Γορδίου. Σήμερα η φράση χρησιμοποιείται για να δηλωθεί ένα δυσεπίλυτο πρόβλημα.
π.χ.: Η χρηματοδότηση της Παιδείας αποτελεί τον γόρδιο δεσμό της κυβέρνησης.
Χρησιμοποιείτε ή ακούτε συχνά ανάλογες φράσεις; Να τις συμπληρώσετε στα παρακάτω κενά. (σελίδα 8 σχολικού βιβλίου)
2) "άγομαι και φέρομαι"
3) "δούρειο ίππος"
4) "κουτί της Πανδώρας"
5) "μήλον της Έριδος"
6) "τρείς Χάριτες"
Αν γνωρίζετε άλλες ξένες λέξεις με ελληνική προέλευση, να τις σημειώσετε στα παρακάτω κενά. (σελίδα 9 σχολικού βιβλίου)
microscope (Αγγλικά) = μικροσκόπιο
ecology (Αγγλικά) = οικολογία
technique (Αγγλικά) = τεχνική
democracy (Αγγλικά) = δημοκρατία
analysis (Αγγλικά) = ανάλυση
Για την υπόλοιπη θεωρία διαβάστε στο σχολικό βιβλίο σελίδες 10,11,12
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.
Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.