ΟΙ ΕΝΤΟΝΟΙ ΡΥΘΜΟΙ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Η σύγχρονη κοινωνία είναι μία κοινωνία «υψηλών ταχυτήτων» και γι’ αυτό περισσότερο περίπλοκη από αυτές του παρελθόντος. Η σύγχρονη καθημερινότητα, η εργασία, οι μετακινήσεις, οι διαπροσωπικές σχέσεις, οι θεσμοί δε διακρίνονται από την απλότητα και τη σταθερότητα του παρελθόντος. Αντιθέτως, επικρατεί ο αγχώδης τρόπος ζωής των μεγαλουπόλεων, η ραγδαία εξέλιξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, η μηχανοποίηση της εργασίας, η υπερπληροφόρηση που μετατρέπουν τον άνθρωπο σε «άλογο κούρσας», ώστε να ανταπεξέλθει στις υποχρεώσεις του – πραγματικές ή πλασματικές.
ΑΙΤΙΑ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΝΤΟΝΩΝ ΡΥΘΜΩΝ
- Ο βιομηχανοποιημένος τρόπος ζωής, που οδηγεί σε εντατικοποίηση της παραγωγής και της εργασίας.
- Η ραγδαία ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνολογίας, που έχει οδηγήσει στην υπερειδίκευση ( ταχείς ρυθμοί στην επιτέλεση εργασιών )και στην πληροφοριακή επανάσταση ( ανάγκη αφομοίωσης υπέρογκων πληροφοριών σε ελάχιστο χρόνο ).
- Ο ανταγωνισμός και οι αυξημένες απαιτήσεις στο χώρο εργασίας, που οδηγούν σε εντατικοποίηση της εργασίας και σε συρρίκνωση του ελεύθερου χρόνου.
- Ο υπερκαταναλωτισμός, που οδηγεί στο αδιάκοπο κυνήγι του χρήματος και των υλικών αγαθών.
- Η αστικοποίηση και οι ασφυκτικά αγχώδεις συνθήκες ζωής ( υπερβολική συγκέντρωση πληθυσμού, περιορισμένος χώρος, κυκλοφοριακά προβλήματα, απομάκρυνση από τη φύση και την ηρεμία ).
- Η αρνητική επίδραση των φορέων κοινωνικοποίησης ( γονείς που παρασύρονται στο κυνήγι του χρήματος και της επιτυχίας, σχολείο με υπερεντατικό πρόγραμμα σπουδών, μ.μ.ε. που βομβαρδίζουν με μηνύματα και παρασύρουν σε ταχύρρυθμο τρόπο ζωής ).
- Οι πολλαπλοί και αλληλοσυγκρουόμενοι ρόλοι που καλείται να επιτελέσει ο σύγχρονος άνθρωπος στις κοινωνικές, επαγγελματικές, οικονομικές και άλλες σχέσεις του.
ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΕΝΤΟΝΩΝ ΡΥΘΜΩΝ
- Οικονομικές – επαγγελματικές ( υπερεργασία και υπέρμετρη αύξηση της παραγωγής – όχι πάντα ωφέλιμη -, τυποποίηση της εργασίας και ψυχική απομάκρυνση του εργαζόμενου από αυτήν, άνιση κατανομή του πλούτου )
- Πνευματικές ( συρρίκνωση του πνεύματος, αδυναμία στοχασμού, πνευματική σύγχυση, απομάκρυνση από πνευματικές ενασχολήσεις και επομένως άμβλυνση της κρίσης του ατόμου, μη επεξεργασία και κατανόηση των μηνυμάτων από αυτό και παραπλάνηση από διάφορους τρόπους παραπληροφόρησης και προπαγάνδας )
- Ηθικές – ψυχικές ( απουσία ενδοσκόπησης και αυτοκριτικής και επομένως αυτογνωσίας, αδιαφορία για εσωτερική, ψυχική και ηθική καλλιέργεια, απομάκρυνση από τις υψηλές αξίες και του αληθινού νοήματος της ζωής και τελικά απώλεια της ουσιαστικής – γνήσιας ευτυχίας. Παράλληλα, διακρίνεται ψυχοσωματική κόπωση και κατ’ επέκταση καταστροφή της ψυχικής και σωματικής υγείας του ανθρώπου )
- Κοινωνικές (αποξένωση, μοναξιά έως και απομόνωση του ατόμου από τον κοινωνικό του περίγυρο ή ανάπτυξη απρόσωπων, επιφανειακών, ακόμα και ανταγωνιστικών σχέσεων λόγω της ψυχικής απόστασης που αναπτύσσεται και της έλλειψης ελεύθερου χρόνου για την καλλιέργεια ουσιαστικών διαπροσωπικών σχέσεων. Ακολουθεί όξυνση των κοινωνικών προβλημάτων και των αντικοινωνικών εκδηλώσεων )
- Πολιτικές ( αποπολιτικοποίηση και αδιαφορία για τα κοινά, επικράτηση της δημαγωγίας και υπονόμευση του δημοκρατικού πολιτεύματος λόγω έλλειψης διαλόγου και υγιούς πολιτικής συνείδησης )
- Πολιτιστικές ( απομάκρυνση από μορφές γνήσιας ψυχαγωγίας και στροφή σε τρόπους εκτόνωσης και αποσυμπίεσης από το άγχος της καθημερινότητας καθώς και αποκοπή από ήθη, έθιμα και παραδόσεις )
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΥ
Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων του υλιστικού τρόπου ζωής στον σύγχρονο άνθρωπο προϋποθέτει ριζικές αλλαγές σε κοινωνικά και οικονομικά συστήματα, ιδεολογίες και κοινωνικές συνθήκες. Για την επίτευξη των αλλαγών αυτών χρειάζεται βάθος χρόνου και επίμονη προσπάθεια α) από το ίδιο το άτομο (μέριμνα για σφαιρική ενημέρωση, ανάπτυξη της κρίσης, πνευματική και ηθική καλλιέργεια, ενδοσκόπηση και άσκηση αυτοκριτικής, υιοθέτηση των ουσιαστικών αξιών της ζωής), β) από τους φορείς διαπαιδαγώγησης – οικογένεια, σχολείο, μ.μ.ε. – (παροχή ανθρωπιστικής παιδείας ώστε να προβληθούν πραγματικά υψηλές αξίες της ζωής, προβολή θετικών προτύπων απομακρυσμένων από χρησιμοθηρικές αντιλήψεις και πρακτικές , γ) από την πολιτεία (προσπάθεια δημιουργίας συνθηκών ζωής φιλικών προς τον άνθρωπο των αστικών κέντρων – αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος, δημιουργία χώρων άθλησης, αναψυχής και πολιτιστικών εκδηλώσεων, βελτίωση των συνθηκών εργασίας, μέριμνα για ελεύθερο χρόνο).