Δημοκρατία - Πολιτική - Κριτήριο αξιολόγησης συνεξέτασης Γλώσσας και Λογοτεχνίας Γ' Λυκείου

ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Δημοκρατία

Είναι γνωστό ότι τα πολιτεύματα, οι πολιτικοί θεσμοί και οι διαδικασίες που τους διαμορφώνουν αποτελούν μηχανισμούς, οι οποίοι αντιστέκονται στις εύκολες μεταβολές, κι αυτός επειδή από τη λειτουργία τους εξαρτάται ο τρόπος ζωής των πολιτών και η συνοχή της ίδιας της κοινωνίας. Το είδος του πολι­τεύματος και ο τρόπος διακυβέρνησης μιας χώρας δεν είναι εύκολο να μετα­βάλλονται απ' τη μια στιγμή στην άλλη. Η κοινωνία χρειάζεται σταθερούς προσανατολισμούς, έτσι ώστε να μπορούν οι πολίτες να συντονίσουν τις ενέργειές τους, προκειμένου να ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις της πολιτι­κής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής.

Όσο όμως και να φαίνεται «δυσκίνητο» ένα πολίτευμα, δεν σημαίνει ότι αρνείται καινούργιες ιδέες ή λύσεις που έρχονται να συμβάλουν στη βελτίωση της λειτουργίας του. Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που γνώρισμά του εί­ναι το γεγονός ότι δεν πιστεύει στην τελειότητα. Παρόλο που ακούμε συχνά να διατυπώνεται η άποψη ότι η δημοκρατία είναι το τέλειο πολίτευμα, δεν θα πρέπει να μας παραξενέψει η διαπίστωση ότι η ίδια η δημοκρατία δεν πρέπει να πιστεύει στην τελειότητά της. Τέλειο είναι το μη εξελίξιμο, το απόλυτο, αυ­τό που είναι πέρα από κάθε κριτική. Θα ήταν σωστότερο αν λέγαμε ότι η δη­μοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα που παραδέχεται τη σχετικότητά του. Γι' αυτό έχει δίκιο ο Κένεθ Γκάλμπραιηθ όταν ισχυρίζεται ότι δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου ο πολίτης έχει το δικαίωμα να πει ελεύθερα πως δεν υπάρχει δημο­κρατία. Είναι ένα πολίτευμα ανοιχτό στην κριτική και στον έλεγχο, ένα πολί­τευμα του οποίου στόχος είναι ο περιορισμός της αυθαιρεσίας είτε αναφερό­μαστε σε άρχοντες είτε σε αρχόμενους. Αυτό σημαίνει ότι σαν πολίτευμα έχει τις περισσότερες δυνατότητες για εξέλιξη, και ίσως αυτό αποτελεί το σπουδαι­ότερο γνώρισμά της.

Πώς θα εξελιχθεί όμως; Μόνο αν δέχεται το απρόοπτο και το απροσδό­κητο, δηλαδή όταν οι μηχανισμοί της λειτουργούν με τέτοιο τρόπο, ώστε να επιδέχονται τις καινούργιες ιδέες, τις νέες αντιλήψεις, τις νέες αξίες. Όταν δη­λαδή είναι σε θέση να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις της κοινωνικής ζωής και να προσαρμοστούν στις πολύπλευρες απαιτήσεις της καθημερινής ζωής των πολιτών. Με άλλα λόγια η δημοκρατία δεν περιορίζει κανένα να προτείνει και­νούργιους τρόπους λειτουργίας της. Απρόοπτο είναι ό,τι δεν έχει προδιαγρα­φές. Είναι ό,τι δεν έχει προετοιμαστεί μεθοδικά. Απρόοπτο είναι αυτό που δεν δεσμεύει τους πολίτες να το αποδεχτούν. Επομένως, η δημοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα που όχι μόνο μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο, αλλά και που δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς αυτήν γιατί πρόοδος σημαίνει απελευθέρωση και αποδέσμευση από οτιδήποτε θέλει να κρατά τον άνθρωπο φυλακισμένο σε αξίες ή ιδέες που θέλουν να θεωρούνται αναλλοίωτες. Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως το δημοκρατικό πολίτευμα επιδέχεται οποιαδήποτε αυθαιρεσία. Απρόο­πτο δεν είναι το αυθαίρετο. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το απροσδόκητο και το απρόοπτο εκφράζονταιI κυρίως απ' τους νέους, που με το δυναμισμό και τα οράματα τους προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο. Η δημοκρατία δεν φοβάται τους νέους, γιατί προσπαθεί να γονιμοποιήσει την κριτική τους. Η δημοκρατία δεν φοβάται τις καινούργιες επιστημονικές ιδέες και την τέχνη, όπως δεν αντι­μετωπίζει καχύποπτα και τη σωστή εκπαίδευση. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μόνο η αρχαία Αθηναϊκή δημοκρατία ανέδειξε τον Αριστοφάνη και τον Ευριπί­δη. Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ωριμότητα χαρακτηρίζει ένα πολίτευμα μόνο όταν αυτό δεν ισχυρίζεται πως είναι τέλειο.

Αντίθετα, όλα τα ψευδελεύθερα ή τα ανελεύθερα καθεστώτα που ισχυ­ρίζονται ότι είναι δημοκρατικά αναγνωρίζουν μιαν αφόρητη τελειότητα όσον αφορά στους μηχανισμούς τους. Διακηρύσσουν ότι είναι οι καλύτερες μορφές διακυβέρνησης και ότι όποιος τολμά να υποστηρίξει το αντίθετο ή να ασκήσει κριτική είναι «εχθρός του καθεστώτος». Όπου λοιπόν υπάρχει παρέκκλιση από τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις, τα καθεστώτα αυτά βλέπουν «εχθρούς». Αυτοί οι «εχθροί» απειλούν τη στερεότητα των κρατικών μηχανισμών, αφού αρνούνται την τελειότητά τους.

Έχει όμως και η δημοκρατία «εχθρούς», μόνο που διαφέρουν από τους προηγούμενους. Και εχθροί της είναι όσοι πιστεύουν ότι έχουν όλη την αλήθεια με το μέρος τους, όσοι είναι δογματικά προσκολλημένοι στις ιδέες τους. Οι άν­θρωποι αυτοί φοβούνται την εξέλιξη και τη δημιουργική δύναμη του επιχειρή­ματος, μιας και δεν θέλουν να βρεθούν πρωταγωνιστές της επικίνδυνης περι­πέτειας της ανανέωσης της σκέψης. Γι' αυτό η αμφιβολία τους φοβίζει. Επομέ­νως, επιδιώκουν μορφές διακυβέρνησης που εγγυώνται μια «αιώνια» σταθερό­τητα, δηλαδή πολιτεύματα που πραγματώνουν τη μονολιθικότητα της σκέψης τους σε κάθε στιγμή της καθημερινής ζωής. Όλοι αυτοί θεωρούν σαν μοναδική διέξοδο τον αυταρχισμό, ακόμη κι όταν δεν το ομολογούν άμεσα.

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Επίκαιροι αμίλητοι - Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι

Την ώρα που αεροκοπανάνε οι άρχοντες

περί δημοκρατικής τάξης, ανάμεσά

μας οι αμίλητοι ζούνε.

Κι όσο σαν δούλοι εμείς μένουμε σιωπηλοί,

οι ηγεμόνες δυναμώνουν,

ξεσκίζουν, βιάζουν, ληστεύουν,

των ανυπόταχτων τα μούτρα

τσαλακώνουν.

Ετούτων των αμίλητων το πετσί, περίεργα θα ’λεγες είναι

φτιαγμένο.

Τους φτύνουνε καταπρόσωπο κι αυτοί σκουπίζουνε σιωπηλά το πρόσωπο το φτυσμένο.

Να αγριέψουνε δεν το λέει η ψυχούλα τους,

και που το παράπονό τους να πούνε;

Απ’ του μισθού τα ψίχουλα, πώς να αποχωριστούνε;

Μισή ώρα, κι αν, βαστάει το κόχλασμά τους,

μετά αρχινάνε το τρεμούλιασμά τους.

Ει! Ξυπνήστε κοιμισμένοι!

Από την κορυφή ως τα νύχια ξεσκεπάστε τους,

άλλο δε μας μένει.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε περιληπτικά το κείμενο 1. (100-120 λέξεις) Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Ερώτημα 1ο

     Να επισημάνετε το Σωστό ή Λάθος στις παρακάτω προτάσεις σύμφωνα με τα νοήματα του μη λογοτεχνικού κειμένου που σας δόθηκε:

α.  Η δημοκρατία απειλείται από πολλούς εχθρούς γιατί συνεχώς μεταβάλλεται

β.  Οι νέοι επιδιώκουν την ανανέωση της πολιτικής ζω­ής επειδή είναι αμφισβητίες

γ.  Ο φανατισμός και ο δογματισμός απειλούν εξίσου και τη δημοκρατία αλλά και τα ανελεύθερα καθε­στώτα

δ.  Κανένα πολίτευμα δεν διαφοροποιείται τόσο συ­χνά όσο η δημοκρατία

ε.  Όλοι στη δημοκρατία έχουν δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης τους, ακόμη κι αν αυτή ενα­ντιώνεται στην ίδια τη δημοκρατία
Μονάδες 15

Ερώτημα 2ο

    «Επομένως επιδιώκουν ... της καθημερινής ζωής» (τελευταία παράγρα­φος του κειμένου 1): Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνταξης, να το μετατρέψετε στο αντίθετο και να επισημάνετε τις υφολογικές διαφορές. Μονάδες 10

Ερώτημα 3ο

    «Η δημοκρατία δεν πιστεύει στην τελειότητά της. Τα ψευδελεύθερα ή ανε­λεύθερα καθεστώτα αναγνωρίζουν μια αφόρητη τελειότητα όσον αφορά στους μηχανισμούς τους»: Με αυτό το θέμα να δημιουργήσετε μια παρά­γραφο με τη μέθοδο της σύγκρισης - αντίθεσης. Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Γ

Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του ποιήματος (π.χ. εικόνες, αντιθέσεις, γλωσσικές επιλογές, κτλ.) να σχολιάσετε το θέμα που πιστεύετε ότι τίθεται στο ποίημα αυτό, κατά την κρίση σας. (100-200 λέξεις) Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Υποθέστε ότι συμμετέχετε σε πανευρω­παϊκό συνέδριο πολιτικών νεολαιών ως εκπρόσωπος των μαθητών της Ελλάδας. Στην ομιλία σας να αναλύσετε τις αιτίες που οδηγούν τους νέους να απέχουν από τα κοινά και τις επιπτώσεις που έχει το φαινόμενο αυτό στην ποιότητα της σύγχρονης δημοκρατίας (300-400 λέξεις). Μονάδες 30

Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης για το e-didaskalia.blogspot.gr: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - Med Ειδικός Παιδαγωγός.

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για τα νέα ελληνικά εδώ.