ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η αξία της ελευθερίας
Η αξία της ελευθερίας σαν μεθοδολογικής και ηθικής αρχής, καταδείχθηκε,
πιστεύω, με αρκετή σαφήνεια. Ιδιαίτερα στον χώρο της ηθικής (και τι άλλο είναι
η πολιτική από μία ηθική εφαρμογή!) δεν χρειάζεται κανείς πολύπλοκους
αξιολογικούς συνδυασμούς για να θεμελιώσει ένα απλό και αποτελεσματικό σύστημα
ηθικής (και πολιτικής) τάξης. Από μία και μόνο αξία εκπορεύονται όλες
οι άλλες, με μία και μόνη αξία οικοδομείται ένα σωστό
πολίτευμα.
Η υιοθέτηση της ελευθερίας συνεπάγεται την σχεδόν αυτόματη
ρύθμιση όλων των ανθρώπινων σχέσεων. Π. χ. η σωστή προστασία της ελευθερίας του
άλλου, οδηγεί στη δικαιοσύνη, ο σεβασμός της ελευθερίας του άλλου στην ισότητα.
(Δεν είναι λοιπόν μονάχα στην αγορά που η ελευθερία παίζει ρυθμιστικό ρόλο!)
Μόνο που πρέπει να γίνει κατανοητό πως η "ελευθερία του άλλου" είναι
εξίσου σημαντική με την δική μου. Το πρόβλημα στο καπιταλιστικό σύστημα είναι
πως όταν μιλάει κανείς για ελευθερία εννοεί την δική του - κι όχι όλων... Αλλά
ένα εγωιστικό σύστημα ελευθερίας είναι αυτοαναιρούμενο - διότι περιορίζει την
ελευθερία του άλλου. Μόνο ένα καθολικό σύστημα ελευθερίας είναι βιώσιμο.
Και τέτοιο θα πρέπει να είναι το σύστημα στη νέα, μετα-καπιταλιστική,
μετα-σοσιαλιστική κοινωνία που έρχεται.
Μια κοινωνία ελευθερίας έχει και ένα άλλο προσόν - είναι αντιδογματική.
Είναι ανοικτή. Έχει μέσα της την δυνατότητα κριτικής και αναθεώρησης, αλλαγής
και διόρθωσης. Άρα είναι και πιο αποτελεσματική και
παραγωγική. Μπορεί να κινηθεί με γρήγορους ρυθμούς, να αφομοιώσει το
καινούργιο και να απεμπολήσει το σκάρτο.
Η ελευθερία, η πρώτη αξία για τον σκεπτόμενο άνθρωπο από τότε που ένιωσε
τον εαυτό του, είναι και η μόνη που μας χρειάζεται. Είναι, ας το πούμε κι αυτό,
και η πιο δύσκολη να υλοποιηθεί και να διατηρηθεί. Ο άνθρωπος, ενώ (λεει
πως) λατρεύει την ελευθερία, πολύ εύκολα την παραχωρεί. Πολύ συχνά προτιμάει
την βολή του από το δύσκολο ανηφορικό μονοπάτι της ελευθερίας. Πολλές φορές
βλέπει μόνο την δική του πλευρά και ξεχνάει την
"ελευθερία του άλλου". Για να κάνουμε - κάποτε - πραγματικότητα μια
σωστή κοινωνία ελευθερίας, μας χρειάζεται σήμερα παιδεία ελευθερίας - ακόμα και
άσκηση ελευθερίας.
Όσοι όμως πιστεύουμε στη δημοκρατία, βρισκόμαστε
στον σωστό δρόμο. Έχει κι αυτή τα προβλήματά της (ιδιαίτερα στην σημερινή
"αντιπροσωπευτική" της μορφή). Αλλά δεν παύει να είναι το μόνο
πολίτευμα ελευθερίας και ισότητας και δικαιοσύνης που διαθέτουμε. Με τον
δημοκρατικό διάλογο των τάξεων και των ομάδων κερδήθηκε περισσότερη ισότητα από
όση επεβλήθη "άνωθεν" σε καθεστώτα "αναγκαστικής" ισότητας.
Aκόμα και οι μελλοντικές εξελίξεις, που θα κάνουν την δημοκρατία πιο
δημοκρατική - αυτοδιαχείριση, αποκέντρωση, πέρασμα σε μορφές πιο άμεσης
συμμετοχής του πολίτη - δεν χρειάζονται άλλη φιλοσοφική θεμελίωση.
Η αρχή της "ελευθερίας όλων" είναι επαρκής για να τις καλύψει.
Αυτονόητο πως η μεγαλύτερη ελευθερία οδηγεί στην ενεργότερη συμμετοχή. Πόσο
αυτόνομος είναι αυτός που αντιπροσωπεύεται - και μάλιστα με πολλαπλά έμμεση
διαμεσολάβηση;
Ν. ΔΗΜΟΥ / Από το βιβλίο “Μετά τον Μάρξ”,1987
ΚΕΙΜΕΝΟ 2
Θεμελιώδεις αρχές που άλλαξαν τον κόσμο - Μαχάτμα Γκάντι
1. Άλλαξε τον εαυτό σου.
«Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο.»
«Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας έγκειται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς μας.»
2. Εσύ έχεις τον έλεγχο.
«Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου.»
«Το τι νιώθεις και πως αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πως εσύ νιώθεις.»
3. Συγχώρησε.
«Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρέσει . Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών.»
«Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό.»
«Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου.»
4. Χωρίς δράση δεν πας πουθενά.
«Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.»
«Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.»
5. Πρόσεχε τη στιγμή.
«Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν.»
«Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματά από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να το αποδέχεσαι».
«Όταν είσαι στην παρούσα στιγμή, δεν ανησυχείς για την επόμενη την οποία δεν μπορείς να ελέγξεις ούτως ή άλλως. Έτσι, η αντίσταση για δράση από σένα –που προέρχεται από την προβολή αρνητικών μελλοντικών συνεπειών ή από αποτυχίες στο παρελθόν- χάνει τη δύναμή της, και γίνεται ευκολότερο και να δράσεις και να μένεις συγκεντρωμένος στη στιγμή ώστε να αποδίδεις καλύτερα.»
6. Ο καθένας είναι άνθρωπος.
«Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο υποκείμενος στα λάθη όπως κάθε θνητός συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου.»
«Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατός μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει.»
7. Έχε επιμονή.
«Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς.»
«Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα μικρύνει. Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις.»
8. Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους.
«Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες στους ανθρώπους. Αφού δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων».
«Υποθέτω ότι η αρχηγική ικανότητα είχε να κάνει κάποτε με τη μυική δύναμη, όμως σήμερα έχει να κάνει με την ικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους.»
«Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και άλλα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως μπορείς να επιλέξεις σε τι θα επικεντρωθείς. Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά στοιχεία των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και πιο θετικές.»
«Είναι ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθά τους συνανθρώπους σου και να τους δίνεις αξία, η οποία καλυτερεύη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω και αυτό που δίνεις. Ετσι τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής που μεγαλώνει και ισχυροποιείται.»
9. Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός, να είσαι ο αληθινός εαυτός σου.
«Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία. Ετσι βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου.»
10. Συνέχισε να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι.
«Η συνεχής ανάπτυξη είναι ο νόμος της ζωής και ο άνθρωπος που πάντα προσπαθεί να διατηρεί τις απόψεις του ώστε να φαίνεται συνεπής, οδηγείται σε λάθος θέση.»
«Μπορείς σχεδόν πάντα να βελτιώνεις τις ικανότητές σου, τις συμπεριφορές σου ή να επαναξιολογείς τις αποτιμήσεις σου. Μπορείς να αποκτήσεις μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού σου και του κόσμου. Το να επιλέξεις να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς είναι ένα πιο ευχάριστο και πιο χρήσιμο μονοπάτι για να ακολουθήσεις».
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Θεμελιώδεις αρχές που άλλαξαν τον κόσμο - Μαχάτμα Γκάντι
1. Άλλαξε τον εαυτό σου.
«Πρέπει να είσαι η αλλαγή που θέλεις να δεις στον κόσμο.»
«Ως ανθρώπινα όντα, η μεγαλοσύνη μας έγκειται όχι τόσο πολύ στην ικανότητά μας να αναμορφώσουμε τον κόσμο – αυτός είναι ένας μύθος της ατομικής εποχής – όσο στο να αναμορφώνουμε τους εαυτούς μας.»
2. Εσύ έχεις τον έλεγχο.
«Κανείς δεν με βλάπτει χωρίς την άδειά μου.»
«Το τι νιώθεις και πως αντιδράς σε κάτι, εξαρτάται πάντα από σένα. Μπορείς να επιλέξεις τις σκέψεις, τις αντιδράσεις και τα συναισθήματά σου σχεδόν στα πάντα. Κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να ελέγξει πως εσύ νιώθεις.»
3. Συγχώρησε.
«Ο αδύναμος δεν μπορεί να συγχωρέσει . Η συγχώρεση είναι ιδιότητα των δυνατών.»
«Ο οφθαλμός αντί οφθαλμού, καταλήγει να κάνει όλο τον κόσμο τυφλό.»
«Το να πολεμάς το κακό με κακό δεν βοηθά κανέναν. Αν δεν συγχωρείς, τότε αφήνεις το παρελθόν και κάποιον άλλον να ελέγχει πως νιώθεις. Συγχωρώντας, απελευθερώνεσαι από αυτά τα δεσμά και τότε μπορείς να συγκεντρωθείς ολοκληρωτικά στον επόμενο στόχο σου.»
4. Χωρίς δράση δεν πας πουθενά.
«Ένα γραμμάριο πράξης αξίζει περισσότερο από τόνους διδασκαλίας.»
«Χωρίς δράση λίγα μπορούν να γίνουν. Το διάβασμα και η μελέτη μπορεί να δώσει κυρίως γνώση. Πρέπει να δραστηριοποιηθείς για να μεταφράσεις τη γνώση σε αποτελέσματα και κατανόηση.»
5. Πρόσεχε τη στιγμή.
«Δεν θέλω να προβλέπω το μέλλον. Με απασχολεί να νοιάζομαι για το παρόν. Ο Θεός δεν μου έχει δώσει έλεγχο των στιγμών που θα έρθουν.»
«Ο καλύτερος τρόπος να ξεπεράσεις την εσωτερική αντίσταση, που συχνά μας σταματά από τη δράση, είναι να μένεις στο παρόν όσο το δυνατόν περισσότερο και να το αποδέχεσαι».
«Όταν είσαι στην παρούσα στιγμή, δεν ανησυχείς για την επόμενη την οποία δεν μπορείς να ελέγξεις ούτως ή άλλως. Έτσι, η αντίσταση για δράση από σένα –που προέρχεται από την προβολή αρνητικών μελλοντικών συνεπειών ή από αποτυχίες στο παρελθόν- χάνει τη δύναμή της, και γίνεται ευκολότερο και να δράσεις και να μένεις συγκεντρωμένος στη στιγμή ώστε να αποδίδεις καλύτερα.»
6. Ο καθένας είναι άνθρωπος.
«Υποστηρίζω ότι είμαι ένα απλό άτομο υποκείμενος στα λάθη όπως κάθε θνητός συνάνθρωπός μου. Ξέρω όμως, ότι έχω αρκετή ταπεινότητα να ομολογήσω τα λάθη μου.»
«Δεν είναι σοφό να είσαι σίγουρος τη σοφία κάποιου. Είναι υγιές να θυμάσαι ότι ο δυνατός μπορεί να εξασθενίσει και ο σοφός να σφάλλει.»
7. Έχε επιμονή.
«Πρώτα σε αγνοούν, μετά γελάνε μαζί σου, ύστερα σε πολεμούν, έπειτα νικάς.»
«Να είσαι επίμονος. Με το χρόνο η αντίσταση γύρω σου θα μικρύνει. Βρες τι αληθινά σου αρέσει να κάνεις. Τότε θα βρεις το εσωτερικό κίνητρο για να συνεχίζεις.»
8. Δες το καλό στους ανθρώπους και βοήθησέ τους.
«Κοιτάζω μόνο τις καλές ποιότητες στους ανθρώπους. Αφού δεν είμαι αλάνθαστος ο ίδιος, δεν τολμώ να εξετάζω τα σφάλματα των άλλων».
«Υποθέτω ότι η αρχηγική ικανότητα είχε να κάνει κάποτε με τη μυική δύναμη, όμως σήμερα έχει να κάνει με την ικανότητα να τα πηγαίνεις καλά με τους άλλους.»
«Υπάρχουν πάντα καλά στοιχεία στους ανθρώπους και άλλα που δεν είναι τόσο καλά. Όμως μπορείς να επιλέξεις σε τι θα επικεντρωθείς. Αν θέλεις βελτίωση, τότε η επικέντρωση στα καλά στοιχεία των ανθρώπων είναι μία χρήσιμη επιλογή. Κάνει τη ζωή πιο εύκολη και οι σχέσεις γίνονται πιο ευχάριστες και πιο θετικές.»
«Είναι ευκολότερο να παρακινείς τον εαυτό σου να βοηθά τους συνανθρώπους σου και να τους δίνεις αξία, η οποία καλυτερεύη τη ζωή τους, αλλά σιγά-σιγά τείνεις να παίρνεις πίσω και αυτό που δίνεις. Ετσι τα άτομα που βοηθάς νιώθουν την τάση να βοηθούν άλλους ανθρώπους. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται μία ανοδική σπείρα θετικής αλλαγής που μεγαλώνει και ισχυροποιείται.»
9. Να συνδέεσαι, να είσαι αυθεντικός, να είσαι ο αληθινός εαυτός σου.
«Ευτυχία είναι όταν αυτά που σκέφτεσαι, λες και κάνεις, είναι σε αρμονία. Ετσι βρίσκεις μεγαλύτερη εσωτερική απόλαυση, όταν οι σκέψεις, οι λέξεις και οι πράξεις σου είναι ευθυγραμμισμένες. Νιώθεις δυνατός και καλά με τον εαυτό σου.»
10. Συνέχισε να μεγαλώνεις και να εξελίσσεσαι.
«Η συνεχής ανάπτυξη είναι ο νόμος της ζωής και ο άνθρωπος που πάντα προσπαθεί να διατηρεί τις απόψεις του ώστε να φαίνεται συνεπής, οδηγείται σε λάθος θέση.»
«Μπορείς σχεδόν πάντα να βελτιώνεις τις ικανότητές σου, τις συμπεριφορές σου ή να επαναξιολογείς τις αποτιμήσεις σου. Μπορείς να αποκτήσεις μεγαλύτερη κατανόηση του εαυτού σου και του κόσμου. Το να επιλέξεις να μεγαλώσεις και να εξελιχθείς είναι ένα πιο ευχάριστο και πιο χρήσιμο μονοπάτι για να ακολουθήσεις».
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Σημείο αναγνωρίσεως - Κική Δημουλά
ἄγαλμα γυναίκας μέ δεμένα χέρια
Ὅλοι σέ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,
ἐγώ σέ πρσφωνῶ γυναίκα κατευθείαν.
Στολίζεις κάποιο πάρκο.
Ἀπό μακριά ἐξαπατᾶς.
Θαρρεῖ κανείς πώς ἔχεις ἐλαφρά ἀνακαθήσει
νά θυμηθεῖς ἕνα ὡραῖο ὄνειρο πού εἶδες,
πώς παίρνεις φόρα νά τό ζήσεις.
Ἀπό κοντά ξεκαθαρίζει τό ὄνειρο:
δεμένα εἶναι πισθάγκωνα τά χέρια σου
μ' ἕνα σκοινί μαρμάρινο
κι ἡ στάση σου εἶναι ἡ θέλησή σου
κάτι νά σέ βοηθήσει νά ξεφύγεις
τήν ἀγωνία τοῦ αἰχμάλωτου.
Ἔτσι σέ παραγγείλανε στό γλύπτη:
αἰχμάλωτη.
Δέν μπορεῖς
οὔτε μιά βροχή νά ζυγίσεις στό χέρι σου,
οὔτε μιά ἐλαφριά μαργαρίτα.
Δεμένα εἶναι τά χέρια σου.
Καί δέν εἶν' τό μάρμαρο μόνο ὁ Ἄργος.
Ἄν κάτι πήγαινε ν' ἀλλάξει
στήν πορεία τῶν μαρμάρων,
ἄν ἄρχιζαν τ' ἀγάλματα ἀγῶνες
γιά ἐλευθερίες καί ἰσότητες,
ὅπως οἱ δοῦλοι,
οἱ νεκροί
καί τό αἴσθημά μας,
ἐσύ θά πορευόσουνα
μές στήν κοσμογονία τῶν μαρμάρων
μέ δεμένα πάλι τά χέρια, αἰχμάλωτη.
Ὅλοι σέ λένε κατευθείαν ἄγαλμα,
ἐγώ σέ λέω γυναίκα ἀμέσως.
Ὄχι γιατί γυναίκα σέ παρέδωσε
στό μάρμαρο ὁ γλύπτης
κι ὑπόσχονται οἱ γοφοί σου
εὐγονία ἀγαλμάτων,
καλή σοδειά ἀκινησίας.
Γιά τά δεμένα χέρια σου, πού ἔχεις
ὅσους πολλούς αἰῶνες σέ γνωρίζω,
σέ λέω γυναίκα.
Σέ λέω γυναίκα
γιατ' εἶσ’ αἰχμάλωτη.
(Τό λίγο τοῦ κόσμου,
1971)
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Να γράψετε την περίληψη του κειμένου 1 σε 100 περίπου
λέξεις. Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Β
Ερώτημα 1ο
Ερώτημα 1ο
Στο κείμενο 2 ο συγγραφέας παρακινεί τον αναγνώστη να έχει τον έλεγχο των επιλογών του, έτσι ώστε να υπάρξει ατομική και κοινωνική πρόοδος. Να σχολιάσετε την άποψη αυτή (80-100 λέξεις). Μονάδες 15
Ερώτημα 2ο
Ερώτημα 2ο
α. Να τον ρόπο που οργανώνεται ο λόγος στηδεύτερη
παράγραφος του κειμένου 1. Μονάδες 5
β. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω διαρθρωτικών λέξεων του κειμένου 1: Αλλά, Άρα, ενώ, όμως, Aκόμα
και Μονάδες 5
γ. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στις φράσεις από το κείμενο 1 που
ακολουθούν:
την παρένθεση στη φράση: (και τι άλλο είναι η πολιτική από
μία ηθική εφαρμογή!)
το θαυμαστικό στη φράση: (Δεν είναι λοιπόν μονάχα στην
αγορά που η ελευθερία παίζει ρυθμιστικό ρόλο!)
τα αποσιωπητικά στη φράση: εννοεί την δική του - κι όχι
όλων...
το ερωτηματικό στη φράση: Πόσο αυτόνομος είναι αυτός που
αντιπροσωπεύεται - και μάλιστα με πολλαπλά έμμεση διαμεσολάβηση;
Μονάδες 5
Μονάδες 5
Ερώτημα 3ο
α. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: καταδείχθηκε, εκπορεύονται, αφομοιώσει, ξεχνάει, θεμελίωση
Μονάδες 5
α. Να δώσετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: καταδείχθηκε, εκπορεύονται, αφομοιώσει, ξεχνάει, θεμελίωση
Μονάδες 5
β. Να δώσετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: οικοδομείται υιοθέτηση περιορίζει βιώσιμο απεμπολήσει
Μονάδες 5
Μονάδες 5
ΘΕΜΑ Γ
Αξιοποιώντας τους κειμενικούς δείκτες του κειμένου 3 (αντίθεση, σχήμα
χιαστό, επανάληψη), να σχολιάσετε το θέμα που πιστεύετε ότι τίθεται στο ποίημα,
κατά την κρίση σας; Μονάδες 15
ΘΕΜΑ Δ
Να συντάξετε ένα αποδεικτικό δοκίμιο στο οποίο να υποστηρίξετε την αξία της
ελευθερίας για τον άνθρωπο και να αναπτύξετε τους τρόπους με τους οποίους μπορεί
ο άνθρωπος να αγωνιστεί για να είναι ελεύθερος (300-400 λέξεις). Μονάδες 30
Επιμέλεια κριτηρίου αξιολόγησης για το e-didaskalia.blogspot.gr: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - Med Ειδικός Παιδαγωγός.
