Η Πειθώ - Νεοελληνική Γλώσσα Γ' Λυκείου - Θεωρία και ασκήσεις

Η ΠΕΙΘΩ

Α. Στοιχεία θεωρίας

ΤΡΟΠΟΙ ΠΕΙΘΟΥΣ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Α.	ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ: παροχή ερεθισμάτων στη σκέψη του δέκτη , ώστε να αποδεχθεί τις θέσεις του πομπού.	Επιχειρήματα (θεωρητικοί συλλογισμοί, αποτελούμενοι από λογικές προτάσεις) Τεκμήρια: συγκεκριμένα, πραγματικά στοιχεία, που λειτουργούν ως αποδείξεις (παραδείγματα από την εμπειρία, αριθμητικά, στατιστικά δεδομένα, γεγονότα της σύγχρονης ή ιστορικής πραγματικότητας, επιστημονικά πορίσματα κτλ,)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

α. « στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι φοιτητές του εξωτερικού επιστρέφουν στη χώρα μας μετά την αποπεράτωση των σπουδών τους, με εξαίρεση ίσως τους πολύ καλούς που μένουν  οριστικά ή για μεγάλα διαστήματα έξω. Όλοι αυτοί προστίθενται στον αριθμό των πτυχιούχων των ελληνικών τριτοβάθμιων ιδρυμάτων που ζητούν – μάταια αρκετές φορές – εργασία. Έτσι διογκώνεται η αναντιστοιχία μεταξύ της προσφοράς και της ζήτησης πτυχιούχων και ενισχύονται τα φαινόμενα του κορεσμού των κλάδων ανεργίας.»

1.β. «Σημαντικό είναι το ποσοστό αποφοίτων Λυκείου που στρέφονται, μετά την αποτυχία εισαγωγής τους στα ελληνικά Ανώτερα και Ανώτατα Εκπαιδευτικά ιδρύματα, προς τα ιδρύματα του εξωτερικού. Ορισμένοι μάλιστα προσανατολίζονται από την αρχή προς αυτά. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τράπεζας της Ελλάδος οι Έλληνες φοιτητές στο εξωτερικό που έπαιρναν από την Ελλάδα συνάλλαγμα για σπουδές ήταν το 1985 28754, το 1990 32068 και το 1992 29291.»

ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Β.

ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑ: επηρεασμός της ψυχής , κινητοποίηση των συναισθημάτων , ώστε να προκληθεί το ενδιαφέρον και η διάθεση του δέκτη να είναι ευνοϊκή απέναντι στον πομπό.

1.      Περιγραφή (των εξωτερικών ή εσωτερικών χαρακτηριστικών ατόμων, συνθηκών περιβάλλοντος, καταστάσεων κ.λπ.) Αφήγηση : γεγονότων, εμπειριών, συμβάντων κ.λπ. Συγκινησιακή γλώσσα: αφθονία σε σχημάτων λόγου (παρομοιώσεων, μεταφορών, προσωποποιήσεων κ.λπ.), επίθετα, προσδιορισμούς, χρήση του α΄και β΄ προσώπου, λέξεων με διαλογική ή συναισθηματική φόρτιση, μεγαλοστομία κ.λπ. Χρήση λέξεων που δηλώνουν ηθικές αρετές. Αναφορά σε πεπραγμένα, ατομικές επιλογές, αποφάσεις, στάσεις επιτυχίες αποδεικτικές του ήθους του πομπού.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

Β α) Ο πόλεμος άρχισε να χάνει ένα μέρος από την ομορφιά του από τότε που ο άνθρωπος μπόρεσε να αντικαταστήσει τα αγχέμαχα με τα εκηβόλα όπλα. Ήδη κατά την πρώτη παγκόσμια σύρραξη οι πολεμιστές που αδρανούσαν μέσα στα χαρακώματα της Ανατολικής Γαλλίας, μέσα στη λάσπη, αυτοί οι τυφλοπόντικοι, οι τρωγλοδύτες, νοσταλγούσαν ένα θάνατο, που θα είχε κάποια ευγενικότερη όψη και θρηνούσαν την απώλεια του προσωπικού ηρωισμού. Το άτομο το έχει αντικαταστήσει η μάζα, αυτός ο φοβερός πολτός.

Β γ) εμείς τι κάνουμε; τι μπορούμε να προσθέσουμε ή να αφαιρέσουμε από την σκληρή αυτή πραγματικότητα του νέου βιομηχανικού κράτους; Μήπως μέσα από την απάτη αυτή, σε βάρος μας και σε βάρος των καταναλωτών, συμβάλουμε στη συντήρηση και επιδείνωση του καταπιεστικού μηχανισμού; έχουμε ευκαιρίες για κάτι παρόμοιο; εάν δεν μπορούμε να συμβάλλουμε στην κάθαρση, ας σταματήσουμε το βρόμισμα. Αν συνεχιστεί αυτή η ψυχική εξαθλίωση , δε θα μείνει περιθώριο ούτε γι’ αυτό που σήμερα βαφτίζουμε «αναγκαίο κακό». Μας μάθανε να μεταφράζουμε το στοχασμό σε χρήμα, την εφεύρεση σε χρήμα, την ευτυχία σε χρήμα, τη δυστυχία του γείτονα σε δική μας καλοπέραση. Χάσαμε κάθε εκτίμηση για τον εαυτό μας και κάθε επαφή με τις ανθρώπινες αξίες.

ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Γ.	ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ: Απόπειρα απόκτησης της εμπιστοσύνης του δέκτη μέσω της προβολής της ακεραιότητας, της εντιμότητας, του ήθους του πομπού.	1.      Ομιλία ή γραφή σε α΄ εν. πρόσωπο

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

Μήπως έβλαψα πολλούς πολίτες έχοντας αποκτήσει πολιτική δύναμη την εποχή των 30 τριάντα τυράννων; όμως μαζί με τους δικούς σας, τους δημοκρατικούς, έφυγα εξόριστος στη Χαλκίδα και ενώ είχα τη δυνατότητα να ζω χωρίς φόβο ως πολίτης μαζί με εκείνους, προτίμησα φεύγοντας να αντιμετωπίσω τους κινδύνους μαζί σας.

ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Δ.	ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΕΠΙΘΕΣΗ ΣΤΟ ΗΘΟΣ ΤΟΥ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥ: επιδίωξη αμαύρωσης του ήθους του αντίπαλου μεσώ μιας προσωπικής επίθεσης εναντίον του.Έμμεση ανάδειξη του ήθους του πομπού ως ακέραιου και των λεγομένων του ως αξιόπιστων.	1.      Χρήση του γ΄προσώπου 2.      Χρήση λέξεων δηλωτικών ελαττωμάτων. Αναφορά σε πεπραγμένα, ατομικές επιλογές, αποφάσεις, στάσεις, αποτυχίες, αποδεικτικές του ηθικού ελλείμματος που διακρίνει τον αντίπαλο.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

Και βέβαια όποιος μισεί αυτούς που οι άλλοι ευσπλαχνίζονται, από ποια κακία νομίζετε ότι ένας τέτοιος άνθρωπος θα μπορούσε να απέχει; γιατί δε με συκοφαντεί για χρήματα ούτε θέλει να με δεχθεί ως εχθρό του. Εξαιτίας της κακίας του ούτε εχθρό ούτε φίλο μου τον είχα ποτέ ως τώρα. Είναι πλέον φανερό, κύριοι βουλευτές, ότι με φθονεί, γιατί , αν και έχω πέσει σε τέτοια συμφορά, είμαι καλύτερος πολίτης από αυτόν.

ΤΡΟΠΟΣ ΠΕΙΘΟΥΣ Ε.	ΜΕΣΑ ΥΛΟΠΟΙΗΣΗΣ
ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗΝ ΑΥΘΕΝΤΙΑ: Παράθεση των απόψεων/γνωματεύσεων μιας αυθεντίας.	1.      Αυτούσια παράθεση των απόψεων της αυθεντίας: α) δήλωση του ονόματος του ειδικού β) χρήση εισαγωγικών. Νοηματική απόδοση των απόψεων της αυθεντίας (δηλώνουμε το όνομα του ειδικού – δε χρειάζονται εισαγωγικά )

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ:

Ο Πιέρ Πάολο Παζολίνι είπα ότι η τηλεόραση έχει τεράστια ευθύνη στο μούδιασμα των πνευματικών και ηθικών ικανοτήτων των σύγχρονων ανθρώπων, επειδή είναι όργανο εξουσίας και καθαυτό εξουσία η ίδια. Επειδή δεν είναι μόνο ένας χώρος μέσα από τον οποίο περνούν τα μηνύματα, μα και ένα κέντρο επεξεργασίας των μηνυμάτων αυτών.

ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΕ ΑΣΚΗΣΕΙΣ

Β. Ασκήσεις

Να βρεθούν οι τρόποι και τα μέσα πειθούς στις παρακάτω  παραγράφους

1. Εάν υποθέσουμε ότι ο γονιός από την πρώτη τρυφερή ηλικία κάθεται μαζί με το παιδί του και ανακαλύπτει ταυτόχρονα με αυτό τον καινούριο ψηφιακό κόσμο, τότε δεν έχει τίποτα να φοβηθεί αφού μπορεί να παρέμβει άμεσα, διδάσκοντάς του ταυτόχρονα τους κανόνες δικτυακής συμπεριφοράς και ασφάλειας, οι οποίοι δεν είναι πολύ διαφορετικοί από τους ίδιους κανόνες στην καθημερινότητα. Η απλή λογική υποδεικνύει ότι όπως δεν αφήνεις ένα δεκάχρονο να κάνει βόλτες μόνο του στην Ομόνοια τα μεσάνυχτα, κατά τον ίδιο τρόπο δεν του επιτρέπεις να πλοηγείται παντού στο δίκτυο. Διδάσκουμε στα παιδιά να μην μιλούν σε αγνώστους. Το ίδιο ισχύει και για το Ίντερνετ. Δυστυχώς, όμως, δύο παράγοντες παραπλανούν τους γονείς: Ο πρώτος είναι ότι η τεχνολογία θεωρείται ασφαλής ως παράγωγο της επιστήμης. Ο δεύτερος είναι ότι ο υπολογιστής είναι εξίσου καλή μπέιμπι σίτερ με την τηλεόραση.

2. Η συνέπεια ήταν να εκτιναχθεί ο πληθυσμός της γης από το 1 δισ. πριν από 150 περίπου χρόνια στα 6 δισ. στο τέλος του 20ού αιώνα, ενώ ταυτόχρονα η άγρια εκμετάλλευση των συντελεστών του φυσικού περιβάλλοντος έχει οδηγήσει σε μια δύσκολα αντιμετωπίσιμη οικολογική κρίση. Εμφανείς όψεις αυτής της κρίσης αποτελούν, μεταξύ άλλων, φαινόμενα όπως η υπερθέρμανση του πλανήτη ως αποτέλεσμα της ανθρώπινης δράσης, η εξάντληση των μη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η σπάνις πρώτων υλών όπως το νερό, η αποψίλωση των δασών, η διόγκωση των απορριμμάτων και των αποβλήτων, η ερημοποίηση της υπαίθρου, η χρήση ρυπογόνων πυρηνικών μέσων (ενίοτε και όπλων).

3. Ο λαϊκισμός, στην τρέχουσα πολιτική και δημοσιογραφική χρήση του όρου, συνδέεται με κάθε μορφή δημαγωγίας και κολακείας του λαϊκού στοιχείου. Αυτό πραγματοποιείται παράλληλα με την παράκαμψη των θεσμών: «Όχι θεσμοί, μονάχα λαός», όπως είχε πει επιγραμματικά σπουδαία μορφή της νεότερης πολιτικής μας ιστορίας σε προεκλογικό λόγο πριν από δέκα χρόνια. Η αντίληψη αυτή είναι συνυφασμένη με την πολιτική παράδοση του λαϊκισμού (ποπουλισμού) έτσι όπως εκδηλώθηκε τον 19ο και τον 20ό αιώνα, κυρίως σε περιοχές με μεγάλο αγροτικό πληθυσμό ­ Ρωσία, Ανατολική Ευρώπη, Λατινική Αμερική, μεταξύ άλλων. Ο λαϊκισμός είναι κίνημα που εκθειάζει τον λαό και ό,τι πηγάζει από αυτόν, θεωρώντας τον μοναδική πηγή νομιμότητας. Βασίζεται σε μια «φυλετική» αντίληψη της πολιτικής σύμφωνα με την οποία δεν έχουν σημασία οι κανόνες ή οι αρχές αλλά ο λαός, η βούλησή του και κατ’ επέκτασιν η παράταξη ή η κυβέρνηση, που του αποδίδονται ως κατ’ εξοχήν «δικές του».

4. Το Βυζάντιο στάθηκε το χρυσό παλάτι απ’ όπου βγήκε η νέα λάμψη του Ελλη­νισμού. Ο σκοτεινιασμένος και ξεραμένος κόσμος, πάλι ξανάνθισε σαν περιβόλι μοσχοβολημένο, κι ο σπόρος ήταν ο ένας κι ακατάλυτος σπόρος της ζωής, ο Ελλη­νικός. Αυτό έκανε το μεγάλο ποιητή της Ιταλίας Λεοπάρδη να πει κατάπληκτος, γράφοντας για το βυζαντινό φιλόσοφο Πλήθωνα: «Ακατάλυτη και τρομερή δύνα­μη Ελλάδα! Χωρίς το δικό σου πνεύμα, τίποτα δε γίνεται στον κόσμο. Όλα τα γονι­μοποιείς εσύ. Για μια στιγμή φαίνεται πως πεθαίνεις, κι άξαφνα παρουσιάζεσαι πάλι ολοζώντανη και δροσερή εκεί που δε σε περίμενε κανείς!» […]

5. Στην εποχή της γνώσης, της τεχνογνωσίας και της πληροφορίας όλα αλλάζουν, και το ζητούμενο είναι να αποφευχθεί κάθε αδυναμία προσαρμογής του πανεπιστημίου σε αυτή τη νέα αναδυόμενη κοινωνία. Γιατί σε αυτή τη νέα κοινωνία της καλπάζουσας γνώσης ο κάθε πολίτης θα πρέπει να επικαιροποιεί τη γνώση του. Η διά βίου εκπαίδευση ήδη δεν είναι σχήμα λόγου αλλά εξελίσσεται σε οδυνηρή και αναγκαία πραγματικότητα, αποτέλεσμα του εξοντωτικού για τις ανθρώπινες δυνατότητες ρυθμού της τεχνολογικής εξέλιξης. Ο μεγάλος κοσμολόγος Χόκινγκ τονίζει ότι με τους ρυθμούς παραγωγής γνώσης που αναπτύσσουμε θα δημοσιεύονται τρία συγγράμματα ανά λεπτό και δεν θα υπάρχει χρόνος να διαβάσει κανείς ούτε ένα από αυτά. Άλλη εκτίμηση αναφέρεται στην πολυπλοκότητα των υπολογιστών που ήδη διπλασιάζεται κάθε 15-18 μήνες.

6. Κάποιοι ανθρωπολόγοι χαρακτηρίζουν το ποδόσφαιρο «συναισθηματική πληγή» ή «χολέρα του ντελίριου». Όμως ο περισσότερος κόσμος θεωρεί ότι πρόκειται για το ωραιότερο σπορ-θέαμα, χωρίς να αγνοεί τα προβλήματά του. Προβλήματα, τα οποία χειροτερεύουν από την παγκοσμιοποίηση, που εκμεταλλεύεται την οικονομική πλευρά του. Για το φετινό πρωτάθλημα οι σπόνσορες πλήρωσαν περισσότερα από 400 εκατ. ευρώ. Τα δε δικαιώματα για την τηλεόραση και τα κινητά τηλέφωνα πουλήθηκαν σε περίπου 170 χώρες για ένα δισ. ευρώ. Η Διεθνής Ομοσπονδία Ποδοσφαίρου (FIFA) απέκτησε έτσι προϋπολογισμό μεγαλύτερο από της Γαλλίας. Οι σπόνσορες με τη σειρά τους γεμίζουν τον πλανήτη με τα προϊόντα-φετίχ τους: παπούτσια, φανέλες, μπάλες, κατασκευασμένα κατά κανόνα στις φτωχότερες περιοχές του κόσμου από εργάτες που υφίστανται άγρια εκμετάλλευση και τα οποία κατόπιν πουλιούνται χρυσά στις πλούσιες χώρες. Μια φανέλα στην Ευρώπη κοστίζει περίπου 70 ευρώ, ποσό που αντιπροσωπεύει μισθό πολλών μηνών για το παιδί-εργάτη που την κατασκευάζει στην Ινδία.

7. Ο άνθρωπος γενικά οφείλει να σέβεται τον συνάνθρωπό του, στο βαθμό που ο ίδιος θα ήθελε να τον σεβαστούν, κάνοντας πράξη αυτό που πολύ εύστοχα είπε κάποτε ο Καζαντζάκης: «Αγάπα τον άνθρωπο, γιατί είσαι εσύ». Αν ο καθένας από μας βλέπει μέσα στον άλλο τον ίδιο του τον εαυτό, τότε είναι βέβαιο ότι πολλές παρανοήσεις, παρεξηγήσεις και αδικίες δεν θα έχουν λόγο ύπαρξης, ενώ τα ανθρώπινα δικαιώματα θα είναι σεβαστά και κανείς δεν θα διανοείται να τα παραβιάσει.

8. Γνωρίζουμε πια καλά ότι αυτός ο μικρός πλανήτης δεν είναι απλά η κατοικία μας, είναι το σπιτικό μας, είναι η «μητρίδα» μας και ακόμη περισσότερο η Γη – πατρίδα μας. Μπορούμε να φύγουμε, να ταξιδέψουμε, να αποικίσουμε άλλους πλανήτες. Όμως εδώ στο σπίτι μας έχουμε τα φυτά μας, τα ζώα μας, τους νεκρούς μας. Η ζωή μας η ίδια βρίσκεται εδώ. Και πρέπει να προστατέψουμε και να σώσουμε τη Γη – πατρίδα μας.

9. Πρέπει να πάψουμε να βλέπουμε τον άνθρωπο σαν ένα υπερφυσικό ον και να εγκαταλείψουμε μια για πάντα εκείνο το σχέδιο που επεξεργάστηκε πρώτος ο Καρτέσιος και στη συνέχεια ο Μαρξ, το οποίο συνίσταται στην κατάκτηση και την κατοχή της φύσης. Η απόπειρα αυτή αποδείχτηκε τουλάχιστον γελοία, από τη στιγμή που κατανοήσαμε ότι το σύμπαν μέσα στην απεραντοσύνη του ξεπερνά τις δικές μας δυνατότητες. Ακόμα παραπέρα, συνειδητοποιήσαμε πως μεταβλήθηκε σε παραλήρημα, ακριβώς γιατί ο προμηθεϊκός χαρακτήρας της επιστήμης και της τεχνολογίας οδηγεί σήμερα στην καταστροφή της βιόσφαιρας και στην αυτοκτονία της ανθρωπότητας.

10. Η είδηση δεν συγκίνησε κανέναν. Οι εφημερίδες, τα κόμματα και οι πασών αποχρώσεων προοδευτικοί ήταν απασχολημένοι με το να αναλύουν το μήνυμα των εκλογών και έτσι δεν βρήκαν την ευκαιρία ούτε να αναλύσουν ούτε να καταγγείλουν ότι στην Κωνσταντινούπολη παιδάκια 10 – 12 ετών ράβουν τα τζιν Benetton με μεροκάματο 200 δρχ. την ημέρα. Κανένας δε φώναξε για σκάνδαλο, γιατί φαίνεται ότι η Αριστερά στην εποχή της παγκοσμιοποίησης δεν έχει τίποτε να πει για την παγκοσμιοποίηση της εκμετάλλευσης των παιδιών. Το θέμα – αν δεν της φαίνεται φυσιολογικό – δεν την απασχολεί. Στην εποχή μας σκάνδαλο είναι ότι πέφτει το χρηματιστήριο και όχι ότι κάθε λεπτό πεθαίνουν 25 παιδιά από ασιτία. Ότι 250 εκατομμύρια αγοράκια και κοριτσάκια σε όλον τον κόσμο ηλικίας 5 – 14 χρόνων δουλεύουν 14 – 16 ώρες την ημέρα δένοντας κόμπους σε χαλιά, στρίβοντας φύλλα καπνού, κόβοντας σπίρτα. Ότι παιδάκια παραμορφώνουν τα χέρια τους ράβοντας μπάλες, κόβοντας διαμάντια, παραμορφώνουν τα πόδια τους δουλεύοντας σε υαλουργίες, σε νταμάρια ή κάνοντας τους βαστάζους στις αγορές (…) ότι παιδάκια ξεφορτώνουν τούβλα στο Νεπάλ για 70 δρχ. σε κάθε 100 διαδρομές μεταξύ του φορτηγού και του γιαπιού.

11. Δεύτερον, είναι πλάνη να υποθέτομε ότι οι εκπληκτικές κατακτήσεις της επιστήμης και της τεχνικής, για τις οποίες δικαιολογημένα υπερηφανεύεται ο πολιτισμός μας, δεν έχουν καμιάν ουσιαστικήν αξία, επειδή τάχα δεν έκαναν «ευτυχέστερο» τον άνθρωπο – άρα δεν αποτελούν «πρόοδο». «Άχ! τι ωραία που ζούσαν άλλοτε οι άνθρωποι στις πρωτόγονες κοινωνίες τους, χωρίς το τηλέφωνο, το ραδιόφωνο, το αυτοκίνητο, το αεροπλάνο» . . Δεν πρέπει, νομίζω, να παίρνομε στα σοβαρά αυτό τον ψευτορομαντισμό της υποκριτικής νοσταλγίας του παρελθόντος. Πρώτα – πρώτα γιατί δογματίζει «εκ του ασφαλούς» και «με το αζημίωτο»: δεν εγνώρισα ακόμη κανένα οπαδό του δόγματος να διακόψει το ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι του για να ζήσει ευτυχέστερος. Και έπειτα, γιατί είναι τουλάχιστο γελοίο να υποστηρίζει κανείς ότι ζούσαν «καλύτερα» οι άνθρωποι τότε που οι γιατροί καίγανε με πυρωμένο σίδερο τις μολυσμένες πληγές (χωρίς φυσικά, να μεταχειρίζονται αναισθητικά ή αναλγικά φάρμακα) ή που πέθαιναν τα μωρά κατά εκατομμύρια από εντερίτιδα . . . ή τότε που σοφοί και υψηλής ευαισθησίας άνθρωποι καταδέχονταν να θεωρούν τη δουλεία αναπόφευκτη, επειδή έπρεπε να μένουν ώρες και δυνάμεις σ’ αυτούς και στους οικείους των ελεύθερες για να διαβάζουν και να ψυχαγωγούνται. . .ή τότε που η ανάγνωση και η γραφή ήταν προνόμιο των ολίγων και των «ισχυρών» και ο μεγάλος αριθμός έπρεπε να πιστεύει μοίρα του αδυσώπητη να μένει εσαεί βυθισμένος στην άγνοια, στη δεισιδαιμονία και στο σκότος. Έχομε άραγε όλοι συνειδητοποιήσει τις τεράστιες προόδους που έχει πραγματοποιήσει στα μέσα και στον τρόπο της ζωής μας αυτός ο πολιτισμός που τον αποκαλούμε με περιφρόνηση «απλώς τεχνικό»; Ιδού μια λεπτομέρεια διατυπωμένη με αριθμούς που αξίζει να τη σκεφτούμε πολύ: Στο Λίβερπουλ (της Μεγ. Βρετανίας) ο μέσος όρος ζωής των κατοίκων το 1846 ήταν το 26ο έτος της ηλικίας· στο Μπόστον (των Ηνωμένων Πολιτειών) ο μέσος όρος ήταν πέρσι το 66,7 της ηλικίας. Και δεν είναι μόνο η διάρκεια που μεγάλωσε· έγινε και το ποιόν της ζωής διαφορετικό. Σήμερα ο άνθρωπος των προχωρημένων στον πολιτισμό χωρών έχει άπειρες ευκαιρίες να «εντείνει» και να «υψώσει» (να ευγενίσει με τα αγαθά της παιδείας) τη ζωή του. Να την εκτιμήσει και να τη χαρεί. Ότι ζει «καλύτερα», «ανετότερα», «τελειότερα», «ανθρωπινότερα», δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Είναι άραγε και ευτυχέστερος; Η απάντηση εξαρτάται από το τι ονομάζεται «ευτυχία». Θα αναγνωρίσετε πάντως ότι όταν πεθαίνει κανείς πολύ νέος, αφού έχει ζήσει μια περιορισμένη, κουτή και τυραννισμένη ζωή – δεν προλαβαίνει τουλάχιστο να ευτυχήσει . . .

12. Δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να είμαστε ανταγωνιστικοί. Από το να πετύχουμε, δηλαδή, να οικοδομήσουμε μια υγιή οικονομία, από το να παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις, από το να εξυγιάνουμε τον δημόσιο τομέα, από το να δημιουργήσουμε ένα κράτος ευέλικτο, χωρίς ωστόσο να υστερεί στους τομείς της κοινωνικής πρόνοιας και της φροντίδας προς τις ενδεείς οικονομικά και κοινωνικά κατηγορίες πολιτών. Μόνον έτσι θα πάψουμε να είμαστε και να χαρακτηριζόμαστε «ουραγοί της Ευρώπης» και «υπηρέτες των Ευρωπαίων». Η επίτευξη των στόχων σύγκλισης της ελληνικής οικονομίας με τα ευρωπαϊκά οικονομικά μεγέθη δεν είναι θέμα μόνο αριθμών. Είναι και θέμα ουσίας. Διότι η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών μακροπρόθεσμα, αλλά σε ορισμένους τομείς και μεσοπρόθεσμα, οδηγεί στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, των υπηρεσιών, του κράτους πρόνοιας και γενικότερα στη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους μας.

13. Μιλώντας για χαρακτήρα αισθάνομαι μιαν ανάσχεση στον ενθουσιασμό μου. Ο δικός μας χαρακτήρας είναι ζυμωμένος με το αίμα μιας μνήμης που δε διαθέτουν οι άλλοι ευρωπαϊκοί λαοί. Φέρνουμε εμείς οι Έλληνες μια διάσταση ιστορίας μέσα μας με γεγονότα που μας πονούν, με νίκες κι αποτυχίες που μας φτερώνουν ή μας τυραγνούν. Πολιτιστικά είμαστε Ευρωπαίοι, ιστορικά νιώθουμε πριν απ’ όλα Έλληνες. Η πτώση της Πόλης μας δένει κόμπο το λαρύγγι ενώ τον Άγγλο ή το Γερμανό τον αφήνει σχεδόν αδιάφορο. Το ξερίζωμα του ελληνισμού από τη Μικρασία οι Ευρωπαίοι που ναυλοχούσαν στο θαλασσινό κατώφλι της Σμύρνης και μας βλέπαν να μας σφάζουν, δεν το ένιωθαν ως ξερίζωμα της Ευρώπης, της ευγένειας, του πολιτισμού της.

14. Γιατί, εντάξει, ήξερα ότι δεν μπορούμε να συγκριθούμε με τις σκανδιναβικές χώρες ή με την Ιαπωνία, όπου αγοράζουν εφημερίδα περίπου 500 κάτοικοι στους 1000, δηλαδή ο μισός πληθυσμός (ο άλλος μισός διαβάζει τις εφημερίδες που φέρνουν στο σπίτι οι αγοραστές ή συνδρομητές τους). Ήξερα ότι δεν μπορούμε να συγκριθούμε ούτε με τις χώρες της Δυτικής ή της Κεντρικής Ευρώπης, όπου το αντίστοιχο ποσοστό είναι από 200 έως 400 κάτοικοι ανά 1000. Υποψιαζόμουν πως και αρκετοί άλλοι λαοί, θες λόγω παράδοσης, θες λόγω κλίματος ή πολιτικής αβεβαιότητας, διαβάζουν εφημερίδα συχνότερα απ’ ό, τι εμείς. Αλλά πώς να μην εκπλαγώ, όταν μαθαίνω ότι ακόμη και η Τουρκία, ακόμη και η Αλβανία, ακόμη και χώρες όπως η Αίγυπτος ή η Ιορδανία έχουν υψηλότερο δείκτη ανάγνωσης εφημερίδων απ’ ό,τι η Ελλάδα; Ξέρετε ποιο είναι, σύμφωνα με το αλμανάκ των New York Times, το ποσοστό των Ελλήνων που αγοράζουν καθημερινά εφημερίδα; Μόλις 22, 4 στους 1000! Τελευταία θέση στην Ευρώπη και (όπως υπολόγισα από μαζοχιστική περιέργεια) περίπου 130ή θέση στον κόσμο! Κάτω από εμάς βρίσκονται μόνον οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και μερικές από τις πιο καθυστερημένες ασιατικές.

15. Είναι αλήθεια ότι η Ελλάς θα έχει μεγαλύτερη δυσκολία από τους Ευρωπαίους εταίρους της, για να καταστεί βιώσιμο (οικονομικά και οικολογικά) κράτος. Γιατί η θεσμική της καχεξία οφείλεται σε υπερτροφικό πελατειακό σύστημα που έχει μεγάλη ικανότητα επιβιώσεως και είναι η κυρία πηγή των δεινών του ελληνικού περιβάλλοντος. Από τη φύση του το σύστημα αυτό είναι εχθρικό προς την τάξη και τον προγραμματισμό και αντιλαμβάνεται το περιβάλλον ως ορυχείο αδαπάνων πλήν προσοδοφόρων πελατειακών παροχών ή συναλλαγών. Η ολέθρια αποτελεσματικότητα του συστήματος τείνει να ευτελίσει τους θεσμούς προστασίας του περιβάλλοντος και εκτρέφει εκτεταμένη ανομία (η καταπάτηση και εσκεμμένη καταστροφή των δασών και οικοτόπων, η αυθαίρετη δόμηση κ.λπ. είναι μερικά δείγματά της),  στην οποίαν έχει ήδη εθισθεί μέρος του πληθυσμού.

16. Όσοι βρίσκονται σ’ αυτή την αίθουσα γνωρίζουν ότι πάντοτε, με όλες μου τις δυνάμεις και με αίσθημα ευθύνης υπηρέτησα τη θέση που μου εμπιστεύθηκε η Πολιτεία. Η πορεία μου στα δημόσια πράγματα της χώρας καθώς και τα αποτελέσματα της δράσης μου επιβεβαιώνουν του λόγου το αληθές. Όλοι θα συμφωνήσουν ότι η παρουσία μου στην πολιτική γονιμοποίησε θετικά αυτό που ονομάζουμε «πολιτική συνέπεια και ήθος».

17. Από την αυγή της φιλοσοφίας, ο πόλεμος δεν έπαψε να απασχολεί τα ανήσυχα πνεύματα. «Πόλεμος, πατήρ πάντων», έλεγε ο Ηράκλειτος, ενώ για τον Σωκράτη το αντικείμενο του πολέμου ήταν η σχετική διάσταση ανάμεσα στο δίκαιο και το άδικο. Ανασκευάζοντας τη διατύπωση, ο Μακιαβέλι θεωρούσε ότι κάθε πόλεμος είναι δίκαιος στον βαθμό που είναι απαραίτητος. Με μια φαινομενική παραδοξολογία ο Νίτσε προειδοποιούσε τον κόσμο ότι η ειρήνη δεν είναι παρά το μέσον για μελλοντικούς πολέμους και πως σε τελευταία ανάλυση νομιμοποιείται αν είναι για το καλό της ανθρωπότητας. Σήμερα, η συμβολική δύναμη του πολέμου δεν έπαψε να είναι παρούσα μέσα από την καθημερινή βία και τα παιχνίδια των νεαρών αγοριών που παρά τον φιλειρηνισμό των γονέων, ξεκληρίζουν καθημερινά φανταστικούς αντιπάλους.

18. Άλλος χαρακτηριστικός αριθμός είναι τα ποσοστά των αποφοίτων της μέσης εκπαίδευσης. Εκτός από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη, δύο μονάχα νομοί έχουν ποσοστό μεγαλύτερο από το 10%, που σημαίνει πως μόνο ένας στους δέκα κατοίκους έχει αποφοιτήσει από τα παλιά Γυμνάσια ή τα σημερινά Λύκεια. Και ένας τελευταίος αριθμός: οι γυναίκες αναλφάβητες αποτελούσαν το 79,2% του συνολικού πληθυσμού των αναλφάβητων, τοποθετώντας έτσι τη χώρα μας ανάμεσα στις 5 χώρες που η αναλογία αυτή ξεπερνά το 75%.

19. Απαραίτητη και χρήσιμη η τηλεόραση, δεν μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να αναπληρώσει τις εφημερίδες. Γιατί ο προφορικός λόγος φεύγει και χάνεται και είναι αδύνατον να «ξαναδιαβάσεις» αυτό που άκουσες, εάν επιδιώκεις την εμπεριστατωμένη έρευνα σε συνδυασμό με το ουσιώδες και τις ερμηνευτικές αποχρώσεις. Ναι, η εικόνα μιλάει, αλλά δεν εξηγεί.

20. Ο Ηράκλειτος είχε διαγνώσει πως στο Σύμπαν (και στην ανθρώπινη κοινωνία) όλα είναι και δεν είναι ενότητα (συνάψεις όλα και ουχ όλα), πως ο πόλεμος είναι κοινός και δίκιο είναι η έρις, κι όλα γίνονται με την έριδα και από ανάγκη (…τον πόλεμον εόντα ξυνόν και δίκην έριν και γινόμενα πάντα κατ’ έριν και χρεών). Και βέβαια, ο πολιτισμός έσπευσε να επιβεβαιώσει τη ρήση του μεγάλου Εφέσιου.

ΕΙΔΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Η διαδικασία , η μέθοδος με την οποία ο ομιλητής διαρθρώνει κάθε επιχείρημα , ονομάζεται συλλογισμός (πορεία σκέψης). Δε θα πρέπει να συγχέουμε τον συλλογισμό με το επιχείρημα, ένας συλλογισμός μπορεί να έχει παραπάνω από ένα επιχειρήματα.

ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΔΙΑΚΡΙΣΗΣ	ΕΙΔΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΥ
Α. ΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ – ΣΥΛΛΟΓΙΣΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΠΟΜΠΟΥ. Πορεία από το γενικό στο ειδικό: μετάβαση από μια γενική θέση / κρίση σε μια μερικότερη Πορεία από το ειδικό στο γενικό: μετάβαση από μια συγκεκριμένη θέση σε μια γενικότερη. Πορεία από το ειδικό στο ειδικό. Μετάβαση από μια ειδική θέση /κρίση σε μια εξίσου μερική.	Παραγωγικός συλλογισμός Επαγωγικός συλλογισμος Αναλογικός συλλογισμος.
Β. ΕΙΔΟΣ ΠΡΟΚΕΙΜΕΝΩΝ Αξιοποίηση κατηγορικών / ρητών προτάσεων Χρήση μιας υποθετικής πρότασης ως προκείμενης. Χρήση τουλάχιστον μίας διαζευκτικής πρότασης.	Κατηγορικός συλλογισμοςΥποθετικός συλλογισμος Διαζευκτικός συλλογισμος.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ

Α.Ως προς τη συλλογιστική πορεία

 ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Από τη στιγμή που οι γενετικά μεταλλαγμένοι οργανισμοί (ΓΜΟ) απελευθερώνονται στο περιβάλλον, οι κίνδυνοι είναι ιδιαίτερα ανησυχητικοί. Οι ΓΜΟ δεν έχουν φυσικό βιότοπο, αφού δεν εξελίσσονται στη φύση, αλλά σχεδιάζονται στο εργαστήριο. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πως θα συμπεριφερθούν στο ανοικτό περιβάλλον. Από τη στιγμή που θα απελευθερωθούν είναι αδύνατο να ανακληθούν.

Κρύβεται ο συλλογισμός:

1)      οι ΓΜΟ είναι άκρως επικίνδυνοι (γενική κρίση)

2)      οι ΓΜΟ δεν έχουν φυσικό βιότοπο και κατ’ επέκταση προβλέψιμη συμπεριφορά (ειδική κρίση)

άρα, οι ΓΜΟ όταν απελευθερωθούν, είναι αδύνατον να ανακληθούν (ειδική κρίση)

ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

η εικόνα καλύπτει την παραπληροφόρηση. Από τη στιγμή που παρουσιάζονται τα γεγονότα προκύπτει το συμπέρασμα ότι είναι αληθινά. Η αλήθεια όμως έγκειται στον παραγωγό. Έτσι, η εικόνα αντικαθιστά την ίδια την πραγματικότητα. Ας θυμηθούμε τις σκηνές οικολογικής καταστροφής που προβάλλονταν κατά τη διάρκεια του πολέμου στον Περσικό Κόλπο. Λίγο αργότερα η εφημερίδα ‘Εl Pais’ ανακάλυψε ότι οι σκηνές ήταν ασύνδετες με τον πόλεμο. Ας διδασκόμαστε από τα τρωτά του ηλεκτρονικού τύπου και ας δείχνουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον τύπο, γιατί όπως έλεγαν οι Λατίνοι «μόνο τα γραπτά μένουν».

Ενυπάρχει ο συλλογισμός:

1) η εικόνα συχνά παραπληροφορεί

2) η εικόνα αντικαθιστά την πραγματικότητα, καθώς την προβάλλει κατασκευασμένη από τον εκάστοτε παραγωγό.

Άρα, ας δείχνουμε μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στον τύπο.

ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Οι χώρες με μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού δεν αναπτύσσονται οικονομικά. Οι περισσότερες αφρικάνικες χώρες έχουν μεγάλα ποσοστά αναλφαβητισμού. Αυτές οι χώρες δεν αναπτύσσονται οικονομικά.

Β.Ως προς το είδος των προτάσεων

ΚΑΤΗΓΟΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Η δικαστική πλάνη είναι μια πιθανότητα που ενυπάρχει σε κάθε δικαστική απόφαση.

Η θανατική ποινή είναι απόφαση του δικαστή.

Άρα, η επιβολή της θανατικής ποινής είναι ίσως απόρροια δικαστικής πλάνης.

ΥΠΟΘΕΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Αν κάποιος παραβαίνει τη νομοθεσία τιμωρείται.

Ο Χ. παραβίασε το νόμο αφού συνελήφθη να κλέβει.

Άρα, ο Χ. θα τιμωρηθεί.

ΔΙΑΖΕΥΚΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΣ

Οι επιστημονικές ανακαλύψεις οδηγούν την ανθρωπότητα ή σε πρόοδο ή σε ολοσχερή καταστροφή.

Η επιστημονική αυτή ανακάλυψη συμβάλλει στη μείωση του ενεργειακού προβλήματος.

Άρα, η επιστημονική αυτή ανακάλυψη σηματοδοτεί ευοίωνες εξελίξεις και οδηγεί σε πρόοδο.

ΔΙΑΚΡΙΣΗ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ ως προς την πορεία που ακολουθεί ο νους

Συλλογισμός σε παράγραφο:

Παραγωγή	Επαγωγή	Αναλογία
Ο συλλογισμός ξεκινά από μια γενική αρχή που έχει αποδεδειγμένη ισχύ και καταλήγει σε ειδικό συμπέρασμα. Η πορεία της σκέψης είναι αναλυτική . το συμπέρασμα βέβαιο.Ακόμα κι αν απουσιάζει το ειδικό συμπέρασμα, εφόσον ο συλλογισμός ξεκινά από μια γενική αρχή , θεωρείται παραγωγικός.	Ο συλλογισμός ξεκινά από ειδικές και συγκεκριμένες διαπιστώσεις για να καταλήξει πιθανολογικά σε γενικό συμπέρασμα (στον κανόνα, στην γενική αρχή). Η πορεία της σκέψης είναι συνθετική. Το συμπέρασμα είναι συνήθως πιθανό.	Ο συλλογισμός ξεκινά από μια μερική κρίση και καταλήγει πιθανολογικά σε μερικό συμπέρασμα.

Συλλογισμός σε κείμενο:

Η συλλογιστική πορεία θεωρείται παραγωγική, όταν η θέση του συγγραφέα παρουσιάζεται στην αρχή του κειμένου (1η – 2η παράγραφος), όταν δηλαδή προηγείται των αποδείξεων. Αντίθετα η θέση του συγγραφέα θεωρείται επαγωγική, όταν εντοπίζεται στο τέλος του κειμένου.

Αν η θέση του συγγραφέα καταγράφεται και στην αρχή και στο τέλος του κειμένου, εκλαμβάνουμε την πορεία και πάλι παραγωγική , θεωρώντας ότι ο συγγραφέας στο τέλος επανεκθέτει την αρχική του θέση και συνοψίζει όσα προαναφέρθηκαν.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ  ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ – ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΩΝ / ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Α. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΕΚΜΗΡΙΩΝ

Στην αξιολόγηση τεκμηρίων ελέγχουμε:

1. Αν τα τεκμήρια σχετίζονται άμεσα με το θέμα (συνάφεια, επάρκεια)
2. Αν θεωρούνται επαρκή προκειμένου να στηρίξουν το επιχείρημα (εγκυρότητα, επάρκεια).
3. Αν είναι αμερόληπτα ή δογματικά , αν είναι σήμερα αποδεκτά ή απηχούν αναχρονιστικές αντιλήψεις (αλήθεια, αξιοπιστία)

Ιδιαίτερη έμφαση πρέπει να δοθεί στις ακόλουθες περιπτώσεις:

1)      για το τεκμήριο της αυθεντίας, πρέπει να διαπιστώνεται αν το πρόσωπο που επιλέγεται ως αυθεντία είναι πράγματι ειδήμων στο εξεταζόμενο θέμα ή μήπως χρησιμοποιείται αυθαίρετα και καταχρηστικά.

2)      Επιβάλλεται η αναγραφή των πηγών απ’ όπου προέρχονται τα τεκμήρια, προκειμένου να ελεγχθεί η αξιοπιστία τους.

Β. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ

Είναι απαραίτητο να αξιολογούνται τα επιχειρήματα συλλογισμοί του πομπού. Όταν αξιολογούμε, ελέγχουμε τα ακόλουθα στοιχεία:

Εγκυρότητα = λογική ακολουθία μεταξύ των προκειμένων και συμπεράσματος.

Αλήθεια = να ισχύει το περιεχόμενο του επιχειρήματος – αντιστοιχία με την πραγματικότητα.

Ορθότητα = αποδοχή του επιχειρήματος από το δέκτη ως λογικού (έγκυρου) και αξιόπιστου (αληθούς)

Παραδειγματα

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ	ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
1)      Ο χρυσός είναι μέταλλο.2)      Η σιωπή είναι χρυσόςΆρα η σιωπή είναι μέταλλο.	Είναι έγκυρο,αλλά όχι αληθές= δεν είναι ορθό.
1)      Η πνευματική εργασία αμείβεται γενναιότερα από την χειρονακτική.2)      Η Ελένη εργάζεται χειρωνακτικάΆρα, η Ελένη επιθυμεί τα χρήματα.	Είναι άκυροκαι μη αληθές= μη ορθό.
1)      Η ελευθερία του σύγχρονου ανθρώπου έχει άμεση σχέση με τη δυνατότητα του να καταναλώνει.2)      Η διαφήμιση πολλαπλασιάζει τόσο τις ανάγκες του, ώστε η κάλυψή τους είναι συχνά αδύνατη.Άρα, η διαφήμιση οδηγεί τον άνθρωπο σε μια νέα μορφή δουλείας.	Είναι έγκυροκαι αληθές= ορθό.

ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

Ειδικά στην περίπτωση των επαγωγικών συλλογισμών, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται ο πιθανολογικός τους χαρακτήρας. Θα πρέπει να εξετάζουμε εάν οι επαγωγές είναι ολοκληρωμένες και λογικές. Γενικά, η τέλεια επαγωγή οδηγεί σε ασφαλές συμπέρασμα , ενώ η ατελής επαγωγή οδηγεί σε συμπέρασμα με λογικό άλμα, γι’ αυτό πρέπει να διατυπώνεται πιθανολογικά κι όχι απόλυτα.

Παραδειγμα:

α’ προκείµενη : Ο δικανικός λόγος καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα.

β’ προκείµενη : Ο συµβουλευτικός λόγος καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα.

γ’ προκείµενη : Ο πανηγυρικός λόγος καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλά­δα.

Συµπέρασµα : Η ρητορική καλλιεργήθηκε στην αρχαία Ελλάδα.

Ο συλλογισµός αποτελεί τέλεια επαγωγή και το συµπέρασµά του είναι βέβαιο.

Οι συλλογισμοί εμφανίζονται με τρεις μορφές : γενίκευση, αίτιο-αποτέλεσμα, αναλογία.

ΕΠΑΓΩΓΙΚΟΙ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΟΙ

ΜΟΡΦΕΣ	ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Α. ΓΕΝΙΚΕΥΣΗ	Επαρκή δεδομένα = επιτρεπτή γενίκευση Ανεπαρκή δεδομένα = βεβιασμένη γενίκευση. ΑΡΑ είναι τέλεια, όταν η μείζονα προκείμενη παρουσιάζει όλα τα στοιχεία του συνόλου για το οποίο γίνεται λόγος στο συμπέρασμα. Είναι ατελής, όταν στη μείζονα προκείμενη δεν αναφέρονται όλα τα στοιχεία του συνόλου για το οποίο γίνεται λόγος στο συμπέρασμα.
Β. ΑΙΤΙΟ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ	θεώρηση μιας χρονολογικής σχέσης ως αιτιώδους = μη αποδεκτός συλλογισμός προβολή μιας μερικότερης ως μοναδικής αιτίας = μη αποδεκτός συλλογισμός αιτιώδης σχέση αναγκαία αλλά όχι επαρκής = μη αποδεκτός συλλογισμός. Αιτιώδης σχέση επαρκής αλλά όχι αναγκαία = μη αποδεκτός συλλογισμός. Αιτιώδης σχέση επαρκής και αναγκαία = αποδεκτός συλλογισμός. Είναι τέλεια, εφόσον υπάρχουν επαρκή κι αναγκαία στοιχεία.
Γ. ΑΝΑΛΟΓΙΑ	Μεταφορική αναλογία Μεταφορική αναλογία δίχως αποδεικτική αξία και λογική ισχύ = μη αποδεκτός συλλογισμός. Μεταφορική αναλογία με αποδεικτική ισχύ λογικού επιχειρήματος = αποδεκτός συλλογισμός. Κυριολεκτική Ομοιότητες επαρκής και άσχετες με το θέμα = Μεταφορική αναλογία Ομοιότητες επαρκείς και σχετικές με το θέμα = αποδεκτός συλλογισμός. Είναι πάντοτε ατελής (πιθανολογικό συμπέρασμα)

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ  ΕΠΑΓΩΓΙΚΩΝ ΣΥΛΛΟΓΙΣΜΩΝ

• Επαγωγικός με γενίκευση

Ι. α’ προκείµενη:  Στη Μέση Εκπαίδευση η διδασκαλία της Λογοτε­χνίας γίνεται µε αναχρονιστικές µεθόδους. Στο µά­θηµα της Ιστορίας τα κεφάλαια για την Τέχνη παρα­λείπονται ή διδάσκονται συνοπτικά. Τέλος, οι πολιτι­στικές εκδηλώσεις γίνονται χωρίς τη στοιχειώδη προ­ετοιµασία.

β’ προκείµενη : Το υπουργείο Παιδείας, δεν παίρνει πρωτοβουλίες για να αναβαθµιστεί ή επαφή του µαθητή µε την τέχνη.

Συµπέρασµα : Η Τέχνη στη Μέση Εκπαίδευση παραγκωνίζεται.

Η γενίκευση είναι επιτρεπτή γιατί βασίζεται σε επαρκή στοιχεία.

ΙΙ. α΄ προκείμενη:  Στην σύγχρονη Ελλάδα ο νοµοταγής πολίτης είναι υπο­χρεωµένος να υποµένει την ανεπάρκεια του εκπαιδευ­τικού συστήµατος

Β΄ προκείμενη: και την αδιαφορία του κράτους για την υγεία του.

Συμπέρασμα:  Στη σύγχρονη Ελλάδα ο νοµοταγής πολίτης δεν έχει σχεδόν κανένα δικαίωµα.

Η γενίκευση είναι βεβιασµένη, γιατί στηρίζεται σε δύο µόνο στοι­χεία, που δεν αρκούν για να συναχθεί το συµπέρασµα.

•  Επαγωγικός µε αίτιο – αποτέλεσµα

Ι .  Αίτιο: Ο ανταγωνισµός, ο καταναλωτισµός και το κυνήγι της επιτυχίας απο­τελούν τις κυρίαρχες αξίες της σύγχρονης κοινωνίας.

Αποτέλεσµα:  Στις αναπτυγµένες κοινωνίες αυξάνονται διαρκώς», εκδηλώσεις άγχους.

Η αιτιώδης σχέση είναι λογική. Άρα το συμπέρασμα είναι πιθανό (έχει αποδεικτική ισχύ)

ΙΙ Αίτιο: Σήµερα έσπασα έναν καθρέφτη.

Αποτέλεσμα: Θα µε κυνηγάει για εφτά χρόνια η ατυχία.

Η αιτιώδης σχέση έχει χρονολογικό χαρακτήρα. Άρα το συµπέρασµα δεν έχει αποδεικτική ισχύ.

ΙΙΙ. . Αίτιο: Η τριτοβάθµια εκπαίδευση στη χώρα µας πάσχει στον τοµέα της υλικοτεχνικής υποδοµής.

Αποτέλεσμα: Η τριτοβάθµια εκπαίδευση στη χώρα µας δεν αναταποκρίνεται στις απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.

‘Εχουµε υπεραπλούστευση της σχέσης αιτίου – αποτελέσµατος. Μια µερικότερη αιτία προβάλλεται ως η µοναδική.

IV.  Για να βράσει το νερό απατείται θερµοκρασία 100’ C σε κανονικές συνθήκες ατµοσφαιρικής πίεσης.

Η αιτία είναι αναγκαία και επαρκής. Άρα το αποτέλεσµα είναι βέβαιο.

V.  Ο ουρανός είναι συννεφιασµένος. Θα βρέξει.

Η αιτία είναι αναγκαία, όχι όµως επαρκής. Άρα το συµπέρασµα είναι πιθανό.

Vl.  Ζυγίζει εκατόν τριάντα κιλά. Μπορεί να πάθει καρδιακή προσβολή.

Η αιτία είναι επαρκής,όχι όµως αναγκαία. Άρα το συµπέρασµα είναι πιθανό.

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΟΥ ΣΥΛΛΟΣΙΣΜΟΥ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

1. Όπως στο Βιετνάµ, έτσι και στο Ιράκ, οι Αµερικανοί πραγµατοποίησαν ει­σβολή για να προασπίσουν τα συµφέροντά τους και όχι µε σκοπό να αποκα­ταστήσουν τα ανθρώπινα δικαιώµατα.

Οι βασικές οµοιότητες ανάµεσα στα δυο αντικείµενα δίνουν στο συλλογι­σµό αποδεικτική ισχύ.

1. Τα σκυλάκια µοιάζουν µε τα µικρά παιδιά. Έχουν ανάγκη από στοργή και προστασία για να ξεπεράσουν το φόβο µπροστά στο άγνωστο.

Οι οµοιότητες ανάµεσα στα µικρά παιδιά και τα σκυλάκια δεν είναι τέ­τοιες ώστε να στηρίζουν το συµπέρασµα. Ο συλλογισµός δεν έχει αποδει­κτική αξία.

ΠΑΡΑΠΕΙΣΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ: ΠΑΡΑΛΟΓΙΣΜΟΙ & ΣΟΦΙΣΜΑΤΑ

Όταν τα επιχειρήματα και τα τεκμήρια στερούνται αποδεικτικής ισχύος ή είναι άκυρα και ψευδή, είναι παραπειστικά. Τα συλλογικά αυτά σχήματα , που ονομάζονται παραλογισμοί , μπορούν να επηρεάσουν το δέκτη και να τον παραπλανήσουν , καθώς εξωτερικά παρουσιάζουν αρκετές ομοιότητες με τους έγκυρους συλλογισμούς.

π.χ. ο χρυσός είναι πολύτιμο μέταλλο, η σιωπή είναι χρυσός , άρα η σιωπή είναι πολύτιμο μέταλλο.

Οι παραλογισμοί μπορεί να οφείλονται σε λογικά σφάλματα ή έλλειψη γνώσεων. Όταν όμως ενέχουν την πρόθεση της εξαπάτησης του δέκτη, τότε ονομάζονται σοφίσματα. Το σόφισμα αποτελεί μέσο προπαγάνδας και μπορεί να εντοπιστεί σε κάθε κείμενο (π.χ. πολιτικό, διαφημιστικό, επιστημονικό κ.α.)

Π.χ. Ο Θεός μας είναι ο αληθινός. Η αλήθεια είναι ο Θεός μας. Ο Θεός μας είναι ίδιος με τον δικό τους. Άρα ο Θεός τους δεν είναι αληθινός.

ΜΟΡΦΕΣ ΠΕΙΘΟΥΣ

1. Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΗ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ

ΜΕΣΑ/ΤΕΧΝΙΚΕΣ: συνειρμός ιδεών,

• αναλυτική περιγραφή και επίδειξη των ιδιοτήτων του προϊόντος,
• επίκληση στην αυθεντία,
• επίκληση στο συναίσθημα, (φόβο, ενοχή, ευχαρίστηση)
•  επίκληση στη λογική, (επιχειρήματα υπέρ του προϊόντος)
• λανθάνοντα αξιολογικό χαρακτηρισμό (π.χ. «οι έξυπνοι οδηγούν Ρενώ» ).

Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΗΣ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ	Απλό, λιτό, καθημερινό, αντλούμενο από τον προφορικό λόγο – στόχος = οικειότητα με τον αναγνώστη. Λεκτικός πληθωρισμός: συσσώρευση συνωνύμων, επαναλήψεις, λεκτικά ‘τέρατα’ , πλεονασμός επιθέτων, παραθετικών. – στόχος = εντυπωσιασμός , υποβολή.
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΟΙ ΤΥΠΟΙ	Οριστική ενεστώτα, μέλλοντα = βεβαιότητα για το παρόν/μέλλον. Υποτακτική- προστακτική = έντονη παρακίνηση, ενθάρρυνση ή αποτροπή Α΄ ή Β΄ πρόσωπο = αμεσότητα, οικειότητα, επικοινωνία.
ΗΧΗΤΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑΜΝΗΜΟΝΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ	Επαναλήψεις Ομοιοκαταληξία Παρηχήσεις Στόχος = άμεση εντύπωση του μηνύματος στο νου του δέκτη
ΣΧΗΜΑΤΑ ΛΟΓΟΥ	Μεταφορές Προσωποποιήσεις Μετωνυμίες Υπερβολές Στόχος = παραστατικότητα, έμφαση, συναισθηματική φόρτιση.
ΑΦΗΓΗΜΑΤΙΚΟΙ ΤΡΟΠΟΙ	Αφήγηση Περιγραφή Επεξηγηματικός μονόλογος Διάλογος

Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΛΟΓΟ

ΜΕΣΑ / ΤΕΧΝΙΚΕΣ : λογική επιχειρηματολογία – συναισθηματική φόρτιση – ρητορεία.

Πολιτικός λόγος & προπαγάνδα

Πολλές φορές ο πολιτικός λόγος δεν έχει ως στόχο να πείσει, αλλά να παραπλανήσει ή να εκφοβίσει το ακροατήριο, ώστε να εξασφαλίσει την άκριτη αποδοχή των αποφάσεων του πολιτικού από το κοινό. Γι’ αυτό χρησιμοποιούνται έννοιες με τέτοια ηθική διάσταση (έθνος, λαός, εθνική σωτηρία), που παρεμποδίζουν το λογικό έλεγχο. Άλλες φορές πάλι παραποιούνται έννοιες , διαστρεβλώνονται αξίες, χρησιμοποιούνται παραπλανητικά και εκφοβιστικά μέσα πειθούς, ώστε κάθε λογικός έλεγχος να καθίσταται αδύνατος.

Η γλώσσα της πολιτικής εξουσίας

Μπορεί να είναι συγκινησιακή ή λογική. Όταν απευθύνεται στη λογική του δέκτη, χρησιμοποιεί λογικά επιχειρήματα και, ακόμα και όταν επικαλείται στο συναίσθημα δεν υβρίζει. Παρέχονται επιχειρήματα, τεκμήρια, συνάγονται λογικά συμπεράσματα.

Αντίθετα, όταν ο πολιτικός έχει ως στόχο την προπαγάνδα, παρατηρείται ένας λόγος συνθηματολογικός με αοριστολογίες και ρητορείες, λογικά κενά και υποσχέσεις.

Λεκτικός πληθωρισμός & πολιτικός λόγος.

Έχουμε : πλεονασμούς , κατάχρηση συνωνύμων, διατύπωση δεοντολογική, συναισθηματική φόρτιση, μεγαλοστομία. Χρησιμοποιεί λέξεις με μεγάλη συναισθηματική φόρτιση, λέξεις- αξίες, λέξεις- παγίδες (έθνος, σοσιαλισμός, λαός, παράδοση). Τότε το μήνυμα παύει να χρειάζεται λογική συνοχή, τεκμήρια και αιτιολόγηση, ακόμη κι όταν αυτό είναι κενό νοήματος.

3.      Η ΠΕΙΘΩ ΣΤΟΝ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΛΟΓΟ

Ο επιστήμονας θέλει να περιγράψει, να ερμηνεύσει και να πείσει. Επομένως, ο επιστημονικός λόγος είναι αντικειμενικός, απρόσωπος, απευθύνεται στη λογική και δε χαρακτηρίζεται από συναισθηματική φόρτιση. Έτσι, έχουμε:

Τεκμήρια – λογική διάρθρωση των επιχειρημάτων – λογικά συμπεράσματα.

Τέλος, είναι συχνή η χρήση λογικού λεξιλογίου.

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΜΕ ΤΕΚΜΗΡΙΑ

Να βρείτε το είδος των τεκμηρίων και να αξιολογήσετε την ορθότητά τους :

Ο αναλφαβητισμός αποτελεί ένα ακανθώδες πρόβλημα στη μειονότητα των αθίγγανων που διαβιούν στην πατρίδα μας. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα μαθητών της Γ’ τάξης του 24ου Λυκείου Αθηνών, σε αριθμό 58 αθίγγανων ηλικίας 16-21 ετών, μόλις το 11% γνώ­ριζε γραφή και ανάγνωση.

Στο παραπάνω παράθεμα υπάρχουν στατιστικά στοιχεία (11%) που αποτελούν τεκμήρια για την υποστήριξη της άποψης ότι «ο αναλφαβητισμός αποτελεί ένα ακανθώδες πρόβλημα στη μειονότητα των αθίγγανων που διαβιούν στην πατρίδα μας». Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν είναι αξιόπιστα καθώς προκύπτουν από έρευνα χωρίς επιστημονικό κύρος ,εφόσον πραγματοποιήθηκε από την Γ’ Τάξη ενός Λυκείου και επιπλέον ,το δείγμα της έρευνας είναι πολύ μικρό ,ώστε να εξαχθεί ένα τόσο σοβαρό συμπέρασμα. Επομένως , τα τεκμήρια δεν είναι ορθά, γιατί δε στηρίζονται σε εξακριβωμένα κι επεξεργασμένα στοιχεία.

Γνωστή εταιρεία λιπαντικών δημοσίευσε το αποτέλεσμα μιας δεκαετούς έρευνας του εργαστηρίου περιβαλλοντολογικών εφαρμογών που διατηρεί, σύμφωνα με το οποίο η καύση των προϊόντων λίπανσης δεν προκαλεί τοξικά νέφη ούτε ρυπαίνει το φυσικό περι­βάλλον – τουλάχιστον σε απόσταση μεγαλύτερη των εκατό μέτρων.

Το πόρισμα ερευνών αξιολογείται ως άστοχο, γιατί δε διακρίνεται από αξιοπιστία (η χρηματοδότηση της επιστημονικής έρευνας από μία εταιρεία, την οποία συμφέρει η εξα­γωγή ενός συγκεκριμένου πορίσματος δικαιολογημένα αφήνει ερωτηματικά για την επι­στημονική εγκυρότητα της έρευνας), δεν παρουσιάζεται ολοκληρωμένο (δεν αναφέρονται ούτε συγκεκριμένα ποιοτικά και ποσοτικά στοιχεία, ούτε καν η επωνυμία της εταιρείας ή το όνομα των επιστημόνων που διεξήγαγαν την έρευνα), δεν είναι ευρέως αποδεκτό (άλ­λες επιστημονικές έρευνες πιστοποιούν το αντίθετο).Τα αποτελέσματα των ερευνών δεν είναι εξακριβωμένα.

Οι διωγμοί των χριστιανών από τους Ρωμαίους, οι ιεροί πόλεμοι των ισλαμιστών ενα­ντίον πολλών λαών, η απηνής καταδίωξη κάθε αιρετικής ή επιστημονικής φωνής κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, οι ταξικές διακρίσεις ανάμεσα στους αριστοκράτες και στα λαϊκά στρώματα, που κατέληξαν στη Γαλλική και, αργότερα, στη Ρωσική Επανάσταση, το ιδεολογικοπολιτικό μίσος των ναζιστών εναντίον των Εβραίων στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα καταδεικνύουν το διαχρονικό και διακοινωνικό χαρακτήρα του φαινομένου του φα­νατισμού.

Τα ιστορικά συμβάντα ,που αποτελούν τεκμήρια, αξιολογούνται ως εύστοχα, επειδή είναι επαρκή σε αριθμό, είναι κατάλληλα/σχετικά με το θέμα/επιχείρημα, παρουσιάζονται κατά ολοκληρωμένο και κλι­μακούμενο τρόπο και είναι κοινώς γνωστά και αποδεκτά.

Δεν είναι δυνατό να πιστέψει κανείς ότι στην Ελλάδα πραγματοποιείται έρευνα υψηλής τεχνολογίας. Όλοι είμαστε παροικούντες εν Ιερουσαλήμ και γνωρίζουμε τι συμβαίνει.

Η εμπειρική αλήθεια (η φράση «παροικούντες εν Ιερουσαλήμ» σημαίνει μεταφορικά «αυτοί που βιώνουν και γνωρίζουν εκ του σύνεγγυς μια κατάσταση») αξιολογείται ως ά­στοχη, γιατί δεν είναι επιστημονικώς έγκυρη, δεν είναι κοινώς αποδεκτή (αντίθετα, εκφρά­ζει μία υποκειμενική άποψη), δεν είναι ποσοτικά επαρκής και δε διακρίνεται από αξιοπιστία (ο ομιλητής δε δηλώνει την ιδιότητα του).Επομένως , το τεκμήριο δεν είναι αξιόπιστο.

ΕΠΙΚΛΗΣΗ ΣΤΗ ΛΟΓΙΚΗ ΜΕ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑ ΚΑΙ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΟΣ

Να εντοπίσετε το είδος των ακόλουθων συλλογισμών και να τους αξιολογήσετε ως προς την ορθότητα τους.

α) Οι διανοούμενοι και οι μαχητές του δρόμου συχνά αγωνίζονται για τον ίδιο σκοπό, την κατάργηση των κοινωνικών ανισοτήτων και το μετασχηματισμό των κοινωνικών δο­μών. Ο μαχητής του δρόμου χρησιμοποιεί την πέτρα και τη γροθιά του, ενώ ο πνευμα­τικός άνθρωπος τη γραφίδα και τη νόηση του. Ο μαχητής του δρόμου καταφεύγει στην αμφισβήτηση του κοινωνικού κατεστημένου μέσα από την πυρά των συμβόλων του, ενώ ο διανοούμενος αμφισβητεί τη σαθρή καθεστηκυία τάξη μέσα από τους πύρινους λόγους του και τα γεμάτα με ρομαντικό πάθος κείμενα του. Ο μαχητής του δρόμου παραθέτει τον προσωπικό σωματικό αγώνα του ως παράδειγμα ενεργού κινητοποίη­σης για τους συμπατριώτες του, ενώ ο διανοούμενος καταθέτει την πνευματική παρα­γωγή του ως μέσο για την αφύπνιση της κοινωνικής συνείδησης των συμπατριωτών του και τη συμπόρευσή τους σε έναν ευγενή αγώνα.

α) Πρόκειται για τέλειο επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με κυριολεκτική ανα­λογία. Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται αποδεκτό, εφόσον οι ομοιότητες ανάμε­σα στις δύο συγκρινόμενες έννοιες (διανοούμενος – μαχητής του δρόμου) είναι εύστοχες και επαρκείς σε αριθμό.

β) Η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος να φέρει τους μαθητές σε γόνιμη και ου­σιαστική επαφή με την ελληνική γλώσσα έχει οδηγήσει τη νεολαία μας στη χρήση ενός «ημιτελούς και καταχρηστικού» τρόπου ομιλίας που βρίθει αυθαίρετων γλωσσικών ευ­ρημάτων και κακόηχων, νεολογισμών.

β) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται βάσει αιτίου και απο­τελέσματος. Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται μη ορθό, καθώς το αίτιο είναι αναγκαίο ,αλλά δεν είναι επαρκές (η αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος να φέρει τους μαθητές σε εποικοδομητική επαφή με την ελληνική γλώσσα δεν είναι η μοναδική αιτία για τη χρή­ση ενός ημιτελούς και καταχρηστικού τρόπου ομιλίας από τη νεολαία). Επιπλέον, παρατηρείται και υπεραπλούστευση αιτίου.

γ) Οι κάτοικοι μερικών ακριτικών περιοχών της χώρας είναι επιφυλακτικοί έναντι των μεταναστών που καταφεύγουν στις περιοχές τους αναζητώντας εργασία, αφού οι αλ­λοδαποί μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα είναι άτομα αμφίβολης ηθικής υπό­στασης.

γ) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με αίτιο (οι αλ­λοδαποί μετανάστες που έρχονται στην Ελλάδα είναι άτομα αμφίβολης ηθικής υπό­στασης) και αποτέλεσμα (Οι κάτοικοι μερικών ακριτικών περιοχών της χώρας είναι επιφυλακτικοί έναντι των μεταναστών που καταφεύγουν στις περιοχές τους αναζητώντας εργασία). Το αίτιο δεν είναι αναγκαίο (δεν αποδεικνύεται η γενίκευση που αφορά στους μετανάστες) ,ακόμη κι αν θεωρηθεί επαρκές. Επομένως, οδηγεί σε ένα αβέβαιο συμπέρασμα.

δ)  Η εξαφάνιση 150 ζωικών ειδών σε ετήσια βάση, η αποψίλωση 70 εκταρίων τροπικών δασών ανά δευτερόλεπτο και η ρύπανση των θαλασσών, των λιμνών και των ποταμών καταδεικνύουν την τεράστια  έκταση του οικολογικού προβλήματος στη σύγχρονη ε­ποχή.

δ) Πρόκειται για τέλειο επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται βάσει γενίκευσης. Το συμπέρασμα του συλλογισμού κρίνεται ως αποδεκτό, γιατί το παρατιθέμενο δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό του συνόλου (τα στοιχεία της γενίκευσης « Η εξαφάνιση 150 ζωικών ειδών σε ετήσια βάση, η αποψίλωση 70 εκταρίων τροπικών δασών ανά δευτερόλεπτο και η ρύπανση των θαλασσών» κρίνονται επαρκή και οδηγούν σε βέβαιο συμπέρασμα).

ε) Η Ρωσία, όπως και όλοι οι εταίροι της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι ένα τεχνολογικά αναπτυγμένο κράτος και, άρα, αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού της για την καλύτερη δυνατή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη των κατοίκων της.

ε) Πρόκειται για ατελή επαγωγικό συλλογισμό που αναπτύσσεται με κυριολεκτική αναλογία (Ρωσία- Εταίροι Ε.Ε). Ωστόσο , το συμπέρασμα που προκύπτει από την αναλογία εξωθείται πέρα από το επιτρεπόμενο (λογικό) όριο (η Ρωσία δεν απο­τελεί μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης).

https://filology.wordpress.com

Περισσότερο εκπαιδευτικό υλικό για το Λύκειο εδώ.