Η Ελλάδα μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες δεν είχε να επιδείξει πολλά στα πλαίσια της
εκπαίδευσης για άτομα με ειδικές σωματικές ή πνευματικές ανάγκες. Από το 1900 μέχρι
και το 1950 δεν υπάρχει μια συστηματική ανάπτυξη και δεν έχουν εφαρμοστεί
προγράμματα στον τομέα της Ειδικής Αγωγής.
Αποσπασματικές ,μεμονωμένες και τις περισσότερες φορές ατομικές προσπάθειες αρχίζουν να διαφαίνονται από την πρώτη δεκαετία του 1900. Μόλις όμως εκλείπουν οι ιδρυτές σταματούν και αυτές. Η απουσία του κρατικού τομέα , το κοινωνικό κλίμα, το επίπεδο των επιστημών , η έλλειψη έρευνας, η πολιτική αστάθεια, η αλλαγή κυβερνήσεων που πάντα σήμαινε και αλλαγή προγραμμάτων, είχαν σαν αποτέλεσμα τη στασιμότητα.
Το 1905 ιδρύεται στην Καλλιθέα Αττικής το σωματείο «ΟΙΚΟΣ ΤΥΦΛΩΝ». Η εκπαιδευτικός Ειρήνη Λασκαράτου στέλνεται στην Ευρώπη ,για να ενημερωθεί στην εκπαίδευση των τυφλών. Έπειτα από ένα χρόνο επιστρέφει στην Ελλάδα και ανοίγει το πρώτο σχολείο τυφλών στην Καλλιθέα. Η ίδια δημιουργεί το ελληνικό αλφάβητο τυφλών με πρότυπο το γαλλικό BRAILLE .Το σχολείο διαθέτει οικοτροφείο και εργαστήριο υφαντικής και πλεκτικής. Λίγο αργότερα από το 1910 το σχολείο κλείνει και μέχρι το 1982 λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του σωματίου με την κάλυψη της Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
Το 1939 στη Φιλοθέη Αττικής ο σύλλογος «ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΤΥΦΛΩΝ» ιδρύει τη Σχολή Τυφλών Κοριτσιών ,που προσφέρει περισσότερο κοινωνική προστασία σε τυφλά κορίτσια .Μία ίδια σχολή με την ονομασία «ΗΛΙΟΣ»λειτουργεί εκείνη την εποχή και στην Θεσσαλονίκη.
Το 1923 η φιλανθρωπική οργάνωση “ NEAR EAST RELIEF” ιδρύει το πρώτο σχολείο κωφών που αργότερα μεταφέρεται στη Σύρο, αλλά κλείνει το 1932.
Την ίδια εποχή στην Αθήνα με κρατική φροντίδα ανοίγει σχολείο κωφών ονομαζόμενο «ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΚΩΦΑΛΑΛΩΝ».Λειτουργεί προβληματικά με ελλείψεις ειδικευμένου προσωπικού μέχρι το 1938.
Μοναδικό στο είδος του στα Βαλκάνια είναι το «Εθνικό Ίδρυμα προστασίας Κωφαλάλων - Χαραλάμπους και Ελένης Σπηλιοπούλου», που ιδρύεται το 1936 στους Αμπελόκηπους Αττικής. Το κτίριο κτίστηκε με Αγγλικές και Γαλλικές προδιαγραφές με δαπάνη του Χ.Σπηλιόπουλου. Χάρη σε αυτό το σχολείο από εκείνη την εποχή η εκπαίδευση του κωφού παιδιού μπαίνει σε σωστές ψυχολογικές και παιδαγωγικές βάσεις.
Η ανάγκη και ο φόβος από την παρουσία πολλών παιδιών ανάμεσα στους εγκληματίες οδήγησαν το κράτος να λάβει από νωρίς κάποια μέτρα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατά το διάστημα 1926-1931 το ποσοστό των παιδιών που καταδικάζονταν για εγκλήματα ανερχόταν στο 9%. Έπρεπε λοιπόν για την προστασία τους αλλά και την προστασία του κράτους να κλειστούν σε κάποια αναμορφωτικά ιδρύματα.
Το πρώτο Αναμορφωτήριο Θηλέων , για ηλικίες 8-16 ετών ιδρύθηκε το 1917 με σκοπό την επαναδιαπαιδαγώγιση , την γενική και επαγγελματική μόρφωση των παραπτωματικών κοριτσιών.
Για τα αγόρια ηλικίας 7-12 ιδρύθηκε το 1918 στον Κορυδαλλό το Αναμορφωτήριο κατάστημα Αρρένων.
Στη συνέχεια ιδρύθηκαν Αναμορφωτικά Καταστήματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης \ (Ν.2729/1940), που δέχονταν παιδιά πάνω από δώδεκα ετών. Αμφισβητήθηκε ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας αυτών των Αναμορφωτηρίων και τονίστηκε ότι επικράτησε ο σωφρονιστικός χαρακτήρας παρά τον εκπαιδευτικό. Σαν φυλακές παιδιών.
Όσον αφορά την εκπαίδευση παιδιών με διαταραχές λόγου , ο Κώστας Καλατζής ήταν για την Ελλάδα ο πρώτος άνθρωπος που έθεσε τα θεμέλια μίας σωστής προσπάθειας για αγωγή του λόγου ως επιστήμης κατά την δεκαετία του 50. Πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν κάποιες προσπάθειες από το Υπουργείο Παιδείας για την εκπαίδευση των ατόμων με νοητική καθυστέρηση. Το 1929 επιχειρείται εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και προβλέπεται ίδρυση σχολείων για την αγωγή παιδιών με προβλήματα νόησης.
Το 1937 ιδρύεται Το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών. Η παιδαγωγός και διευθύντρια του σχολείου, Ρόζα Ιμβριώτη , εφαρμόζει τακτικές και πρακτικές για την αγωγή των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο ,πραγματικά πρωτοποριακές. Κάνει προτάσεις για την ίδρυση συμβουλευτικών σταθμών , ειδικών σχολείων σε μεγάλες πόλεις , οικοτροφείων όπου θα διδάσκεται το μάθημα της θεραπευτικής αγωγής στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες. Επίσης προτείνει να σταλούν δάσκαλοι στο εξωτερικό για ειδίκευση στην Ειδική Αγωγή , να εξειδικευτούν ψυχίατροι στην θεραπευτική αγωγή , γυμναστές στην θεραπευτική γυμναστική και δάσκαλοι στη λογοθεραπεία. Με το ξέσπασμα όμως του πολέμου , τις περιπέτειες της Ελλάδας κατά την διάρκεια του και τον εμφύλιο πόλεμο όχι μόνο αναστάλθηκαν οι προσπάθειες, αλλά και όσοι εκπαιδευτικοί πρωτοστάτησαν σε αυτές εξορίστηκαν σαν αντιφρονούντες.
Από το 1950 έως το 1970 γίνονται αξιόλογες κινήσεις για την ψυχική υγεία του παιδιού και την εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες. Έτσι ιδρύεται η Ελληνική Εταιρία Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού , ο Ιατροπαιδαγωγικός Σταθμός του Μορφωτικού Συλλόγου Αθηναίων (1954) και το 1956 το κέντρο Ψυχικής Υγιεινής.
Ταυτόχρονα αρχίζει να αναπτύσσεται η ιδιωτική πρωτοβουλία σε αυτόν τον τομέα όπου ιδρύονται: Το 1961 ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Απροσάρμοστων Παιδιών με δυναμικότητα 350 παιδιά. Το ίδρυμα Απροσάρμοστων Παιδιών «Η Θεοτόκος» το 1966, το Σικιαρίδιο , το Ψυχοπαιδαγωγικό Κέντρο Πειραματικής Υγειονομικής Μονάδας Θεσσαλίας , το Θεραπευτικό - Παιδαγωγικό Ίδρυμα Πατρών και μερικά ιδιωτικά ειδικά σχολεία.
Φανερό γίνεται πλέον ότι κατά την περίοδο 1950-1970 δραστηριοποιείται περισσότερο η ιδιωτική πρωτοβουλία , ενώ το κράτος καθυστερεί στην κίνηση για συστηματική και ουσιαστική Εκπαίδευση Ατόμων με Αναπηρίες.
Στη δεκαετία του 70 το Υπουργείο Παιδείας ενεργοποιείται περισσότερο στην κατεύθυνση της αγωγής των ατόμων με Ειδικές Ανάγκες. Η επιστημονική προσέγγιση γίνεται πιο έντονη.
Το 1975 και στη δεκαετία του 80 τα πράγματα βελτιώνονται. Οι σύλλογοι γονέων πολλαπλασιάζονται, το Μαράσλειο Διδασκαλείο εκπαιδεύει δασκάλους στην Ειδική Αγωγή, η κοινή γνώμη ευαισθητοποιείται, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβάλλουν με τον τρόπο τους, ο Ε.Ο.Κ βοηθάει για ανταλλαγή ιδεών και εφαρμογή προγραμμάτων.
Το 1972 και το 1973 ιδρύονται τα πρώτα Ειδικά Σχολεία για παιδιά με νοητική καθυστέρηση που χαρακτηρίζονται ως ασκήσιμα.
Το 1969 υπογράφτηκε η ίδρυση του Γραφείου Ειδικής Εκπαίδευσης από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο .
Το 1974 γίνεται το πρώτο σχέδιο αναλυτικού προγράμματος για ειδικά σχολεία, το 1975 κατοχυρώνεται το δικαίωμα εκπαίδευσης των ατόμων με ειδικές ανάγκες και επεκτείνεται η εκπαίδευση των δασκάλων στην ειδική αγωγή από ένα σε δύο έτη. Το Γραφείο Ειδικής Εκπαίδευσης μετατρέπεται σε τμήμα Ειδικής Αγωγής και το 1976 γίνεται διεύθυνση Ειδικής Αγωγής.
Το 1981 ψηφίζεται στη Βουλή ο Νόμος 1143 για την Ειδική Εκπαίδευση. Μετά το 1981 νέα σχολεία ιδρύονται και από το 1984 εφαρμόζεται ο θεσμός της ειδικής τάξης στα κανονικά σχολεία.
Περισσότερα θέματα για την Ειδική Αγωγή εδώ.
Αποσπασματικές ,μεμονωμένες και τις περισσότερες φορές ατομικές προσπάθειες αρχίζουν να διαφαίνονται από την πρώτη δεκαετία του 1900. Μόλις όμως εκλείπουν οι ιδρυτές σταματούν και αυτές. Η απουσία του κρατικού τομέα , το κοινωνικό κλίμα, το επίπεδο των επιστημών , η έλλειψη έρευνας, η πολιτική αστάθεια, η αλλαγή κυβερνήσεων που πάντα σήμαινε και αλλαγή προγραμμάτων, είχαν σαν αποτέλεσμα τη στασιμότητα.
Το 1905 ιδρύεται στην Καλλιθέα Αττικής το σωματείο «ΟΙΚΟΣ ΤΥΦΛΩΝ». Η εκπαιδευτικός Ειρήνη Λασκαράτου στέλνεται στην Ευρώπη ,για να ενημερωθεί στην εκπαίδευση των τυφλών. Έπειτα από ένα χρόνο επιστρέφει στην Ελλάδα και ανοίγει το πρώτο σχολείο τυφλών στην Καλλιθέα. Η ίδια δημιουργεί το ελληνικό αλφάβητο τυφλών με πρότυπο το γαλλικό BRAILLE .Το σχολείο διαθέτει οικοτροφείο και εργαστήριο υφαντικής και πλεκτικής. Λίγο αργότερα από το 1910 το σχολείο κλείνει και μέχρι το 1982 λειτουργεί στις εγκαταστάσεις του σωματίου με την κάλυψη της Αρχιεπισκοπής Αθηνών.
Το 1939 στη Φιλοθέη Αττικής ο σύλλογος «ΦΙΛΟΙ ΤΩΝ ΤΥΦΛΩΝ» ιδρύει τη Σχολή Τυφλών Κοριτσιών ,που προσφέρει περισσότερο κοινωνική προστασία σε τυφλά κορίτσια .Μία ίδια σχολή με την ονομασία «ΗΛΙΟΣ»λειτουργεί εκείνη την εποχή και στην Θεσσαλονίκη.
Το 1923 η φιλανθρωπική οργάνωση “ NEAR EAST RELIEF” ιδρύει το πρώτο σχολείο κωφών που αργότερα μεταφέρεται στη Σύρο, αλλά κλείνει το 1932.
Την ίδια εποχή στην Αθήνα με κρατική φροντίδα ανοίγει σχολείο κωφών ονομαζόμενο «ΕΘΝΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΚΩΦΑΛΑΛΩΝ».Λειτουργεί προβληματικά με ελλείψεις ειδικευμένου προσωπικού μέχρι το 1938.
Μοναδικό στο είδος του στα Βαλκάνια είναι το «Εθνικό Ίδρυμα προστασίας Κωφαλάλων - Χαραλάμπους και Ελένης Σπηλιοπούλου», που ιδρύεται το 1936 στους Αμπελόκηπους Αττικής. Το κτίριο κτίστηκε με Αγγλικές και Γαλλικές προδιαγραφές με δαπάνη του Χ.Σπηλιόπουλου. Χάρη σε αυτό το σχολείο από εκείνη την εποχή η εκπαίδευση του κωφού παιδιού μπαίνει σε σωστές ψυχολογικές και παιδαγωγικές βάσεις.
Η ανάγκη και ο φόβος από την παρουσία πολλών παιδιών ανάμεσα στους εγκληματίες οδήγησαν το κράτος να λάβει από νωρίς κάποια μέτρα. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι κατά το διάστημα 1926-1931 το ποσοστό των παιδιών που καταδικάζονταν για εγκλήματα ανερχόταν στο 9%. Έπρεπε λοιπόν για την προστασία τους αλλά και την προστασία του κράτους να κλειστούν σε κάποια αναμορφωτικά ιδρύματα.
Το πρώτο Αναμορφωτήριο Θηλέων , για ηλικίες 8-16 ετών ιδρύθηκε το 1917 με σκοπό την επαναδιαπαιδαγώγιση , την γενική και επαγγελματική μόρφωση των παραπτωματικών κοριτσιών.
Για τα αγόρια ηλικίας 7-12 ιδρύθηκε το 1918 στον Κορυδαλλό το Αναμορφωτήριο κατάστημα Αρρένων.
Στη συνέχεια ιδρύθηκαν Αναμορφωτικά Καταστήματα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης \ (Ν.2729/1940), που δέχονταν παιδιά πάνω από δώδεκα ετών. Αμφισβητήθηκε ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας αυτών των Αναμορφωτηρίων και τονίστηκε ότι επικράτησε ο σωφρονιστικός χαρακτήρας παρά τον εκπαιδευτικό. Σαν φυλακές παιδιών.
Όσον αφορά την εκπαίδευση παιδιών με διαταραχές λόγου , ο Κώστας Καλατζής ήταν για την Ελλάδα ο πρώτος άνθρωπος που έθεσε τα θεμέλια μίας σωστής προσπάθειας για αγωγή του λόγου ως επιστήμης κατά την δεκαετία του 50. Πριν τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο έγιναν κάποιες προσπάθειες από το Υπουργείο Παιδείας για την εκπαίδευση των ατόμων με νοητική καθυστέρηση. Το 1929 επιχειρείται εκπαιδευτική μεταρρύθμιση και προβλέπεται ίδρυση σχολείων για την αγωγή παιδιών με προβλήματα νόησης.
Το 1937 ιδρύεται Το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών. Η παιδαγωγός και διευθύντρια του σχολείου, Ρόζα Ιμβριώτη , εφαρμόζει τακτικές και πρακτικές για την αγωγή των παιδιών που φοιτούν στο σχολείο ,πραγματικά πρωτοποριακές. Κάνει προτάσεις για την ίδρυση συμβουλευτικών σταθμών , ειδικών σχολείων σε μεγάλες πόλεις , οικοτροφείων όπου θα διδάσκεται το μάθημα της θεραπευτικής αγωγής στις Παιδαγωγικές Ακαδημίες. Επίσης προτείνει να σταλούν δάσκαλοι στο εξωτερικό για ειδίκευση στην Ειδική Αγωγή , να εξειδικευτούν ψυχίατροι στην θεραπευτική αγωγή , γυμναστές στην θεραπευτική γυμναστική και δάσκαλοι στη λογοθεραπεία. Με το ξέσπασμα όμως του πολέμου , τις περιπέτειες της Ελλάδας κατά την διάρκεια του και τον εμφύλιο πόλεμο όχι μόνο αναστάλθηκαν οι προσπάθειες, αλλά και όσοι εκπαιδευτικοί πρωτοστάτησαν σε αυτές εξορίστηκαν σαν αντιφρονούντες.
Από το 1950 έως το 1970 γίνονται αξιόλογες κινήσεις για την ψυχική υγεία του παιδιού και την εκπαίδευση παιδιών με ειδικές ανάγκες. Έτσι ιδρύεται η Ελληνική Εταιρία Υγιεινής και Νευροψυχιατρικής του Παιδιού , ο Ιατροπαιδαγωγικός Σταθμός του Μορφωτικού Συλλόγου Αθηναίων (1954) και το 1956 το κέντρο Ψυχικής Υγιεινής.
Ταυτόχρονα αρχίζει να αναπτύσσεται η ιδιωτική πρωτοβουλία σε αυτόν τον τομέα όπου ιδρύονται: Το 1961 ο Σύλλογος Γονέων και Κηδεμόνων Απροσάρμοστων Παιδιών με δυναμικότητα 350 παιδιά. Το ίδρυμα Απροσάρμοστων Παιδιών «Η Θεοτόκος» το 1966, το Σικιαρίδιο , το Ψυχοπαιδαγωγικό Κέντρο Πειραματικής Υγειονομικής Μονάδας Θεσσαλίας , το Θεραπευτικό - Παιδαγωγικό Ίδρυμα Πατρών και μερικά ιδιωτικά ειδικά σχολεία.
Φανερό γίνεται πλέον ότι κατά την περίοδο 1950-1970 δραστηριοποιείται περισσότερο η ιδιωτική πρωτοβουλία , ενώ το κράτος καθυστερεί στην κίνηση για συστηματική και ουσιαστική Εκπαίδευση Ατόμων με Αναπηρίες.
Στη δεκαετία του 70 το Υπουργείο Παιδείας ενεργοποιείται περισσότερο στην κατεύθυνση της αγωγής των ατόμων με Ειδικές Ανάγκες. Η επιστημονική προσέγγιση γίνεται πιο έντονη.
Το 1975 και στη δεκαετία του 80 τα πράγματα βελτιώνονται. Οι σύλλογοι γονέων πολλαπλασιάζονται, το Μαράσλειο Διδασκαλείο εκπαιδεύει δασκάλους στην Ειδική Αγωγή, η κοινή γνώμη ευαισθητοποιείται, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συμβάλλουν με τον τρόπο τους, ο Ε.Ο.Κ βοηθάει για ανταλλαγή ιδεών και εφαρμογή προγραμμάτων.
Το 1972 και το 1973 ιδρύονται τα πρώτα Ειδικά Σχολεία για παιδιά με νοητική καθυστέρηση που χαρακτηρίζονται ως ασκήσιμα.
Το 1969 υπογράφτηκε η ίδρυση του Γραφείου Ειδικής Εκπαίδευσης από τον δικτάτορα Παπαδόπουλο .
Το 1974 γίνεται το πρώτο σχέδιο αναλυτικού προγράμματος για ειδικά σχολεία, το 1975 κατοχυρώνεται το δικαίωμα εκπαίδευσης των ατόμων με ειδικές ανάγκες και επεκτείνεται η εκπαίδευση των δασκάλων στην ειδική αγωγή από ένα σε δύο έτη. Το Γραφείο Ειδικής Εκπαίδευσης μετατρέπεται σε τμήμα Ειδικής Αγωγής και το 1976 γίνεται διεύθυνση Ειδικής Αγωγής.
Το 1981 ψηφίζεται στη Βουλή ο Νόμος 1143 για την Ειδική Εκπαίδευση. Μετά το 1981 νέα σχολεία ιδρύονται και από το 1984 εφαρμόζεται ο θεσμός της ειδικής τάξης στα κανονικά σχολεία.
Περισσότερα θέματα για την Ειδική Αγωγή εδώ.
