Κανένα παιδί δε γεννιέται «κακό» ούτε ξυπνάει μια μέρα και αποφασίζει να αψηφήσει την «εξουσία» ή την υποτιθέμενη αυθεντία μας σε ζητήματα που το αφορούν. Οι συμπεριφορές τους δεν καθορίζονται από κάποια γενετική προδιάθεση, αλλά καλλιεργούνται σταδιακά από το περιβάλλον τους, του οποίου μέρος είμαστε κι εμείς.
Ακόμη κι όταν νιώθουμε ότι έχουμε δώσει στο παιδί όλα τα φόντα που χρειάζεται για να ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας – που, όπως κάθε γονιού, είναι υψηλές – είναι πιθανό να υποπέσει σε συμπεριφορές που μας αιφνιδιάζουν και μας στενοχωρούν. Τότε, αντί να το κακοχαρακτηρίσουμε και να το αντιμετωπίσουμε σαν παραβάτη, καλό είναι να αφουγκραστούμε τι έχει στη ψυχή και στον νου του.
Ακόμη κι όταν νιώθουμε ότι έχουμε δώσει στο παιδί όλα τα φόντα που χρειάζεται για να ανταποκριθεί στις προσδοκίες μας – που, όπως κάθε γονιού, είναι υψηλές – είναι πιθανό να υποπέσει σε συμπεριφορές που μας αιφνιδιάζουν και μας στενοχωρούν. Τότε, αντί να το κακοχαρακτηρίσουμε και να το αντιμετωπίσουμε σαν παραβάτη, καλό είναι να αφουγκραστούμε τι έχει στη ψυχή και στον νου του.
Όταν ένα παιδί γίνεται «κακό», λοιπόν, ίσως μας προειδοποιεί ότι:
Έχουμε γίνει υπερβολικά πιεστικοί
Από πολύ μικρά, τα παιδιά μας είναι υποχρεωμένα να ακούνε τι τους λέμε και να ακολουθούν τους κανόνες και τις οδηγίες μας χωρίς πάντα να καταλαβαίνουν το γιατί. Είναι ένας τρόπος να διατηρήσουμε τον έλεγχο, να τα προστατεύσουμε από μια σειρά κινδύνους και να βάλουμε τα απαραίτητα όρια στη συμπεριφορά τους.
Κι όμως, είναι πολύ εύκολο να χάσουμε με τη σειρά μας τον έλεγχο και, καθώς απαιτούμε απ’ τα παιδιά να ανταποκριθούν σε όλες τις απαιτήσεις και τους κανόνες μας, να γίνουμε υπερβολικά πιεστικοί οδηγώντας τα στην αντιδραστικότητα και την ανυπακοή. Τότε, οφείλουμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να τους αφήσουμε λίγο χώρο να αναπνεύσουν και να κινηθούν πιο ελεύθερα, χωρίς επιτήρηση και τιμωρίες.
Κι όμως, είναι πολύ εύκολο να χάσουμε με τη σειρά μας τον έλεγχο και, καθώς απαιτούμε απ’ τα παιδιά να ανταποκριθούν σε όλες τις απαιτήσεις και τους κανόνες μας, να γίνουμε υπερβολικά πιεστικοί οδηγώντας τα στην αντιδραστικότητα και την ανυπακοή. Τότε, οφείλουμε να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να τους αφήσουμε λίγο χώρο να αναπνεύσουν και να κινηθούν πιο ελεύθερα, χωρίς επιτήρηση και τιμωρίες.
Βιώνει υπερβολικό άγχος
Κακά τα ψέματα, η ζωή ενός παιδιού δεν είναι μόνο ανεμελιά, γέλια και παιχνίδια. Είναι και διάβασμα, διαγωνίσματα, εξετάσεις, τσακωμοί, ανταγωνισμός και διαρκής αγώνας για την αποδοχή – ή και τον θαυμασμό, ακόμη – των συνομηλίκων του.
Καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν, συμβαίνουν στη ζωή τους πράγματα που μας διαφεύγουν και ίσως να μην τα αντιληφθούμε καν, αν δεν «διαβάσουμε» τα σημάδια στη συμπεριφορά τους. Το άγχος δεν είναι προνόμιο των ενηλίκων και μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί σε αρνητική στάση και κακή συμπεριφορά. Εκεί πρέπει να παρέμβει ο γονιός για να βάλει τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις και να του δείξει το δρόμο έξω απ’ το «σκοτάδι».
Καθώς τα παιδιά μας μεγαλώνουν, συμβαίνουν στη ζωή τους πράγματα που μας διαφεύγουν και ίσως να μην τα αντιληφθούμε καν, αν δεν «διαβάσουμε» τα σημάδια στη συμπεριφορά τους. Το άγχος δεν είναι προνόμιο των ενηλίκων και μπορεί να οδηγήσει ένα παιδί σε αρνητική στάση και κακή συμπεριφορά. Εκεί πρέπει να παρέμβει ο γονιός για να βάλει τα πράγματα στις σωστές τους διαστάσεις και να του δείξει το δρόμο έξω απ’ το «σκοτάδι».
Έχει χάσει το κίνητρό του
Καμιά φορά, εκεί που νομίζουμε ότι έχουμε δημιουργήσει τις πιο ιδανικές συνθήκες, ώστε τα παιδιά μας ν’ ανθίσουν πραγματικά και να κάνουν το καλύτερο που μπορούν, τα βλέπουμε να χάνουν το ενδιαφέρον τους για το σχολείο ή τις άλλες δραστηριότητές τους και να αδιαφορούν για τις δυνατότητες που κρύβουν μέσα τους.
Τότε, οι γονείς ίσως πρέπει να αναρωτηθούν τι πηγαίνει λάθος, ν’ ακούσουν προσεκτικά το παιδί και – γιατί όχι; – να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες τους από εκείνο. Δεν ξέρουμε πάντα εμείς τι είναι το καλύτερο για τα παιδιά μας, καμιά φορά πρέπει να χαράξουν μόνα τους τον δρόμο τους με βάση το ένστικτό τους και την ανάγκη τους να εξερευνήσουν τη ζωή.
Τότε, οι γονείς ίσως πρέπει να αναρωτηθούν τι πηγαίνει λάθος, ν’ ακούσουν προσεκτικά το παιδί και – γιατί όχι; – να επαναπροσδιορίσουν τις προσδοκίες τους από εκείνο. Δεν ξέρουμε πάντα εμείς τι είναι το καλύτερο για τα παιδιά μας, καμιά φορά πρέπει να χαράξουν μόνα τους τον δρόμο τους με βάση το ένστικτό τους και την ανάγκη τους να εξερευνήσουν τη ζωή.
Είναι εξουθενωμένο
Δεν το λαμβάνουμε συχνά υπ’ όψιν, θεωρώντας ότι τα νιάτα είναι πηγή αστείρευτης ενέργειας, αλλά τα παιδιά μας κουράζονται κι αυτά και η κόπωση μπορεί να οδηγήσει σε συμπεριφορές που δεν συνάδουν με όσα περιμένουμε από ‘κείνα. Μπορεί να έχουν φορτωθεί με πολλές σκοτούρες και δραστηριότητες, μπορεί να μην κοιμούνται καλά λόγω άγχους ή υπερβολικής χρήσης συσκευών, μπορεί ακόμη και να έχουν κουραστεί ψυχολογικά σε βαθμό που απαιτεί άμεση αποφόρτιση.
Καλό είναι, λοιπόν, να μην αποδίδουμε τη συμπεριφορά του παιδιού σε δόλο ή κακό χαρακτήρα, αλλά να διερευνούμε τα βαθύτερα αίτια που κρύβονται πίσω απ’ αυτήν. Και αν το παιδί μας είναι εξουθενωμένο, να του δείχνουμε ότι καταλαβαίνουμε πως νιώθει και να τους δίνουμε την ευκαιρία να «αδειάσει» από ευθύνες και άγχη και να κάνει την επανεκκίνηση που χρειάζεται.
Καλό είναι, λοιπόν, να μην αποδίδουμε τη συμπεριφορά του παιδιού σε δόλο ή κακό χαρακτήρα, αλλά να διερευνούμε τα βαθύτερα αίτια που κρύβονται πίσω απ’ αυτήν. Και αν το παιδί μας είναι εξουθενωμένο, να του δείχνουμε ότι καταλαβαίνουμε πως νιώθει και να τους δίνουμε την ευκαιρία να «αδειάσει» από ευθύνες και άγχη και να κάνει την επανεκκίνηση που χρειάζεται.