Νικηφόρος Βρεττάκος «Ο Αγρός των λέξεων»
Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο
λουλούδι, όμοια κ’ εγώ. Τριγυρίζω
διαρκώς γύρω απ’ τη λέξη.
Ευχαριστώ τις μακριές σειρές
των προγόνων, που δούλεψαν τη φωνή,
την τεμαχίσαν σε κρίκους, την κάμαν
νοήματα, τη σφυρηλάτησαν όπως
το χρυσάφι οι μεταλλουργοί κ’ έγινε
Όμηροι, Αισχύλοι, Ευαγγέλια
κι άλλα κοσμήματα.
Με το νήμα
των λέξεων, αυτόν το χρυσό
του χρυσού, που βγαίνει απ’ τα βάθη
της καρδιάς μου, συνδέομαι συμμετέχω
στον κόσμο.
Σκεφτείτε:
Είπα και έγραψα «Αγαπώ».
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
α.1. Να κατατάξετε το ποίημα στην παραδοσιακή ή τη μοντέρνα ποιητική γραφή.
Το ποίημα εντάσσεται στη μοντέρνα ποιητική γραφή.
α.2. Να αιτιολογήσετε την παραπάνω επιλογή σας εντοπίζοντας τέσσερα σχετικά χαρακτηριστικά στο ποίημα.
- Το ποίημα έχει συντεθεί σε ελεύθερο στίχο.
- Το ποίημα δεν έχει ομοιοκαταληξία.
- Στο ποίημα δεν υπάρχει ομοιομορφία ως προς τον αριθμό των στίχων της κάθε στροφής.
- Το ποίημα δεν ακολουθεί κάποιο μέτρο.
α.3. Να σχολιάσετε τον τίτλο του ποιήματος σε σχέση με το περιεχόμενο.
Ο τίτλος «Ο Αγρός των λέξεων» αποδίδει τη συνεχή ενασχόληση του ποιητή με το πλήθος των ελληνικών λέξεων. Μια στενή σχέση που αποδίδεται έξοχα μέσα από την παρομοίωση των πρώτων στίχων, όπου ο ποιητής παρομοιάζει τον εαυτό του με μια μέλισσα που τριγυρίζει γύρω από ένα άγριο λουλούδι.
Ο τίτλος, μάλιστα, όπως και η παρομοίωση των λέξεων με λουλούδια, που υπονοείται μέσω αυτού, αφήνεται να εννοηθεί ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο της σχέσης που έχει ο ποιητής με τις λέξεις, μια σχέση δημιουργικής γονιμοποίησης, εφόσον ο δημιουργός επιλέγει από το πλήθος των λέξεων του αγρού και δημιουργεί με αυτές κάτι νέο, δίνοντας επί της ουσίας στις λέξεις ζωή.
β1. Ο Νικηφόρος Βρεττάκος, γράφει ο Μιχαήλ Περάνθης, είναι «ποιητής της ελεύθερης φαντασίας…». Να αιτιολογήσετε την άποψη αυτή κάνοντας αναφορά σε τρία διαφορετικά εκφραστικά μέσα που χρησιμοποιεί ο ποιητής (μεταφορά, παρομοίωση, εικόνα) στο ποίημα.
Μεταφορά: που βγαίνει απ’ τα βάθη / της καρδιάς μου
Παρομοίωση: τη σφυρηλάτησαν όπως / το χρυσάφι οι μεταλλουργοί
Εικόνα: Όπως η μέλισσα γύρω από ένα άγριο / λουλούδι, όμοια κ’ εγώ. [Η παρομοίωση αυτή είναι συνάμα και μια εικόνα.]
β2. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στο ποίημα.
Είπα και έγραψα «Αγαπώ».
Τα εισαγωγικά στον γραπτό λόγο χρησιμοποιούνται, όπως κι εδώ, προκειμένου ο γράφων να παραθέσει κάτι όπως ακριβώς ειπώθηκε. Εδώ, ωστόσο, τα εισαγωγικά αξιοποιούνται για έναν επιπλέον λόγο, για να δώσει έμφαση στη λέξη που περιέχεται σ’ αυτά, στο ρήμα αγαπώ. Η λέξη αγαπώ, η αγάπη εν γένει, έχει κεντρική σημασία στην ποίηση και στη ζωή του Βρεττάκου. Δίνεται, έτσι, κατά τρόπο εμφατικό, λειτουργώντας μάλιστα ως η τελευταία λέξη του ποιήματος, ώστε να γίνει εμφανής η κυριαρχική αξία που της αναγνωρίζει ο ποιητής.
β3. Να αιτιολογήσετε τη χρήση του πρώτου ενικού ρηματικού προσώπου στο κείμενο.
Το πρώτο ενικό ρηματικό πρόσωπο χρησιμοποιείται διότι στο ποίημα διατυπώνεται σκέψεις, συναισθήματα και βιώματα του ίδιου του ποιητή. Πρόκειται, δηλαδή, για την καταγραφή μιας προσωπικής κατάστασης∙ μιας εξομολόγησης του ποιητή για την ιδιαίτερη σχέση που είχε σε όλη του τη ζωή με τις λέξεις και τον ποιητικό λόγο. Είναι, ακόμη περισσότερο, μια έκφραση ευχαριστίας από μέρους του ποιητή σε όλους εκείνους τους τεχνίτες του λόγου που προηγήθηκαν και κατόρθωσαν να χαρίσουν στην ελληνική γλώσσα την ιδιαίτερη αξία της, μέσα από τη συνεχή επεξεργασία του ελληνικού λόγου.
Το πρώτο πρόσωπο, συνάμα, καθιστά το κείμενο πιο ζωντανό και κεντρίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, μιας και δημιουργείται έντονη η αίσθηση πως πρόκειται για μια πολύ προσωπική μαρτυρία του ίδιου του ποιητή∙ ένα γνήσιο, αληθινό βίωμά του, που αξίζει ιδιαίτερη προσοχή.