Ο Γιώργος Ιωάννου αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους Έλληνες συγγραφείς της μεταπολεμικής γενιάς. Ο συγγραφέας διακρίθηκε ιδιαίτερα για το πεζογραφικό του έργο, ενώ έγραψε ακόμη ποιήματα, θεατρικά, μεταφράσεις και χρονογραφήματα.
Γιώργος Ιωάννου: Λίγα λόγια για τη ζωή του συγγραφέα
Ο πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1927. Η οικογένεια του καταγόταν από την Ανατολική Θράκη και είχε τρία μικρότερα αδέρφια. Ο συγγραφέας, πέρασε τα μαθητικά του χρόνια στην Θεσσαλονίκη, την Χαλκιδική και την Αθήνα. Από το 1947 έως το 1950 σπούδασε φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου διετέλεσε βοηθός καθηγητή στην έδρα Αρχαίας Ιστορίας το 1954. Ο Ιωάννου ασχολήθηκε με την διδασκαλία από το 1956 έως το 1971, ενώ από το 1971 και μέχρι το τέλος της ζωής του εργάστηκε στο Υπουργείο Παιδείας.
Η πρώτη του εμφάνιση στα γράμματα πραγματοποιήθηκε το 1954 με την ποιητική συλλογή Ηλιοτρόπια. Έκτοτε έγραψε ποιήματα, πεζά, χρονογραφήματα και θεατρικά. Ασχολήθηκε ακόμη με την μετάφραση αρχαίων έργων, την λαογραφία και τον τύπο, μέσω της δημοσίευσης άρθρων. Κατά τα έτη 1978 – 1982 κυκλοφόρησε το περιοδικό Φυλλάδιο και συμμετείχε σε αρκετές ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Το 1979 τιμήθηκε με το Α’ Κρατικό Βραβείο Διηγήματος για το έργο του «Το δικό μας αίμα». Πέθανε από μετεγχειρητική επιπλοκή στην ηλικία των πενηνταοχτώ ετών.
Θεμελιώδες έργο για τη νεοελληνική πεζογραφία
Το έργο του συγγραφέα – Γιώργου Ιωάννου τοποθετείται από τους ιστορικούς της λογοτεχνίας στη μεταπολεμική ελληνική λογοτεχνία και γεννήθηκε μέσα από τις προσωπικές εμπειρίες. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για τις εμπειρίες που αποκόμισε ο πεζογράφος από την εποχή της γερμανικής κατοχής, της Eθνικής Aντίστασης και του εμφυλίου στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στην πόλη της Θεσσαλονίκης και στους προσφυγικούς συνοικισμούς, όπου έζησε τα νεανικά του χρόνια. Στην πεζογραφία του, η οποία αποτελεί το κυριότερο μέρος του έργου του, απεικονίζεται μια ολόκληρη εποχή (από τη γερμανική κατοχή ως τη μεταπολίτευση και την μετέπειτα περίοδο), καθοριστικότατη για την νεοελληνική ιστορία.
Οι μνήμες του πεζογράφου αποτελούν την πρώτη ύλη και την πηγή έμπνευσης που γεννά δημιουργήματα που χωρούν μόνο στη λογοτεχνική φόρμα του ίδιου του συγγραφέα, το λεγόμενο πεζογράφημα. Το ποιητικό έργο του Ιωάννου, με αρκετά έντονο το ερωτικό στοιχείο, μπορεί να τοποθετηθεί στην ομάδα του κύκλου της Διαγωνίου. Πρόκειται για σημαντικό μεταπολεμικό λογοτεχνικό περιοδικό της Θεσσαλονίκης, που ιδρύθηκε από τον Ντίνο Χριστιανόπουλο και με το οποίο συνεργάστηκε ο συγγραφέας. Η λογοτεχνική παραγωγή του Γιώργου Ιωάννου διαιρείται σχηματικά σε δύο περιόδους. Κατά την πρώτη, μέχρι και την συγγραφή της συλλογής Το δικό μας αίμα, γράφει πιο ρεαλιστικά με θεματική που κινείται γύρω από τις ιστορικές εμπειρίες του νεότερου ελληνισμού. Στις μεταγενέστερες συλλογές του, το ύφος γίνεται πιο τολμηρό και υποβλητικό, τείνοντας προς την ονειροπόληση. Ο τόνος του λόγου του είναι εξομολογητικός, καθώς η γραφή για τον ίδιο αποτελεί φάρμακο.
Η μνήμη ως έμπνευση στο έργο του πεζογράφου Γιώργου Ιωάννου
Ο Γιώργος Ιωάννου έζησε τα νεανικά του χρόνια στην Θεσσαλονίκη, χρόνια σκοτεινά και δύσκολα, καθώς συνδέθηκαν με τις οδυνηρές εμπειρίες του Β’ Παγκοσμίου και του εμφυλίου πολέμου. Όπως είναι αναμενόμενο, οι εμπειρίες αυτές εντυπώθηκαν βαθύτατα στον συγγραφέα και επηρέασαν σημαντικά τον τρόπο γραφής του. Οι μνήμες από τα παραπάνω οδυνηρά γεγονότα τα οποία βίωσε, αλλά και οι συλλογικές μνήμες των μικρασιατικών προσφύγων (παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν έζησε την Μικρασιατική Καταστροφή), είναι έντονα εμφανείς στα πρώτα του έργα.
Σύμφωνα με την μελετήτρια του, Anna Zimbone (Zimbone 2008), ο πεζογράφος Ιωάννου βυθιζόταν στο παρελθόν και στο βίωμα, με στόχο να ακούσει τη φωνή του ποιητικού του εγώ πέρα από κάθε ειδολογική ταξινόμηση. Με άλλα λόγια, άφηνε εκείνη την συναισθηματική προσήλωση που αφύπνιζε τον οίστρο του και όχι οποιοδήποτε ρεύμα ή προκαθορισμένο τρόπο γραφής να δώσει μορφή στο έργο του.
Ο Θεσσαλονικιός πεζογράφος υπήρξε προσεκτικός μάρτυρας σπουδαίων ιστορικών γεγονότων, ενώ χαρακτηρίστηκε και «ιστορικός της Θεσσαλονίκης». Ωστόσο, υπήρξε κυρίως κοινωνός της «μικρής ιστορίας», της παράλληλης με τα ιστορικά γεγονότα καθημερινότητας των απλών ανθρώπων. Η «μικρή ιστορία» αποτέλεσε το υλικό με το οποίο έπλασε το λογοτεχνικό του έργο.
Ο ίδιος ο συγγραφέας Γιώργος Ιωάννου, σε συνέντευξη του στο «Η λέξη» το 1984 υποστήριξε:
«Αρκετά κείμενα μου πλησιάζουν ίσως το “χρονικό”, μα αυτό δεν μ’ ενδιαφέρει. Η λογοτεχνία, ακόμα και η καλή λογοτεχνία, πλάθεται με οτιδήποτε. […] Εγώ είμαι ένας σκηνογράφος προσεχτικός μέχρι σχολαστικότητος. Εάν η πραγματικότητα μου προσφέρεται βασίζομαι σε αυτή την ίδια και καμιά φορά δεν θέλω να αλλάζω ούτε τα ονόματα, γιατί μου φαίνονται τόσο αποτελεσματικά με τον γνήσιο ήχο τους, ώστε σταματάει η διάθεση μου για γράψιμο, εάν τα αλλάξω. Η σκηνογραφική αυτή μανία μου παρασύρει αρκετούς στο να πιστεύουν ότι οι ιστορίες αυτές έγιναν έτσι και όχι αλλιώς. Όχι, ποτέ όμως δεν συνέβη αυτό ακριβώς έτσι. Πρόκειται για ανασύσταση της ιστορίας, μαζί με το δικό μου “εγώ”, για επανατοποθέτηση των λέξεων στις κατάλληλες και βολικές για την αφήγηση μου θέσεις […]»
Γιώργος Ιωάννου: Άλλες πτυχές του έργου του
Οι θησαυροί που άφησε πίσω του ο πεζογράφος Γιώργος Ιωάννου, δεν περιορίζονται στον χώρο των γραμμάτων και στα κείμενα που εξέδωσε, λογοτεχνικά και μη. Ένα παράδειγμα αποτελεί το παρακάτω βίντεο, στο οποίο ο συγγραφέας περιδιαβαίνει την πόλη της Θεσσαλονίκης, μιλώντας για τους πρόσφυγες και παίρνοντας συνεντεύξεις. Πρόκειται για ένα από τα ελάχιστα δείγματα του έργου του στην κατεύθυνση αυτή:
Τέλος, μία συναρπαστική και άγνωστη πτυχή του έργου του αποτελεί η συγγραφή των στίχων του βινυλίου Κέντρο Διερχομένων, σε ενορχήστρωση του Νίκου Μαμαγκάκη. Τα τραγούδια ερμηνεύτηκαν από τους: Αρβανιτάκη Ελευθερία, Κοντογιάννη Δημήτρη και Ψαριανό Δημήτρη. Παρακάτω, ένα από τα τραγούδια του δίσκου.
Πηγές
Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών ΕΚΕΒΙ, Σορολόπης Γιώργος (Ψευδώνυμο : Ιωάννου Γιώργος), http://www.ekebi.gr/ (τελευταία επίσκεψη : 24/09/2019)
Zimbone Anna, Ρεαλιστική παράσταση και ποιητική ενόραση στην πεζογραφία του Γιώργου Ιωάννου, Γαβριηλίδης, Αθήνα 2008.
Αράγης Γιώργος, «Γιώργος Ιωάννου», Η μεταπολεμική πεζογραφία · Από τον πόλεμο του ’40 ως τη δικτατορία του ’67, τ. Γ΄, Σοκόλης, Αθήνα 1988, σ.150-225.
Ζαρίφης Χρήστος, «Η τηλεοπτική αφήγηση του συγγραφέα Γιώργου Ιωάννου», 2015, https//www.thessmemory.gr (τελευταία επίσκεψη 24/09/2019)
Γρηγοριάδης Θεόδωρος, «Για τον Γιώργο Ιωάννου δεν υπάρχει άλλο γιατρικό από την εξομολόγηση», 2019, https://www.lifo.gr/articles/book_articles, (τελευταία επίσκεψη 24/09/2019)
Δημουλά Παναγιώτα, «Γιώργος Ιωάννου: Ο λογοτέχνης του ρεαλισμού», 2017, https://www.maxmag.gr/politismos/prosopa/giorgos-ioannou-o-logotechnis-tis-thessalonikis-ke-tou-realismou
Ελένη Λαυράνου, https://www.maxmag.gr/afieromata/giorgos-ioannou/
Περισσότερα αφιερώματα εδώ.