Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.ed. ειδικός παιδαγωγός
Έντονες αντιδράσεις έχει προκαλέσει στα social media μια ανάρτηση στον επίσημο λογαριασμό του «Ελλάδα 2021», της επιτροπής για τον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων της Επανάστασης του 1821, στην οποία ο αναπληρωτής καθηγητής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου, Αριστείδης Χατζής, αναφέρεται στον κυβερνήτη Καποδίστρια ως δικτάτορα.
Συγκεκριμένα, ο κύριος Χατζής αναφερόμενος στον Καποδίστρια επισημαίνει:
«Για τον Ιωάννη Καποδίστρια, τα πρώτα δημοκρατικά και φιλελεύθερα συντάγματα αποτελούν "ξυράφι στα χέρια μικρού παιδιού". Ο Καποδίστριας φτάνει τον Ιανουάριο του 1828 στην Αίγινα ενώ έχει αποδεχτεί ήδη από τον Αύγουστο του 1827 τη θέση του Κυβερνήτη. Καθώς λοιπόν θεωρεί ιδιαίτερα επικίνδυνο ξυράφι το Σύνταγμα της Τροιζήνας, το αναστέλλει & κηρύσσει ουσιαστικά δικτατορία. Αυτό είναι το τέλος της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας. Όμως οι δημοκρατικοί και φιλελεύθεροι Έλληνες δεν το έβαλαν κάτω. Συνέχισαν να αγωνίζονται για δημοκρατία και δικαιώματα. Ούτε η εκσυγχρονιστική δικτατορία Καποδίστρια, ούτε οι Βαυαροί, ούτε οι ξένες δυνάμεις μπόρεσαν να τους αναγκάσουν να ανεχθούν ένα αυταρχικό καθεστώς. Με αγώνες & αίμα κατόρθωσαν το 1844 να κάνουν την Ελλάδα το πρώτο κράτος στον κόσμο που καθιερώνει την καθολική ψηφοφορία των ανδρών & το 1864 μία από τις πρώτες φιλελεύθερες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες της Ευρώπης».
Φυσικά, μία τέτοια θέση έγινε αντικείμενο σχολιασμού. Το ερώτημα που γεννιέται είναι το εξής: Ήταν ο Καποδίστριας δικτάτορας;
Στις 30 Μαρτίου 1827, στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας, εκλέχθηκε ο Καποδίστριας κυβερνήτης της Ελλάδας με θητεία επτά ετών. Σύμφωνα με τις αποφάσεις της συνέλευσης, ο κυβερνήτης θα δεσμευόταν από το Σύνταγμα της Επιδαύρου, έτσι όπως θα αναθεωρείτο από τη συνέλευση. Ύστερα από επίπονες διαβουλεύσεις στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες για την εξασφάλιση υποστήριξης για το ελληνικό κράτος, έφτασε στο Ναύπλιο στις 7 Ιανουαρίου 1828. Τον υποδέχτηκε ο λαός με ενθουσιώδεις ζητωκραυγές.
Η πρώτη επαφή του με την ηπειρωτική Ελλάδα υπήρξε αποκαρδιωτική, αφού λόγω του φατριασμού που επικρατούσε στο πολιτικό σκηνικό, η χώρα δεν ήταν καθόλου λειτουργική. Ο Καποδίστριας έκρινε ότι η συγκέντρωση όλων των εξουσιών στο πρόσωπό του ήταν αναγκαία συνθήκη για να αντιμετωπιστούν τα επείγοντα προβλήματα της χώρας. Πράγματι, πίστευε ότι τα Συντάγματα και τα Κοινοβουλευτικά Σώματα ήσαν πρόωρα για το ασύστατο ακόμα κράτος και πρέσβευε εις την αρχή του ενός ανδρός, έστω και υπό προθεσμία. Έτσι ανέστειλε την ισχύ του συντάγματος της Τροιζήνας.
Με την έννοια του κυβερνήτη χώρας που συγκεντρώνει όλες τις εξουσίες, λοιπόν, ο Καποδίστριας θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δικτάτορας. Ωστόσο, με την έννοια που χρησιμοποιείται η λέξη, για να δηλώσει ένα πρόσωπο που ασκεί οποιαδήποτε αυθαίρετη επιβουλή, κρίνεται σκόπιμο να τονιστεί ότι ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας δεν επέβαλε αυθαίρετη δικτατορία. Ο Καποδίστριας δεν πήρε αυτήν την απόφαση πραξικοπηματικά. Η Δ' Εθνοσυνέλευση το καλοκαίρι του 1829 στο Άργος επικύρωσε αυτήν την πολιτική και έθεσε τις βασικές αρχές μιας μελλοντικής συνταγματικής αναθεώρησης. Στην Δ' Εθνοσυνέλευση συμμετείχαν 236 πληρεξούσιοι από όλη την Ελλάδα, για πρώτη φορά εκλεγμένοι από άμεση ψηφοφορία στις Ελληνικές εκλογές του 1829. Σε αυτήν εγκρίθηκε η πολιτική του Ιωάννη Καποδίστρια, συστάθηκε Γερουσία με 27 γερουσιαστές σε αντικατάσταση του συμβουλευτικού σώματος του Πανελληνίου που είχε ιδρυθεί με την άφιξη του Καποδίστρια το προηγούμενο έτος το 1828 και λήφθηκαν σημαντικές αποφάσεις σχετικά με τη λειτουργία του κράτους, που περιγράφηκαν σε 13 ψηφίσματα. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η κοπή εθνικού νομίσματος, του Φοίνικα, νόμος για εκδίκαση υποθέσεων στα δικαστήρια και η απαγόρευση εξαγωγής αρχαιοτήτων από την Ελλάδα.
Επομένως, ο Καποδίστριας δεν ενήργησε αυθαίρετα και δεν ήταν πραξικοπηματίας. Με την άδεια της Δ' Εθνοσυνέλευσης συγκέντρωσε στα χέρια του όλες τις εξουσίες, ώστε να αντιμετωπιστούν άμεσα τα μείζονα προβλήματα του νεοσύστατου κράτους, ενώ ταυτόχρονα υπήρχε πρόβλεψη για μελλοντική συνταγματική αναθεώρηση.
Πηγές:
- Εθνοσυνέλευση Δ΄ (Άργος, 11 Ιουλίου – 6 Αυγούστου 1829). Αργολική Αρχειακή Βιβλιοθήκη Ιστορίας και Πολιτισμού
- Χαρίκλεια Δημακοπούλου, «Οι ιστορικοί τόποι των Εθνικών Συνελεύσεων» Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. 23, (1980) σελ. 91-92
- Κ. Παπαρρηγόπουλου, Επίτομος ιστορία του Ελληνικού έθνους περιλαμβάνουσα τα διδακτικώτερα πορίσματα της πεντατόμου ιστορίας του, συγχρονισθείσα γλωσσικώς υπό Μαν. Πρωτοψάλτη, επιμελεία Μιχ. Γ. Πετρίδη, σελ. 842, Εκδ. Δ. Δημητράκος Α.Ε. 1952, Αθήνα
- Πρακτικά της Εν Άργει Εθνικής Τέταρτης των Ελλήνων Συνέλευσης Εν Αιγίνη εκ της Εθνικής Τυπογραφίας Διευθυνόμενης παρά Γ. Αποστολίδου Κοσμήτου, 1829