Ο Γεώργιος Βιζυηνός υπήρξε καταξιωμένος διηγηματογράφος, πρωτοπόρος ποιητής, υφηγητής φιλοσοφίας και μεταφραστής. Ένας από τους σπουδαιότερους πεζογράφους των ελληνικών γραμμάτων που χάθηκε νωρίς εξαιτίας μίας φρικτής ασθένειας του σώματος και του νου.
Τα πρώτα χρόνια του Γεωργίου Βιζυηνού
Ο Γεώργιος Βιζυηνός γεννήθηκε το 1849 στην Βιζύη της Ανατολικής Θράκης και απεβίωσε στην Αθήνα το 1896. Ο διηγηματογράφος έχασε τον πατέρα του σε αρκετά μικρή ηλικία και έζησε τα παιδικά του χρόνια μέσα σε αρκετή φτωχιά και στερήσεις. Έμαθε τα πρώτα του γράμματα στο χωριό Βιζύη και λίγο αργότερα μετακόμισε στην Κωνσταντινούπολη μαζί με τον μεγάλο του αδερφό. Τα πρώτα τρία χρόνια του εκεί τα πέρασε ως μαθητευόμενος σε ένα ραφτάδικο. Ωστόσο, μετά το κλείσιμο της επιχείρησης συντελέστηκε η πρώτη συστηματική επαφή του με τα γράμματα και την Εκκλησία, όταν βρέθηκε υπό την προστασία του Τσελεμπή Γιάγκου Γεωργιάδη. Τότε έγραψε, μάλιστα, και τους πρώτους του στίχους.
Οι σπουδές και το έργο του Γεωργίου Βιζυηνού
Το 1868 ο Βιζυηνός στάλθηκε στην Κύπρο, όπου φοίτησε στην Ιερατική Σχολή Λευκωσίας έως το 1872. Τότε, επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου φοίτησε στην Θεολογική Σχολή της Χάλκης, με δάσκαλο τον Ηλ. Τανταλίδη. Ένα χρόνο αργότερα, με χρηματοδότηση του Γ. Ζαρίφη, εξέδωσε τα Ποιητικά πρωτόλεια του και στη συνέχεια μετακινήθηκε στην Αθήνα με σκοπό να τελειώσει τις γυμνασιακές του σπουδές. Το 1874 συμμετείχε και βραβεύτηκε στον Βουτσιναίο Ποιητικό Διαγωνισμό με το επικό ποίημα Ο Κόδρος. Στη συνέχεια, παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, του Γκέττινγκεν και της Λιψίας. Το 1876 βραβεύτηκε ξανά από τον Βουτσιναίο Ποιητικό Διαγωνισμό για την συλλογή του Βοσπορίδες αύραι, ενώ το 1879 εξέδωσε τα πρώτα του διηγήματα.
Δύο χρόνια αργότερα και αφού επέστρεψε στη Λιψία, εγκρίθηκε και εκδόθηκε η διδακτορική του διατριβή με θέμα το παιδικό παιχνίδι και την ψυχολογική και παιδαγωγική σημασία του. Μεταξύ των ετών 1882-1884, ο Γεώργιος Βιζυηνός έζησε στο Λονδίνο, όπου και συνέγραψε την επί υφηγεσία διατριβή του Η φιλοσοφία του Καλού παρά τω Πλωτίνω. Παράλληλα, εξέδιδε διηγήματα, αλλά και την ποιητική συλλογή του Ατθίδες Αύραι. Ωστόσο, μετά τον θάνατο του χορηγού του, Γ. Ζαρίφη, αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Αθήνα και να εργαστεί για βιοποριστικούς λόγους. Το 1885 ανακηρύχθηκε υφηγητής της Φιλοσοφικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και διορίστηκε σε γυμνάσιο, ωστόσο σύντομα απολύθηκε με την αλλαγή της κυβερνήσεως. Από το 1890 και μέχρι τον εγκλεισμό του στο Δρομοκαΐτειο Ψυχιατρείο, το 1892, παρέδιδε μαθήματα σε Ωδείο.
Το φριχτό τέλος του σπουδαίου διηγηματογράφου
Δυστυχώς, ένα αφροδίσιο νόσημα που απέκτησε κατά την διάρκεια των σπουδών του στη Γερμανία, οδήγησε αργά και σταθερά τον σπουδαίο συγγραφέα στην φρενοβλάβεια. Η ασθένεια του νου του Γεωργίου Βιζυηνού, εκδηλώθηκε αρκετά επιθετικά, με έντονες κρίσεις και φαντασιώσεις. Θλιβερή συνέπεια της αρρώστιας του υπήρξαν οι νοσηρές του αντιδράσεις, όταν ερωτεύτηκε την ανήλικη μαθήτρια του, Μπετίνα Φραβασίλη. Οι αντιδράσεις του αυτές υπήρξαν η αιτία να μεταφερθεί στο Δρομοκαΐτειο, όπου και πέθανε τέσσερα χρόνια μετά λόγω γενικής παραλύσεως. Συγκλονιστικά και ενδιαφέροντα είναι τα δυσνόητα κείμενα που άφησε ο συγγραφέας στο Ίδρυμα και βρέθηκαν μετά τον θάνατο του. Ο ίδιος, αναφερόμενος στην τρέλα και την παράνοια ,χρησιμοποιούσε την έκφραση:
Μετεβλήθη εντός μου
και ο ρυθμός του κόσμου.
Γεώργιος Βιζυηνός: Σκέψεις για την συμβολή του στα ελληνικά γράμματα
Ο ίδιος ο συγγραφέας, στο έργο του Ψυχολογικαί Μελέται επί του Καλού υποστηρίζει: «Ουδεμία τέχνη δύναται να δηλώση την εαυτής παρουσίαν άλλως, ει μη διά των έργων της».
Τα κείμενα του Γεωργίου Βιζυηνού μπορούν να διακριθούν σχηματικά σε θεωρητικά και λογοτεχνικά κείμενα. Τα θεωρητικά του κείμενα αποτελούν σημαντικότατα έργα που πραγματεύονται ζητήματα που άπτονται της επιστήμης της ψυχολογίας και της παιδαγωγικής ή πραγματεύονται φιλοσοφικά ζητήματα, κυρίως γύρω από θέματα αισθητικής. Το λογοτεχνικό του έργο διακρίνεται σε ποιητικό και πεζογραφικό. Ο συγγραφέας έγινε ιδιαίτερα γνωστός για την πρόζα του και πιο συγκεκριμένα για τα διηγήματα του.
Η θέση του ανάμεσα στους διηγηματογράφους της γενιάς του 1880 είναι σημαντικότατη, καθώς συνδυάζει αριστοτεχνικά τον ρεαλιστικό τρόπο με την ψυχογραφία. Η τάση του να προβάλει έντονα το μοτίβο της τρέλας στα έργα του μπορεί να συνδεθεί τόσο με τις σπουδές του, όσο και με τα προσωπικά του βιώματα. Τα έργα του συνδυάζουν τα λαογραφικά και ηθογραφικά στοιχεία με μία βαθιά νατουραλιστική απεικόνιση τόπων που συνδέθηκαν με τη ζωή του. Μέσω της ανασκευής του παρελθόντος δια της μνήμης και της προβολής παιδικών τραυματικών βιωμάτων, ο συγγραφέας προσπάθησε να εξιχνιάσει της κρυφές πηγές των ψυχικών καταβολών.
Αν και ο ίδιος καταξιώθηκε για το πεζογραφικό του έργο, πρέπει να αναγνωριστεί και η σπουδαιότητα της ποίησης του, μίας ποίησης πρωτότυπης που λειτούργησε προδρομικά για τη γενιά του 1880.
Στο παρακάτω βίντεο η πολυβραβευμένη ταινία «Το μόνο της ζωής μου ταξείδιον» του 2001, σε σκηνοθεσία του Λάκη Παπαστάθη, προσεγγίζει καλλιτεχνικά το τέλος και το ομώνυμο διήγημα του Γεωργίου Βιζυηνού.
Πηγές
- Βιζυηνός Γεώργιος, Άπαντα τα Διηγήματα, επιμ. Αποστολίδης Ηρ. – Αποστολίδης Στ., Τα νέα ελληνικά, Αθήνα 2013.
- Βιζυηνός Γεώργιος, Στους δρόμους της λογιοσύνης∙ Κείμενα γνώσης, θεωρίας και κριτικής, επιμ. Μουλλάς Π., Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 2013.
- Βιζυηνός Γεώργιος, Η Φιλοσοφία του καλού παρά τω Πλωτίνω, εισ. Καλιγάς Π. Αρμός, Αθήνα 1995.
- Βιζυηνός Γεώργιος, Ψυχολογικαί μελέται επί του καλού∙ Α’ Πνευματικαί Ιδιοφυίαι (Παράγωγοι του καλού), Κουσουλίνος Σπυρίδων, Αθήνα 1885.
- Βιζυηνός Γεώργιος, Ψυχολογικαί μελέται επί του καλού∙ Β’ Αι αρχαί των τεχνών (Γένεσις του καλού), Κουσουλίνος Σπυρίδων, Αθήνα 1885.
- Βαγγέλης Αθανασόπουλος. Οι μύθοι της ζωής και του έργου του Γ. Βιζυηνού, Καρδαμίτσας, Αθήνα 1992.
- Μαυρέλος Νικόλαος, «Ψυχολογικαί μελέται επί του καλού του Γ. Βιζυηνού. Η “παιδιά” και η “φυσική τάσις προς μίμησιν” ως παράγοντες διαμόρφωσης της “καλολογικής διαθέσεως” και του έργου τέχνης», στον τόμο: Το εύρος του έργου του Γεωργίου Βιζυηνού: παλαιότερες αναγνώσεις και νέες προσεγγίσεις, Πρακτικά Διημερίδας, Κομοτηνή, 30-31 Μαΐου 2009, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης – Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας, Σοκόλη-Κουλεδάκη, Αθήνα 2012, 233 – 250.
- Νούτσος Παναγιώτης, «Γεώργιος Βιζυηνός : η “εσωτερική ιστορία” της Τέχνης», στον τόμο: Γιώργος Βιζυηνός : Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου για τη ζωή και το έργο του –Κομοτηνή 28 – 30 Μαρτίου 1997, Δήμος Κομοτηνής – Κέντρο Λαϊκών Δρωμένων, Κομοτηνή 1998, 35 – 47.
- Ποταμιάνου – Παλαντίου Ελένη, «Γ. Βιζυηνός : Ποιητής, διηγηματογράφος και φιλόσοφος», Διαβάζω, τ. 278, Αθήνα Ιανουάριος 1992, 52 – 57.
- «Βιζυηνός Γεώργιος», Λεξικό Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Πατάκης, Αθήνα 2007.
- «Γεώργιος Βιζυηνός» ανακτήθηκε από https://www.gnomikologikon.gr/authquotes.php?auth=2371 (τελευταία επίσκεψη: 05/03/2020).
Ελένη Λαυράνου, https://www.maxmag.gr