ΚΕΙΜΕΝΟ 1
Η αξία της λακωνικότητας
Όσον αφορά στον λόγο, η λιτή λακωνική ομιλία απαιτεί οξυδέρκεια, είναι από μόνη της ρητορικός λόγος και σίγουρα όχι αποτέλεσμα μιας εκπαίδευσης χαμηλού επιπέδου. Ο λακωνικός άνθρωπος εκφράζεται με ακρίβεια, αποφεύγει τις αναλύσεις χωρίς ουσία και σίγουρα είναι πιο εύστοχος, κατανοητός και περιορίζει την πλήξη και ανία του συνομιλητή του. Ο σύντομος και περιεκτικός λόγος προϋποθέτει κατανόηση και απόλυτη γνώση του θέματος, εξαιρετική γλωσσική καλλιέργεια, υψηλό επίπεδο αντίληψης και αφαιρετική ικανότητα, καθώς το άτομο πρέπει να διακρίνει με ταχύτητα τα ουσιώδη στοιχεία από τα λιγότερο σημαντικά. Υιοθετώντας αυτόν τον τρόπο ομιλίας το άτομο μαθαίνει να επεξεργάζεται γρήγορα μια πληροφορία και συνεπώς οξύνει την αντιληπτική και κριτική του ικανότητα. Δεν είναι τυχαίο εξάλλου ότι σχεδόν το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης είναι διατυπωμένο σε σύντομες φράσεις- αποφθέγματα.
Σκεφτείτε όμως και τα οφέλη στην καθημερινότητά μας, εάν υιοθετήσουμε ως στάση ζωής τη λακωνικότητα. Φανταστείτε για παράδειγμα τους πολιτικούς μας να επικοινωνούν με τους πολίτες εύστοχα και με ακρίβεια, απαντώντας μόνο σε αυτά που τους ρωτούν και όχι να φλυαρούν λέγοντας αοριστίες που στο τέλος να χρειάζεται αποκωδικοποίηση των όσων είπαν. Φανταστείτε μεταξύ μας να επικοινωνούσαμε με σαφήνεια, ανταλλάσσοντας μόνο τις πληροφορίες που μας χρειάζονται. Φανταστείτε τους διανοούμενους να μας μετέφεραν τις γνώσεις τους, τα επιτεύγματά τους, με απλό και ουσιαστικό τρόπο. Σκεφτείτε πόσα προβλήματα κοινωνικά και ατομικά θα είχαν λυθεί.
Σε μια εποχή όπως η σημερινή που χαρακτηρίζεται από κάθε είδους υπερβολή και από γλωσσική σύγχυση, η λακωνικότητα φαντάζει πιο χρήσιμη από ποτέ. Κατακλυζόμαστε από περιττές πληροφορίες καθημερινά μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μας είναι προσιτές με τη χρήση του κινητού τηλεφώνου και των υπολογιστών, με τέτοια συχνότητα που δεν προλαβαίνουμε να τις αναλύσουμε και να ξεχωρίσουμε τις ουσιαστικές από τις άχρηστες. Παντού γύρω μας βλέπουμε πνευματική ρηχότητα, τάσεις υπερβολής, επιδειξιομανία και μια παντελή έλλειψη μέτρου. Η απλότητα και η αυτοπειθαρχία συνεπώς που εκφράζει η λακωνικότητα μπορεί να μας προφυλάξει από την κενότητα και τη ματαιοδοξία.
Νίκος Ταχάτος, eleftheria.gr, διασκευασμένο.
KEIMENO 2
Ο πυκνός και λιτός λόγος
Ανέκαθεν, στη γλώσσα και στην παράδοση όλων των λαών της γης, οι μεγάλες "αλήθειες" διατυπώνονται με ολιγόλογες, κοφτές και ξεκάθαρες φράσεις. Έχουν τη μορφή λεκτικά συμπυκνωμένων αποφθεγμάτων που εντυπώνονται βαθιά στη μνήμη και μεταδίδονται από γενεά σε γενεά αναλλοίωτα, σαν ιερή και απαραβίαστη πνευματική παρακαταθήκη. Είναι καρποί της οξυδέρκειας και της σκέψης, της φαντασίας και της πείρας επίλεκτων ατόμων, είτε καταποντισμένων στο πέλαγος της ανωνυμίας, είτε τοποθετημένων στη μισοφωτισμένη περιοχή του θρύλου. Αποστάγματα της ανθρώπινης σοφίας.
Τόσο μεγάλη και επιτυχημένη λογική απόσταξη και λεκτική συμπύκνωση δεν είναι βέβαια πάντοτε δυνατή. Ούτε ίσως επιθυμητή. Υπάρχουν νοήματα πολυμερή (όπως μερικές οργανικές ουσίες) που η συντομογραφία μπορεί να τα ακρωτηριάσει. Αλλά και τότε ο σοφός λόγος είναι πλήρης και συνάμα πυκνός. Δεν κρύβει τον πλούτο του νοήματος, απεναντίας αναδείχνει την έκταση και το βάθος, τις πολλές και ποικίλες διαστάσεις του. Αλλά ταυτόχρονα περιορίζεται στα απολύτως απαραίτητα λεκτικά στοιχεία, χωρίς αυτός ο περιορισμός να αφήνει άστεγο ή αμφίβολο κάτι το ουσιαστικό. Η πρόταση διατυπώνει ολόκληρη και καθαρή τη σκέψη. Και συνάμα μεγαλώνει με τη συμπύκνωση η εκφραστική της δύναμη. Η περισσολογία και η αοριστολογία δεν θα συσκότιζαν μόνο το νόημα· θα κατέστρεφαν και την ένταση της φράσης που είναι μια από τις κύριες, ίσως η κυριότερη αρετή του αποφθέγματος. Αν ο γνήσιος και καίριος λόγος έχει τόσην απήχηση στην ψυχή μας, αν αγκιστρώνεται και δεν ξεκολλάει από τη μνήμη μας, τούτο οφείλεται ασφαλώς στο γεγονός ότι έχει επισημάνει και αποκαλύπτει μιαν αλήθεια με απέραντο βάθος, ένα στοχασμό που όσο και να τον εξερευνήσει κανείς, δεν φτάνει ποτέ στην άκρη του. Αλλά και σε ένα άλλο του προσόν, μοναδικό και ανεκτίμητο: ότι έχει επιτύχει τέτοιαν ακρίβεια και αυτάρκεια και προπάντων τόσην ένταση στη διατύπωση, ώστε δεν σηκώνει την περίφραση (την απόδοση του με άλλα λόγια), κάποτε και αυτήν ακόμη τη μετάφραση (τη μεταφορά του σε άλλη γλώσσα). Είναι οριστικός και ανεπανάληπτος.
Ε.Π. Παπανούτσος, "Το Δίκαιο της πυγμής" ,(1975) 1989, εκδ. Δωδώνη, Αθήνα
ΚΕΙΜΕΝΟ 3
Αναλύσεις - Αποστόλης Ζυμβραγάκης
Μιλήσαμε
πολύ
για
όλα όσα πέρασαν
για
όλα όσα θα ‘ρθουν.
Αναλύσαμε
διεξοδικά
όλες
τις συνέπειες του παρελθόντος
κι όλα
τα ενδεχόμενα του μέλλοντος.
Μόνο
που
μιλώντας τόσο για ζωή
ξεχάσαμε να ζήσουμε.
Αποστόλης Ζυμβραγάκης
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά (50-60 λέξεις) τα οφέλη της λακωνικότητας που αναφέρονται στο κείμενο 1.
Μονάδες 15.
Β1. Να χαρακτηρίσετε τους παρακάτω ισχυρισμούς ως σωστούς (Σ) ή λανθασμένους (Λ) και να τεκμηριώσετε την επιλογή σας με βάση το περιεχόμενο των κειμένων 1 και 2.
α. Η λακωνικότητα είναι απότοκη χαμηλού επιπέδου εκπαίδευσης (κείμενο 1).
β. Η λακωνικότητα προϋποθέτει την ύπαρξη υψηλής κριτικής ικανότητας (κείμενο 1).
γ. Τα γνωμικά διατυπώνουν την ουσία της ανθρώπινης σοφίας (κείμενο 2).
δ. Η λακωνικότητα είναι πάντα απαραίτητη (κείμενο 2).
ε. Ο σοφός λόγος χρειάζεται αναλυτικές προτάσεις, για να εξηγήσει την επιχειρηματολογία του (κείμενο 2)
Μονάδες 10.
Β2α. Ποια είναι η πρόθεση του συγγραφέα του κειμένου 1 στη δεύτερη παράγραφο ("Σκεφτείτε...θα είχαν λυθεί"); Να απαντήσετε λαμβάνοντας υπόψη σας τις γλωσσικές επιλογές που χρησιμοποιεί.
Μονάδες 10.
Β2β. Να δικαιολογήσετε τη χρήση των παρακάτω σημείων στίξης από τον συγγραφέα του κειμένου 2 και να εξηγήσετε την επικοινωνιακή τους λειτουργία:
1. οι μεγάλες «αλήθειες» διατυπώνονται με ολιγόλογες, κοφτές και ξεκάθαρες φράσεις [εισαγωγικά].
2. ώστε δεν σηκώνει την περίφραση (την απόδοση του με άλλα λόγια), κάποτε και αυτήν ακόμη τη μετάφραση (τη μεταφορά του σε άλλη γλώσσα) [παρενθέσεις].
Μονάδες 10.
Β3. Τα κείμενα 1 και 2 συμμετέχουν σε έναν "διάλογο" μεταξύ τους. Να δικαιολογήσετε αυτόν τον ισχυρισμό, συγκρίνοντας το περιεχόμενο των δύο κειμένων.
Μονάδες 10.
Γ. Ποιο είναι κατά τη γνώμη σας το θέμα του κειμένου 3; Να γράψετε ένα ερμηνευτικό σχόλιο 150-200 λέξεων.
Μονάδες 15.
Δ. Με αφόρμηση τα κείμενα 1 και 2, καλείστε να γράψετε ένα άρθρο για το ιστολόγιο του σχολείου, στο οποίο να αναφέρετε τα πλεονεκτήματα του λακωνικού λόγου και τις περιστάσεις επικοινωνίας που κρίνεται καταλληλότερος.
Μονάδες 30.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός, για το e-didaskalia.blogspot.gr
