Θεωρία:
Ο Παρατατικός και ο Αόριστος, μαζί με τον Υπερσυντέλικο, αποτελούν τους Ιστορικούς ή Παρελθοντικούς Χρόνους, οι οποίοι παίρνουν ΑΥΞΗΣΗ.
Η αύξηση είναι:
α. συλλαβική (ἐ), εφόσον το ρήμα ξεκινά στον ενεστώτα από σύμφωνο, π.χ. παιδεύω -> ἐπαίδευον (παρατ.) –
ἐπαίδευσα (αόρ.) –
ἐπεπαιδεύκειν (υπερσ.)
*** Όταν το ρήμα αρχίζει από ῥ-, το ρ διπλασιάζεται μετά την αύξηση, π.χ. ῥέπω -> ἔρρεπον.
β. χρονική (έκταση του βραχύχρονου σε μακρόχρονο), εφόσον το ρήμα ξεκινά από φωνήεν,
α / ε -> η | π.χ. ἅπτω -> ἧπτον ἐλπίζω -> ἤλπιζον |
ο -> ω | ὀνομάζω -> ὠνόμασα |
ῐ -> ῑ | ἱδρύω -> ἵδρυσα |
ῠ -> ῡ | ὑβρίζω -> ὕβριζον |
αι / ει -> ῃ οι -> ῳ | αἰσθάνομαι -> ᾐσθανόμην οἴχομαι -> ᾠχόμην |
αυ / ευ -> ηυ | αὐξάνω -> ηὔξανον εὔχομαι -> ηὐχόμην |
*** Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή, όταν το ρήμα είναι σύνθετο με α’ συνθετικό πρόθεση. Τότε:
1. αφήνουμε την πρόθεση στην άκρη,
2. προσθέτουμε την αύξηση στο απλό ρήμα και
3. στο τέλος προσθέτουμε την πρόθεση.
π.χ. μεταπέμπομαι – πέμπομαι - ἐπεμπόμην - μετα-επεμπόμην - μετεπεμπόμην
Προθέσεις: ἀμφί, ἀνά, ἀντί, ἀπό, διά, εἰς, ἐκ (-> ἐξ- μπροστά στην αύξηση), ἐν, ἐπί, κατά, μετά, παρά, περί, πρό (-> προε- ή πρου- με την αύξηση), πρός, σύν / ξύν, ὑπέρ, ὑπό.
Ως προς τον ΠΑΡΑΤΑΤΙΚΟ:
Διατηρούμε το θέμα του ενεστώτα και προσθέτουμε τις εξής καταλήξεις:
Ενεργητική Φωνή | Μέση Φωνή |
ἐπαίδευ-ον ἐπαίδευ-ες ἐπαίδευ-ε ἐπαιδεύ-ομεν ἐπαιδεύ-ετε ἐπαίδευ-ον | ἐπαιδευ-όμην ἐπαιδεύ-ου ἐπαιδεύ-ετο ἐπαιδευ-όμεθα ἐπαιδεύ-εσθε ἐπαιδεύ-οντο |
Ως προς τον ΑΟΡΙΣΤΟ:
Διατηρούμε το θέμα του μέλλοντα και προσθέτουμε τις εξής καταλήξεις:
Ενεργητική Φωνή | Μέση Φωνή |
ἐπαίδευσ-α ἐπαίδευσ-ας ἐπαίδευσ-ε ἐπαιδεύσ-αμεν ἐπαιδεύσ-ατε ἐπαίδευσ-αν | ἐπαιδευσ-άμην ἐπαιδεύσ-ω ἐπαιδεύσ-ατο ἐπαιδευσ-άμεθα ἐπαιδεύσ-ασθε ἐπαιδεύσ-αντο |
Μην ξεχνάτε τις αλλαγές στα αφωνόληκτα:
Ενεστώτας-Παρατατικός | Παράδειγμα | Μέλλων - Αόριστος | |
Χειλικόληκτα | π, β, φ, πτ | βλάπτω | βλάψ-ω ἔβλαψ-α |
Ουρανικόληκτα | κ, γ, χ, ττ/σσ, ζ | ταράττω | ταράξ-ω ἐτάραξα |
Οδοντικόληκτα | τ, δ, θ, ττ/σσ, ζ | πείθω | πείσ-ω ἔπεισα |
Ασκήσεις:
1. Να κλιθούν τα ρήματα: λαμβάνω (παρατ.), διδάσκομαι (παρατ.), κινδυνεύω (αόρ.), ἐπιβουλεύομαι (αόρ.), μεταπέμπομαι (αόρ.), ἀναταράττομαι (αόρ.).
2. Να σχηματιστούν οι αντίστοιχοι τύποι στον παρατατικό:
ἀγοράζω (= βρίσκομαι στην αγορά) | παρασσκευάζουσι | ||
ῥέπομεν | ἀνάγεται | ||
λαμβάνει | πέμπεις | ||
παρακελεύεσθε | ἐπιφυλάττομαι | ||
ὀνομάζεται | αἴρομεν | ||
αἰσχύνῃ/ει | κινδυνεύετε | ||
διακηρύττονται | ἀκούουσι |
3. Να σχηματιστούν οι αντίστοιχοι τύποι στον αόριστο:
ἀπαλλάττεις | ἀπαλείφει | ||
κατεύχῃ/ει | ἀγωνίζεται | ||
οἰκίζεται | ὀνομάζουσι | ||
ἀθροίζομεν | μεταπέμπεσθε | ||
παρασκευάζει | ἀμειβόμεθα | ||
ἐλέγχετε | ὀρύττουσι | ||
στρατεύονται | ἐλπίζω | ||
ψεύδῃ/ει | ψέγεις | ||
κινδυνεύετε | καλύπτεται | ||
ἅπτετε | φυλάττομεν |
4. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλλο τύπο του παρατατικού.
Ὁ Νεῖλος τὸ πάλαι Αἴγυπτος ______________ (ὀνομάζομαι) καὶ ἥρως τῶν Αἰγυπτίων ______ (εἰμί). Ὡς δ’ οἱ ἄλλοι ἥρωες, οὕτω καὶ ὁ Νεῖλος ὑπὸ τῶν κατοίκων ________________ (θεραπεύομαι) καὶ θεὸς ὑπ’ αὐτῶν ________________ (προσαγορεύομαι). Τῷ ἥρωι τούτῳ καὶ τοῖς ἄλλοις ἥρωσι ναοὶ __________ (εἰμί).
]=
5. Να συμπληρωθούν τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του αορίστου.
Ἴβυκος ὁ ποιητὴς μετ’ ἄλλων ἑταίρων εἰς Ἰταλίαν ἧκεν. Ἐνταῦθα ἱκανὸν χρόνον ______________ (διατρίβω, γ’ πλ.), χρήματα δ’ ἱκανὰ ______________ (συλλέγω, γ’ πλ.). Μετ’ οὐ πολὺ Ἴβυκος τοὺς ἑταίρους πάλιν ______________ (ἀθροίζω) καὶ λέγει αὐτοῖς. «Ἐγώ, ὦ ἑταῖροι, ἱκανοὺς νέους ______________ (παιδεύω), ὑμεῖς δ’ ἱκανὸν ἀργύριον ______________ (συλλέγω) καὶ πρὸς γονέας ______________ (πέμπω). Νῦν ἐγὼ δ’ οἴκαδε ἥξω». Οἱ δὲ ἑταῖροι τούτῳ λέγουσιν˙ «Ἡμεῖς διατρίψομεν μικρὸν ἔτι ἐν Ἰταλίᾳ».
Ἐπεὶ δ’ οὖν Ἴβυκος τούτους οὔκ ____________ (πείθω), μόνος εἰς τὴν Ἑλλάδα ἐπανῆγεν. Ὅτε δ’ ἦν ἐν τῷ μεταξὺ τῆς θαλάττης καὶ τῆς Κορίνθου χωρίῳ, λῃσταὶ αὐτὸν _____________ (φονεύω) καὶ τὸ ἀργύριον ἥρπασαν. Ὅτε δ’ οὗτος ἀπέθνῃσκε, τοὺς γεράνους, οἳ εἰς τὸν οὐρανὸν ἐπέτοντο, ______________ (ἱκετεύω) ὧδε˙ «Ὦ γέρανοι, ὑμεῖς καταμηνύσετε καὶ κολάσετε τοὺς λῃστάς». Μετ’ οὐ πολὺ οἱ Κορίνθιοι τὸν μὲν νεκρὸν ________________ (ἀποκαλύπτω) καὶ _____________ (θάπτω), τοὺς λῃστὰς δ’ οὔ. Ὀλίγῳ μέντοι χρόνῳ ὕστερον οὕτω τοὺς λῃστὰς _______________ (ἀποκαλύπτω).
Ἐν θεάτρῳ μετὰ τῶν Κορινθίων καὶ οἱ λῃσταὶ τοῦ Ἰβύκου παρῆσαν, ὑπὲρ δ’ αὐτῶν γέρανοι ἐπέτοντο. Τότε τῶν λῃστῶν ὁ ἕτερος λέγει˙ «ὦ ἑταῖρε, ἰδοὺ οἱ γέρανοι τοῦ Ἰβύκου». Θεατὴς δε, ὡς _____________ (ἀκούω, γ’ εν.), λέγει τῷ ἄλλῳ˙ «Οὐκ _______________ (ἀκούω, β’ εν.), τί οὗτοι λέγουσι;» Καὶ εὐθὺς τὸ πρᾶγμα τοῖς ἄρχουσι ______________ (μηνύω, γ’ πλ.). Οἱ δὲ λῃσταὶ ὑπ’ ἀνάγκης τὴν πρᾶξιν φαίνουσι καὶ θανάτῳ κολάζονται.
