Κείμενο 1
«Ψυχολογία των
Νεοελλήνων»
Ο παρακάτω διάλογος είναι αληθινός· οι λέξεις ίσως διαφέρουν, τα νοήματα όμως, είναι τα ίδια. Ο λόγος για τους τρόπους συμπεριφοράς των Νεοελλήνων στις διάφορες παραστάσεις της ζωής. Ο ένας συνομιλητής δικαιολογεί και τους εγκωμιάζει. Αρχίζω με την άρνηση· η θέση ακολουθεί.
- Δεν ξέρω ποιες αρετές βρίσκετε στη συμπεριφορά των συμπατριωτών μας (λέει ο πρώτος) και κατά πόσο είστε ειλικρινής και αντικειμενικός στις κρίσεις σας. Εγώ είμαι βέβαιος ότι οι Νεοέλληνες δεν έχουν κοινωνική αγωγή και τούτο το συμπεραίνω από τους τρόπους τους. Κοιτάξτε πρώτα πώς οδηγούν το αυτοκίνητο τους στους πολυσύχναστους δρόμους. Δεν εξετάζω το «πόθεν έσχες» αυτής της πολυτέλειας· αυτή είναι άλλη υπόθεση. Έχει παρατηρηθεί (πολύ ορθά, νομίζω) ότι ο χαρακτήρας ενός λαού φαίνεται στον τρόπο του αυτοκινητικού οδηγήματος του. Ο Νεοέλληνας οδηγεί άτακτα, ασυνάρτητα, εγωιστικά, υπερφίαλα. Δεν ακολουθεί τις χαραγμένες γραμμές, δεν υπακούει στις εντολές της Τροχαίας, που δίνονται για την ασφάλειά του, δεν ανέχεται να προηγείται στη σειρά ένας άλλος και προσπαθεί να τον προσπεράσει με κίνδυνο πολλές φορές της ζωής του, δεν αναχαιτίζει το δρόμο για να κάνει τόπο να περάσει ο δυστυχής πεζός, ο ηλικιωμένος, ο ανάπηρος, η έγκυος γυναίκα. Αλλά προχωρεί ακάθεκτος, ακόμη και όταν δε βιάζεται, μόνο για να δείξει την υπεροχή της τέχνης ή της μηχανής του. Προσέξετε ιδίως πώς αγκυροβολεί στα πεζοδρόμια, για να αναπαυθεί ή επειδή δε χρειάζεται πια το όχημά του. Σωστή ιλαροτραγωδία. Μάταια τα όργανα της τάξης τον απειλούν με πρόστιμο και χαράζουν σήματα, για να συμμορφωθεί, ή του αφαιρούν τις πινακίδες, για να τον σωφρονίσουν. Εκείνος αναδέχεται με χαμόγελο την ποινή ή φροντίζει να την αποφύγει με τις γνωριμίες και με τις ψεύτικες εξομολογήσεις του, για να συνεχίσει την άλλη μέρα τα ίδια παραπτώματα που, ούτε λίγο ούτε πολύ, στοιχίζουν κάποτε τη ζωή των συνανθρώπων ή και τη δική του. Το δυστύχημα είναι ότι η μόρφωση, η κοινωνική προέλευση, ο τρόπος της βιοπάλης ή η ηλικία και το φύλο πολύ μικρή επιρροή έχουν σ’ αυτή τη συμπεριφορά. Το κακό είναι, φαίνεται, βαθιά ριζωμένο μέσα του, έρχεται «από πολύ μακριά». Και δε διορθώνεται, τουλάχιστο μέσα στα χρονικά όρια που μπορούμε να το παρακολουθήσουμε.
- Φοβάμαι, απαντά ο δεύτερος, ότι αδικείτε τους
συμπολίτες σας. Δεν αμφισβητώ την παρατηρητικότητα ούτε αποδοκιμάζω την
παρρησία σας. Αλλά γενικεύετε ένα φαινόμενο, δυσάρεστο ασφαλώς, που
χαρακτηρίζει μιαν ορισμένη τάξη ανθρώπων, εκείνους που κακώς απόκτησαν και
κακώς μεταχειρίζονται σήμερα το αυτοκίνητο τους, δε βρίσκουν όμως καθόλου
σύμφωνους στη συμπεριφορά τους όσους υποχρεώνονται να καταφύγουν σ’ αυτό το
μέσον συγκοινωνίας για τις υποθέσεις τους. Η ευθύνη βαρύνει ιδίως τους νέους
(περισσότερο τους άνδρες, λιγότερο τις γυναίκες, ίσως από «φόβο»), που έχουν
δυσανάλογα μεγάλη για την ηλικία τους αποκοτιά και αναίδεια. Πιθανόν ακόμη και
εκείνους που μιμούνται το κακό παράδειγμά τους από απερισκεψία ή από κακώς
νοούμενη βιασύνη. Αλλά δεν είναι καθόλου γενικός κανόνας αυτή η αρρυθμία. Εγώ
συναντώ συχνά ώριμους ανθρώπους, φρόνιμους, «νοικοκυραίους», που επιτιμούν τους
αυθαίρετους οδηγούς και προσπαθούν να τους επαναφέρουν στην τάξη. Δεν
παρατηρείται, λέγετε, αυτή η αταξία σε άλλες χώρες, πιο προχωρημένες, στον
εξωτερικό πολιτισμό, από τη δική μας. Δε θα διαφωνήσω μαζί σας. Σκεφθείτε,
όμως, ότι εκεί το αυτοκίνητο έχει σχετικά με μας πολύ μεγαλύτερη ηλικία (ο
χρόνος κατευνάζει τα νεύρα). Και ότι η ταχύτητα είναι κακός σύμβουλος,
παρασύρει ακούσια σχεδόν σε θλιβερές υπερβολές. Στο τέλος το λάθος είναι στις
εταιρείες κατασκευής αυτοκινήτου, που για λόγους ανταγωνισμού ρίχνουν στην
αγορά ολοένα πιο γρήγορα και φυσικά πιο επικίνδυνα αυτοκίνητα. Εδώ ίσως είναι
ανάγκη να ψέξουμε ακόμα και το Κράτος, που έπρεπε να αφαιρεί αμέσως την άδεια
από τους κακούς και υπότροπους οδηγούς για παραδειγματισμό. Οπωσδήποτε η πείρα
μου στο κεφάλαιο τούτο είναι διαφορετική από τη δική σας. Έχω ζήσει σε ξένα
μέρη· πουθενά δεν είδα την προθυμία των οδηγών να επιβιβάζουν στο όχημά τους
καταπονημένους πεζούς ή να οδηγούν τα θύματα των τροχών στα νοσοκομεία, όπως
στην Ελλάδα. Έως την ώρα τουλάχιστο που ο ξένος τουρισμός έδειξε στους
πατριώτες μου οδηγούς τους κινδύνους τούτης της καλοπροαίρετης συμπεριφοράς.
Ίσως πρέπει να είμαστε περισσότερο επιφυλακτικοί στις συγκρίσεις μας, γιατί
τους άλλους τους βλέπουμε «απ’ έξω», ενώ τους δικούς μας τους γνωρίζουμε «από
μέσα».
Ε. Π. Παπανούτσος, «Τα μέτρα της εποχής μας», εκδ. Φιλιππότης
Κείμενο 2
Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Αλέκος Σακελλάριος (13 Νοεμβρίου 1913 – 28 Αυγούστου
1991) ήταν Ελληνας θεατρικός συγγραφέας, στιχουργός, δημοσιογράφος και
σκηνοθέτης. Κάποια στιγμή πήρε και έδωσε μια συνέντευξη στον… εαυτό του.
– Ας αρχίσουμε, εαυτέ μου, τη συνέντευξή μας. Αγαπημένο σου χόμπι;
Ν’ αλλάζω επαγγέλματα.
– Αν ο Θεός ήταν Ελληνας, τι θα έκανε;
Θα κατέστρεφε τον κόσμο για να εισπράξει την ασφάλεια.
– Ποια είναι τα τρία κακά του Νεοέλληνα;
Είναι τέσσερα, γιατί δεν τα παραδέχεται κιόλας.
– Δηλαδή;
Μεσασόλα, αρπακόλλα, κοκακόλα!
– Ελληνικός λαός;
Είμαστε ένας λαός παράξενος και μαζοχιστής. Προπάντων μαζοχιστής. Πάντα
έχουμε ένα εναλλακτικό πρόβλημα για κάθε λύση!
– Μίλησέ μου για τη διαφθορά…
Οι Ελληνες χωρίζονται σε αμετανόητους άτιμους και σε μετανιωμένους τίμιους!
– Ποια είναι η κληρονομιά των Ελλήνων;
Από τους σπουδαίους προγόνους μας κληρονομήσαμε δύο ένδοξους βράχους: Την
Ακρόπολη και τον Καιάδα. Και σταθήκαμε ανάξιοι όχι μόνον στο ύψος του πρώτου,
αλλά και στο βάθος του δεύτερου.
– Τι έχεις να πεις για την καταστροφή του περιβάλλοντος;
Το μέγα ελληνικό θαύμα! Εχουμε κάψει σε δέκα χρόνια ό,τι οι άλλοι σε εκατό!
– Δηλαδή;
Στην Ευρώπη, αντιστοιχούν τρία δέντρα σε κάθε κάτοικο. Στην Ελλάδα, αντιστοιχούν
τρεις εμπρηστές σε κάθε δέντρο.
– Αθήνα – νέφος: Ποια η γνώμη σας για το πρόβλημα;
Οταν αποφασίσαμε να εξαργυρώσουμε όλη τη βλακεία μας σε διοξείδιο του
θείου, δεν περιμέναμε ότι θα ήταν τόσο πολλή. Και ντουμανιάσαμε!
– Τι απρόσμενο περιμένεις;
Μια καλύτερη Ελλάδα.
– Αξιοκρατία;
Αξιοκρατία ονομάζουμε τα προσόντα που απαιτούνται για να υπερπηδήσουμε έναν
καλύτερό μας. Aναξιοκρατία λέμε την ατυχία μας να μη γίνουμε κι εμείς κάτι που
δεν αξίζουμε, όπως θαυμάσια τα καταφέρνουν τόσοι άλλοι.
– Το μέλλον της Ελλάδας;
Αν ποτέ πει να ξεβρομίσει αυτός ο τόπος, πολύ φοβάμαι ότι θα μείνει μόνον ο
τόπος!
Αλέκος Σακελλάριος
Κείμενο 3
Εισαγωγικό σημείωμα: Στο απόσπασμα μιλάει ο ήλιος για την Ελλάδα.
Ήλιος ηλιοκράτορας
Όμορφη και παράξενη πατρίδα
ώ σαν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα.
Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
στήνει στην γη καράβι κήπο στα νερά.
Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται.
Κάνει να πάρει πέτρα την επαρατά
κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα.
Μπαίνει σ’ ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύραννους.
Πέντε μεγάλους βγάνει πάνω τους βαρεί
να λείψουν απ' τη μέση τούς δοξολογεί.
Οδυσσέας Ελύτης (1971).
ΘΕΜΑΤΑ
Α. Να αποδώσετε συνοπτικά τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγει ο δεύτερος
συνομιλητής του κειμένου 1 από τη σύγκριση της συμπεριφοράς των Ελλήνων με τους
άλλους λαούς. (50-60 λέξεις)
Μονάδες 15
Β1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές ή λανθασμένες τις παρακάτω προτάσεις και να
αιτιολογήσετε την επιλογή σας με βάση το περιεχόμενο των κειμένων 1 και 2.
α. Ο πρώτος συνομιλητής εγκωμιάζει τους Έλληνες (κείμενο 1) ( ).
β. Ο δεύτερος συνομιλητής επιρρίπτει αποκλειστικές ευθύνες στις αυτοκινητοβιομηχανίες
που, για λόγους ανταγωνισμού, κατασκευάζουν ολοένα και πιο γρήγορα αυτοκίνητα
(κείμενο 1) ( ).
γ. Οι Έλληνες δε διαφέρουν από τους ξένους (κείμενο 1) ( ).
δ. Ο Έλληνας έχει το φιλότιμο να παραδεχτεί τα ελαττώματά του (κείμενο 2) (
).
ε. Είναι αναμενόμενη μία καλύτερη Ελλάδα στο μέλλον (κείμενο 2) ( ).
Μονάδες 10
Β2α. Ο πρώτος συνομιλητής του κειμένου 1 οδηγείται επαγωγικά, μέσα από τα
παραδείγματα, στο γενικευτικό συμπέρασμα ότι όλοι οι Έλληνες, ανεξαρτήτως
μόρφωσης, κοινωνικής προέλευσης, ηλικίας και φύλου είναι κακοί οδηγοί. Να
αξιολογήσετε τον συλλογισμό του.
Μονάδες 10
Β2β. Με ποια αντεπιχειρήματα προσπαθεί ο δεύτερος συνομιλητής του κειμένου
1 να αντικρούσει τη γενίκευση του πρώτου; Ποιος σας φαίνεται πιο πειστικός και
γιατί;
Μονάδες 10
Β3. Ποια από τις παρακάτω επιλογές ανταποκρίνεται καλύτερα στο νόημα του
κειμένου 2; Τεκμηριώστε την απάντησή σας με αναφορές στο κείμενο.
α. Ο συνεντευξιαζόμενος ενημερώνει για τα αρνητικά χαρακτηριστικά των
Ελλήνων.
β. Ο συνεντευξιαζόμενος επιδιώκει να πείσει κάνοντας επίκληση στη λογική
για τα χαρακτηριστικά των Ελλήνων.
γ. Ο συνεντευξιαζόμενος ειρωνεύεται τα αρνητικά χαρακτηριστικά των Ελλήνων.
Μονάδες 10.
Γ. Στο κείμενο 3 παρατηρούμε την ύπαρξη αντιθέσεων. Ποιες είναι αυτές
και πώς, κατά τη γνώμη σας, συνδέονται με το βασικό θέμα του κειμένου;
Μονάδες 15
Δ. Αξιοποιώντας δημιουργικά τα κείμενα που διαβάσατε, να γράψετε ένα άρθρο
για τον τύπο της περιοχής σας, στο οποίο να αναφέρετε τόσο τα θετικά
χαρακτηριστικά των σύγχρονων Ελλήνων όσο και τα αρνητικά (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.
Επιμέλεια: Αποστόλης Ζυμβραγάκης, φιλόλογος - M.Ed. ειδικός παιδαγωγός, συγγραφέας.
