Το αντικείμενο στα Νέα Ελληνικά - Θεωρία και ασκήσεις

 

Ενεργητικά: είναι  τα ρήματα που φανερώνουν ότι το υποκείμενο  ενεργεί .

 Αυτά είναι μεταβατικά και αμετάβατα.

Μεταβατικά ρήματα :

Αμετάβατα:

Είναι τα ρήματα που φανερώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου πηγαίνει (μεταβαίνει) σε άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.  Στο αντικείμενο.  Αντικείμενο δηλαδή, λέγεται το πρόσωπο, το ζώο ή το πράγμα που δέχεται την ενέργεια ή την επίδραση του υποκειμένου ενός ρήματος.   Το αντικείμενο ενός ρήματος μπορεί να είναι :  ουσιαστικό, αντωνυμία, επίθετο, μετοχή, ολόκληρη πρόταση με άρθρο ή χωρίς άρθρο, εμπρόθετος προσδιορισμός και κάθε άλλο μέρος του λόγου.  Το αντικείμενο το βρίσκουμε απαντώντας στην ερώτηση τι + το ρήμα της πρότασης Ο μαθητής ανοίγει την πόρτα.   Η λάμπα φωτίζει το δωμάτιο.

είναι τα ρήματα που φανερώνουν πως η ενέργεια του υποκειμένου, δε μεταβαίνει σε κάτι άλλο. Δεν έχουν δηλαδή αντικείμενο Η μαθήτρια τρέχει.    Ο νεαρός γελά. Πολλά αμετάβατα ρήματα χρησιμοποιούνται ως μεταβατικά ή το αντίστροφο:  -Το πάτωμα τρίζει (αμετάβατο)   – Ο Πέτρος τρίζει τα δόντια (μεταβατικό)  – Το πουλί πετάει (αμετάβατο)  – Το παιδί πετάει την μπάλα (μεταβατικό)

Τα μεταβατικά ρήματα μπορεί να είναι :

α) Μονόπτωτο

α) Μονόπτωτο λέγεται το μεταβατικό ρήμα που έχει ως συμπλήρωμα ένα μόνο αντικείμενο (μία μόνο πτώση) Το αντικείμενο μπορεί να είναι: σε αιτιατική  και σε γενική (σπανιότερα) : Ο Μιχάλης μοιάζει του πατέρα. Ο Γιάννης αγόρασε αυτοκίνητο. Οι μηχανικοί κατασκεύασαν πύργο. Το αντικείμενο που είναι από την ίδια ρίζα με το ρήμα ή από διαφορετική που έχει όμως συγγενική με αυτό σημασία λέγεται εσωτερικό ή σύστοιχο.π.χ Παίζει καλό παιχνίδι.

Β) Δίπτωτο ρήμα

Δίπτωτο ρήμα είναι το ρήμα που έχει δύο αντικείμενα : το άμεσο (σε αυτό μεταβαίνει άμεσα η ενέργεια του υποκειμένου) και το έμμεσο (.σε αυτό πηγαίνει έμμεσα η ενέργεια του υποκειμένου). Αντικείμενα σε Αιτιατική και Γενική: Άμεσο είναι η Αιτιατική. Αντικείμενα σε Αιτιατική και Αιτιατική έχουμε: Όταν το ρήμα συντάσσεται  με : Αιτιατική (προσώπου) και Αιτιατική (πράγμα),  τότε η αιτιατική του προσώπου είναι το άμεσο και η αιτιατική του πράγματος το έμμεσο.Εκτός και αν η αιτιατική του προσώπου  μπορεί να αντικατασταθεί από εμπρόθετο τότε αυτή είναι έμμεσο και η αιτιατική που παραμένει αμετάβλητη το άμεσο. Άρα: Αντικείμενα σε Αιτιατική και Αιτιατική   Έμμεσο είναι αυτό που μπορεί να αντικατασταθεί με εμπρόθετο. Αντικείμενα σε Γενική και πρόταση, άμεσο η πρόταση Μου γνώρισε το φίλο του.  Του ζήτησα χρήματα.  Με ρώτησε κάτι.  Ποιος σε δίδαξε χορό;   Γεμίσαμε τον κήπο λαχανικά. Διδάσκει τους μαθητές Ιστορία . Έσπειρε το χωράφι λαχανικά   Ο Γιάννης μου ζήτησε να φύγω.

Αν και πάλι δυσκολευτώ τότε: μετατρέπω  την ενεργητική σύνταξη σε παθητική

 οπότε άμεσο είναι το αντικείμενο που γίνεται υποκείμενο, ενώ η άλλη αιτιατική   θα είναι έμμεσο.

Πχ  Διδάσκει τους μαθητές Ιστορία

Οι μαθητές διδάχτηκαν Ιστορία από αυτόν.

Άρα: τους μαθητές : άμεσο

 Ιστορία: έμμεσο

Δεν πρέπει να ξεχνάμε το κατηγορούμενο του Αντικειμένου.

Οι μαθητές εξέλεξαν το Γιώργο πρόεδρο. Θεωρεί το Γιώργο υποκριτή. Ήθελε τα παιδιά της υπάκουα και ευγενικά.

Για να ελέγξουμε αν μια αιτιατική είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο , μετατρέπουμε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική οπότε το αντικείμενο γίνεται υποκείμενο, ενώ η άλλη αιτιατική κατηγορούμενο.

 π.χ. Ενεργητική: Θεωρεί το Γιώργο υποκριτή.

Παθητική: Ο Γιώργος θεωρείται υποκριτής.

Άρα : Το Γιώργο: Αντικείμενο     υποκριτή : Κατηγορούμενο

Ασκήσεις:

Οι αρχαίοι Αθηναίοι δίδασκαν στα παιδιά μουσική.

Ο Νίκος μου χάρισε το στυλό του.

Η μητέρα μου μας φόρεσε στρατιωτικά ρούχα.

Η πεθερά μου φόρτωσε τη νύφη χρυσαφικά.

Στο σπίτι της η γιαγιά μου κερνάει τους επισκέπτες κρασί.

Οι εργάτες του εργοστασίου φόρτωσαν το αμάξι κιβώτια.

Με ρώτησε ο καθηγητής για το αντικείμενο.

Τον Πέτρο μαθαίνει ο δάσκαλος κιθάρα.

Σου απαγορεύω την είσοδο στο χώρο του σχολείου

Το παιδί έσπασε το ποτήρι.

Ο Γιώργος λέρωσε την μπλούζα του.

Ο Αντρέας τον κάλεσε στο σπίτι του.

Σκέφτομαι τις καλοκαιρινές διακοπές.

Ο μικρός φοβάται το σκοτάδι.

Το αγόρι μοιάζει του πατέρα του.

Στη γιορτή μου ο θείος Κώστας μου δώρισε έναν υπολογιστή.

Του το εξηγώ τόσην ώρα κι αυτός τίποτα!

Η Αιμιλία παραχώρησε το γραφείο της στο Νίκο.

Συμπληρώστε τα κενά στα ράφια με νέα προϊόντα.

Σύμφωνοι! Θα σου διαθέσουμε λίγο χώρο.

Να μεταβιβάσεις όλη την περιουσία μας στο Νίκο.

Σ’ το λέω ξεκάθαρα!

Δε μας είπε σε πόση ώρα θα είναι έτοιμη.

Τον ρώτησα πώς πέρασε στην εκδρομή.

Ο παππούς δε θυμάται πότε ήπιε τα χάπια του.

Αποφάσισε πότε θέλεις να φας.

Περισσότερο υλικό για το Γυμνάσιο εδώ.