Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό
Σύμφωνα με έρευνα που εκπόνησε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πριν από ακριβώς έναν χρόνο, περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Κατά τις εκτιμήσεις, καθημερινά δεκάδες πεθαίνουν από δηλητηριάσεις που οφείλονται σε ακατάλληλο για πόση νερό. Με αυτά τα δεδομένα (και υπάρχουν και άλλα, δραματικά και τρομακτικά), ο καθιερωμένος εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας για το Νερό, κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου, αποκτά ξεχωριστή σημασία για όλους μας. Γιατί θυμίζει το αυτονόητο σε έναν κόσμο που, επενδύοντας συχνά στο ανούσιο, έχει την τάση να ξεχνάει το σημαντικό: ότι το νερό είναι διεθνής προτεραιότητα. Γιατί είναι εξίσου σημαντικό με το οξυγόνο που αναπνέουμε και με το φως του ήλιου. Γιατί, πολύ απλά και απόλυτα, είναι η ζωή.
Η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό καθιερώθηκε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας το 1992. Όσο και αν μοιάζει μια ακόμα Παγκόσμια Ημέρα ανάμεσα στις εκατοντάδες που γιορτάζουμε, παραμένει από τις πιο σημαντικές, έστω και για καθαρά συμβολικούς λόγους:
Για τις ταλαιπωρημένες γυναίκες και τα αδικημένα ανήλικα παιδιά που περπατούν καθημερινά για πολλά χιλιόμετρα, μέσα σε τραγικές συνθήκες, για να βρουν και να μεταφέρουν λίγο νερό στα σπίτια τους. Για τους περισσότερους από 65 εκατομμύρια συνανθρώπους μας που έχουν τα τελευταία χρόνια εγκαταλείψει τις εστίες τους αναζητώντας περιοχές όπου υπάρχει νερό, σε μια δραματική προσπάθεια να επιβιώσουν. Για τα περισσότερα από 700 παιδιά κάτω των πέντε ετών που πεθαίνουν καθημερινά από ασθένειες, οι οποίες προκαλούνται από το μολυσμένο νερό. Ακόμα και για τα ζώα, που, θύματα της λειψυδρίας, αφανίζονται - τραγικές οι φωτογραφίες που έχουν δημοσιεύσει τα τελευταία χρόνια οι φωτογράφοι της άγριας φύσης.
Ωστόσο, όπως μαθαίνουμε και στο σχολείο, χωρίς πιθανώς να καταλαβαίνουμε εκείνη τη στιγμή πόσο σημαντική είναι η πληροφορία, το νερό αποτελεί το 60% του ανθρώπινου σώματος. Και αυτό το ταλαίπωρο ανθρώπινο σώμα χρειάζεται καθημερινά περισσότερα από ενάμισι λίτρο καθαρού νερού, για να μπορεί να λειτουργεί σωστά. Χωρίς αυτό, χωρίς το υγρό στοιχείο, μετά βίας επιβιώνουμε για έξι-επτά ημέρες, τη στιγμή που χωρίς φαγητό μπορεί να αντέξουμε περισσότερο από μήνα. Πολλοί αριθμοί, πολλά τα στοιχεία που καταθέτουν οι επιστήμονες, πολλές οι έρευνες οι οποίες δημοσιεύονται και επιβεβαιώνουν εκείνο που όλοι γνωρίζουμε: πόσο απαραίτητο μάς είναι το νερό.
Οι ειδικοί κρούουν (ξανά και ξανά τα τελευταία χρόνια) τον κώδωνα του κινδύνου προτείνοντας λύσεις, τη στιγμή που η λειψυδρία προβάλλει ως η νέα παγκόσμια κρίση που μέχρι το 2025 θα πλήξει τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η καταστροφή των δασών, η ατμοσφαιρική μόλυνση, η κατασπατάληση των φυσικών πόρων, η κακή διαχείριση των βιομηχανικών απορριμμάτων είναι μερικοί παράγοντες που έρχονται, για να επιδεινώσουν την κατάσταση. Υπάρχει, όμως, (ευτυχώς !) και αντίδραση από τον (συνειδητοποιημένο) κόσμο. Αυτή η αντίδραση για την κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο έντονη και μας επιτρέπει να ελπίζουμε πως, έστω την τελευταία στιγμή, θα κάνουμε εκείνο που πρέπει για το νερό, για το καλό μας, για την επιβίωσή μας.
Ζωγράφοι, συνθέτες, λογοτέχνες και ποιητές δανείζονται τη δροσιά των υδάτων και την προσθέτουν στην τέχνη τους. Όμορφες, τρυφερές και εκστατικές εικόνες ενέπνεε και εμπνέει το υγρό στοιχείο. Και εμείς καλούμαστε τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να το προσέξουμε, να το φροντίσουμε, να σεβαστούμε την αξία του.
Κοσμάς Βίδος, Παγκόσμια Ημέρα για
το Νερό, ΒΗΜΑgazino, 22 Μαρτίου 2020
(∆ιασκευή).
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
1η Δραστηριότητα
Α1. Να αποδώσετε συνοπτικά, σε 70 - 80 λέξεις, το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου.
Μονάδες 8
2η Δραστηριότητα
Α2 . «Και εμείς καλούμαστε τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να το προσέξουμε, να το φροντίσουμε, να σεβαστούμε την αξία του». Τι πετυχαίνει ο αρθρογράφος με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου στην τελευταία παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 7
Α3. Η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ, σε συνδιάσκεψη σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη: Να μετατρέψετε τη σύνταξη στην αντίθετή της. Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στο νόημα και στο ύφος;
Μονάδες 10
Α4. Να γράψετε συνώνυμα και αντώνυμα για τις λέξεις του κειμένου με τα έντονα γράμματα.
Μονάφες 5
3η Δραστηριότητα
Α5. Με αφορμή το κείμενο που διαβάσατε, να γράψετε μία ομιλία την οποία θα απευθύνετε στους συμμαθητές σας, με θέμα τους τρόπους με τους οποίους εσείς οι νέοι μπορείτε να προστατέψετε, όχι μόνο το υδάτινο στοιχείο, αλλά, γενικότερα, το φυσικό περιβάλλον από την καταστροφή που του επιφυλάσσει ο άνθρωπος (200 - 250 λέξεις / σχεδιαγραμματική προσέγγιση).
Μονάδες 20
Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Οδ. Ελύτης, « Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας»
(απόσπασμα)
Εισαγωγικό σημείωμα: Πρόκειται για ένα λυρικό ποίημα του Οδ. Ελύτη, με θεατρικό χαρακτήρα, καθώς σ’ αυτό συμμετέχουν ο ήλιος, ο αφηγητής, ο χορός των γυναικών, οι άνεμοι, το κορίτσι και ο χορός των αντρών. Ουσιαστικά, επιχειρεί μία ιστορική αναδρομή των αγώνων που έκαναν οι Έλληνες, με αλληγορικό τρόπο και με έντονο το φυσιολατρικό στοιχείο. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα «αφηγείται» ο Ήλιος…
ΗΛΙΟΣ:
… Όμορφη και παράξενη πατρίδα
Ωσάν αυτή που μου 'λαχε δεν είδα
Ρίχνει να πιάσει ψάρια πιάνει φτερωτά
Στήνει στη γη καράβι κήπο στα νερά
Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται
Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται
Κάνει να πάρει πέτρα τηνε παρατά
Κάνει να τη σκαλίσει βγάνει θάματα
Μπαίνει σ' ένα βαρκάκι πιάνει ωκεανούς
Ξεσηκωμούς γυρεύει θέλει τύραννους…
ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:
1η Δραστηριότητα
Β1.Να αναπτύξετε σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων το νόημα των δύο τελευταίων στίχων του ποιητικού αποσπάσματος.
Μονάδες 15
2η Δραστηριότητα
Β2 α) Να ερμηνεύσετε την επανάληψη της λέξης «Κάνει», στο 4ο δίστιχο του ποιήματος, ως προς το νόημα που προσδίδει στο κείμενο.
Μονάδες 8
β) Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τρεις μεταφορές που υπάρχουν στο ποίημα.
Μονάδες 7
3η Δραστηριότητα
Β3.Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σας προκαλεί η «αφήγηση» του Ήλιου; Να αναπτύξετε την απάντησή σας σ’ ένα κείμενο 100–150 λέξεων.
Μονάδες 20
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:
Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1η Δραστηριότητα
Α1. Βασικοί άξονες της περίληψης Το πρόβλημα της έλλειψης του νερού αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα / Σύμφωνα με έρευνα του ΠΟΥ και εκτιμήσεις επιστημόνων, η λειψυδρία οδηγεί στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους / Έτσι, η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό έρχεται να μας θυμίσει όχι μόνο τις πολλές απώλειες ανθρώπων σε κάθε γωνιά του πλανήτη εξαιτίας της έλλειψης νερού, αλλά και το μαρτύριο των ζώων, όταν το στερούνται.
2η Δραστηριότητα
Α2 . Ο συγγραφέας, επειδή αναφέρεται σ’ ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους, χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό πρόσωπο κι έτσι προδιαγράφει το πλαίσιο της συλλογικής ευθύνης και δράσης. Παράλληλα, το ύφος του κειμένου αποκτά ζωντάνια και αμεσότητα.
Α3. Ο ΟΗΕ καθιέρωσε την Παγκόσμια ημέρα για το νερό, σε συνδιάσκεψη σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη / Τονίζεται το υποκείμενο και το ύφος γίνεται πιο άμεσο και ζωντανό.
Α4. Ορισμένος / Ασαφής – αόριστος // Ιδιαίτερη / Συνηθισμένη // Παγκόσμια / Τοπική // Ίσως / Σίγουρα // Αποδεικνύουν / Διαψεύδουν
3η Δραστηριότητα
Α5. -Ομιλία Προσφώνηση και αποφώνηση / Ύφος άμεσο και επικοινωνιακό / Χρήση, κυρίως, α’ και γ’ ρηματικού προσώπου
-Πρόλογος Αφόρμηση από την επικοινωνιακή περίσταση / Σύνδεση προλόγου με το κυρίως θέμα
-Κυρίως θέμα Καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης / Συνειδητοποίηση της σοβαρότητας του προβλήματος / Ανάληψη πρωτοβουλιών – δράσεων: Ειρηνικές πορείες διαμαρτυρίας / Εθελοντισμός κ.λπ.
-Επίλογος Συγκεφαλαιωτικός / Συμπερασματικός.
Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
1η Δραστηριότητα
Β1.Μέσω των αντιθέσεων («βαρκάκι – ωκεανούς» / «ξεσηκωμούς – τύραννους»), ο ποιητής προσπαθεί ν’ αναδείξει ένα κομμάτι της πορείας του ελληνισμού…
2η Δραστηριότητα
Β2 α) Εμπεριέχει το στοιχείο της απόπειρας, η οποία, κάποιες φορές, οδήγησε σε παλινωδίες, αλλά και κάποιες άλλες σε θαυμαστά πολιτιστικά επιτεύγματα.
β) Κλαίει φιλεί το χώμα ξενιτεύεται / Μένει στους πέντε δρόμους αντρειεύεται…
3η Δραστηριότητα
Β3.Σκέψεις: Εντυπωσιάζει η πορεία του ελληνισμού στο διάβα της ιστορίας / Βέβαια, αυτή η πορεία είχε και αρνητικές πλευρές… / Συναισθήματα: Συγκίνηση, υπερηφάνεια / Θαυμασμός…
