Νερό - Κριτήριο αξιολόγησης με απαντήσεις στα Νέα Ελληνικά Γ' Λυκείου

ΚΕΙΜΕΝΟ Ι

Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό

Σύμφωνα με έρευνα που εκπόνησε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας πριν από ακριβώς έναν χρόνο, περίπου δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο δεν έχουν πρόσβαση σε καθαρό πόσιμο νερό. Κατά τις εκτιμήσεις, καθημερινά δεκάδες πεθαίνουν από δηλητηριάσεις που οφείλονται σε ακατάλληλο για πόση νερό. Με αυτά τα δεδομένα (και υπάρχουν και άλλα, δραματικά και τρομακτικά), ο καθιερωμένος εορτασμός της Παγκόσμιας Ημέρας για
το Νερό, κάθε χρόνο στις 22 Μαρτίου, αποκτά ξεχωριστή σημασία για όλους μας. Γιατί θυμίζει το αυτονόητο σε έναν κόσμο που, επενδύοντας συχνά στο ανούσιο, έχει την τάση να ξεχνάει το σημαντικό: ότι το νερό είναι διεθνής προτεραιότητα. Γιατί είναι εξίσου σημαντικό με το οξυγόνο που αναπνέουμε και με το φως του ήλιου. Γιατί, πολύ απλά και απόλυτα, είναι η ζωή.

Η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό καθιερώθηκε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας το 1992. Όσο και αν μοιάζει μια ακόμα Παγκόσμια Ημέρα ανάμεσα στις εκατοντάδες που γιορτάζουμε, παραμένει από τις πιο σημαντικές, έστω και για καθαρά συμβολικούς λόγους:

Για τις ταλαιπωρημένες γυναίκες και τα αδικημένα ανήλικα παιδιά που περπατούν καθημερινά για πολλά χιλιόμετρα, μέσα σε τραγικές συνθήκες, για να βρουν και να μεταφέρουν λίγο νερό στα σπίτια τους. Για τους περισσότερους από 65 εκατομμύρια συνανθρώπους μας που έχουν τα τελευταία χρόνια εγκαταλείψει τις εστίες τους αναζητώντας περιοχές όπου υπάρχει νερό, σε μια δραματική προσπάθεια να επιβιώσουν. Για τα περισσότερα από 700 παιδιά κάτω των πέντε ετών που πεθαίνουν καθημερινά από ασθένειες, οι οποίες προκαλούνται από το μολυσμένο νερό. Ακόμα
και για τα ζώα, που, θύματα της λειψυδρίας, αφανίζονται - τραγικές οι φωτογραφίες που έχουν δημοσιεύσει τα τελευταία χρόνια οι φωτογράφοι της άγριας φύσης.

Ωστόσο, όπως μαθαίνουμε και στο σχολείο, χωρίς πιθανώς να καταλαβαίνουμε εκείνη τη στιγμή πόσο σημαντική είναι η πληροφορία, το νερό αποτελεί το 60% του ανθρώπινου σώματος. Και αυτό το ταλαίπωρο ανθρώπινο σώμα χρειάζεται καθημερινά περισσότερα από ενάμισι λίτρο καθαρού νερού, για να μπορεί να λειτουργεί σωστά. Χωρίς αυτό, χωρίς το υγρό στοιχείο, μετά βίας επιβιώνουμε για έξι-επτά ημέρες, τη στιγμή που χωρίς φαγητό μπορεί να αντέξουμε περισσότερο από μήνα. Πολλοί αριθμοί, πολλά τα στοιχεία που καταθέτουν οι επιστήμονες, πολλές οι έρευνες οι οποίες δημοσιεύονται και επιβεβαιώνουν εκείνο που όλοι γνωρίζουμε: πόσο απαραίτητο μάς είναι το νερό.

Οι ειδικοί κρούουν (ξανά και ξανά τα τελευταία χρόνια) τον κώδωνα του κινδύνου προτείνοντας λύσεις, τη στιγμή που η λειψυδρία προβάλλει ως η νέα παγκόσμια κρίση που μέχρι το 2025 θα πλήξει τέσσερα δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η καταστροφή των δασών, η ατμοσφαιρική μόλυνση, η κατασπατάληση των φυσικών πόρων, η κακή διαχείριση των βιομηχανικών απορριμμάτων είναι μερικοί παράγοντες που έρχονται, για να επιδεινώσουν την κατάσταση. Υπάρχει, όμως, (ευτυχώς !) και αντίδραση από τον (συνειδητοποιημένο) κόσμο. Αυτή η αντίδραση για την κλιματική αλλαγή γίνεται όλο και πιο έντονη και μας επιτρέπει να ελπίζουμε πως, έστω την τελευταία στιγμή, θα κάνουμε εκείνο που πρέπει για το νερό, για το καλό μας, για την επιβίωσή μας.

Ζωγράφοι, συνθέτες, λογοτέχνες και ποιητές δανείζονται τη δροσιά των υδάτων και την προσθέτουν στην τέχνη τους. Όμορφες, τρυφερές και εκστατικές εικόνες ενέπνεε και εμπνέει το υγρό στοιχείο. Και εμείς καλούμαστε τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να το προσέξουμε, να το φροντίσουμε, να σεβαστούμε την αξία του.

Κοσμάς Βίδος, Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό, ΒΗΜΑgazino, 22 Μαρτίου 2020

(∆ιασκευή).

 

ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ

Το φυσικό περιβάλλον: ζωοδότης, προστάτης, πηγή και πρότυπο ομορφιάς για τον άνθρωπο

Είναι γνωστό ότι στον πλανήτη μας ο άνθρωπος γεννιέται, ζει, αναπαράγεται και πεθαίνει σ’ ένα φυσικό περιβάλλον, το οποίο του παρέχει όλα τα αναγκαία στοιχεία ζωής. Μερικά από τα στοιχεία αυτά, όπως ο αέρας, το φως και το νερό, τα παρέχει η φύση σε αφθονία και άλλα, όπως η τροφή, η στέγη, η ασφάλεια από τους φυσικούς κινδύνους και η προστασία από τον καύσωνα, το ψύχος, τις ασθένειες, παρέχονται στον άνθρωπο μετά από τις επινοήσεις και τις προσπάθειές του.

Το φυσικό περιβάλλον υποστηρίζει όχι μόνο την υλική ζωή του ανθρώπου, αλλά, παράλληλα, και την πνευματική και ψυχική υπόστασή του, σ’ όλο τον βίο του.

Το τελειότερο, το πνευματικότερο και το απαιτητικότερο από τα ζώντα όντα είναι ο άνθρωπος. Ο άνθρωπος, όμως, έχει και μία άλλη χαρακτηριστική ιδιότητα, είναι το καταστρεπτικότερο από όλα τα άλλα ζώντα όντα. Και με την έμφυτη επινοητικότητα και απληστία που τον διακρίνει εκμεταλλεύεται τα πάντα και, συχνά, αλλοιώνει τη φύση, μολύνει το περιβάλλον και, μερικές φορές, για πρόσκαιρα και φαινομενικά ωφελήματα, φθείρει τα θεμέλια τής συνέχειας τής ζωής πάνω στη γη.

Στη φύση δεν είναι τίποτα περιττό ή απόλυτα τυχαίο. Τα πάντα βρίσκονται σε σχέση άμεσης ή έμμεσης αναγκαιότητας και συνάφειας.

Αλλά, πέρα από την υλική αναγκαιότητα, η φύση είναι και αισθητικά ωραία. Και η ωραιότητα αυτή αποτελεί πηγή ψυχικής αγαλλίασης και μέτρο ηρεμίας και αφετηρία στοχασμού. Δεν είναι υπερβολή να λεχθεί ότι η φύση είναι ένα αμίμητο αριστούργημα. Τα χρώματα στη φύση, τα σχήματα και οι συνθέσεις των φυτών, των εντόμων και των ζώων, τα αισθητήρια όργανα και οι ποικίλοι αμυντικοί της εξοπλισμοί, οι ήχοι, οι προκαλούμενοι από τη θάλασσα, τους ποταμούς, τα δάση, οι τόνοι και οι μελωδίες των πτηνών, οι φωσφορισμοί των ψαριών, αλλά και η εναλλαγή των εποχών και κάθε πτυχή τής φυσικής δημιουργίας, όλα μαζί συνθέτουν ένα θεμελιώδες περιβάλλον για τον άνθρωπο.

Κωνσταντίνος Χανιώτης, Ο κατήφορος της τεχνολογίας (διασκευασμένο-συντομευμένο απόσπασμα)

 

  ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ

«Το θαλασσινό τριφύλλι»

Μια φορά στα χίλια χρόνια   του πελάγου τα τελώνια Μες στα σκοτεινά τα φύκια   μες στα πράσινα χαλίκια Το φυτεύουνε και βγαίνει   πριν ο ήλιος ανατείλει Το μαγεύουνε και βγαίνει   το θαλασσινό τριφύλλι   Κι όποιος τό ’βρει δεν πεθαίνει   κι όποιος τό ’βρει δεν πεθαίνει   Μια φορά στα χίλια χρόνια   κελαηδούν αλλιώς τ’ αηδόνια Δε γελάνε μήτε κλαίνε   μόνο λένε μόνο λένε: – Μια φορά στα χίλια χρόνια   γίνεται η αγάπη αιώνια Να ’χεις τύχη να ’χεις τύχη   κι η χρονιά να σου πετύχει   Κι από τ’ ουρανού τα μέρη   την αγάπη να σου φέρει   Το θαλασσινό τριφύλλι   ποιος θα βρει να μου το στείλει Ποιος θα βρει να μου το στείλει   το θαλασσινό τριφύλλι.

(από το βιβλίο: Oδυσσέας Eλύτης, Τα ρω του έρωτα, ύψιλον/βιβλία, 1986)

ΘΕΜΑΤΑ

ΘΕΜΑ Α

Να αποδώσετε συνοπτικά, σε 60 – 70 λέξεις, το περιεχόμενο των τριών πρώτων παραγράφων του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι.

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Β

Β1. Να επαληθεύσετε ή να διαψεύσετε, με βάση το ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ, τις παρακάτω διατυπώσεις, χαρακτηρίζοντας Σωστή ή Λανθασμένη καθεμία από αυτές. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένα χωρία από το κείμενο.

α. Καθετί που έχει ανάγκη ο άνθρωπος για την επιβίωσή του χρειάζεται να το παράγει αποκλειστικά με προσωπικό κόπο.

β. Ο άνθρωπος διαχειρίζεται το περιβάλλον με τρόπο που θέτει σε κίνδυνο το μέλλον της ανθρωπότητας συνολικά.

γ. Οι φυσικοί νόμοι διέπονται από απόλυτη αρμονία.

δ. Η επαφή με τη φυσική ομορφιά προσφέρει ευκαιρίες ανάτασης, γαλήνης και περισυλλογής για τον άνθρωπο.

ε. Το φυσικό περιβάλλον θέτει τα θεμέλια για την ύπαρξη του ανθρώπου.

Μονάδες 10

Β2α. Να ξαναγράψετε την ακόλουθη περίοδο λόγου από το ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙ: «Το φυσικό περιβάλλον υποστηρίζει όχι μόνο την υλική ζωή του ανθρώπου, αλλά, παράλληλα, και την πνευματική και ψυχική υπόστασή του, σ’ όλο τον βίο του.», ξεκινώντας με τη φράση «Από το φυσικό περιβάλλον…» και κάνοντας της της απαραίτητες μετατροπές στη σύνταξη. Ποιες αλλαγές παρατηρείτε στο νόημα και στο ύφος;

Μονάδες 10

β) «Και εμείς καλούμαστε τώρα, περισσότερο από κάθε άλλη φορά, να το προσέξουμε, να το φροντίσουμε, να σεβαστούμε την αξία του». Τι πετυχαίνει ο αρθρογράφος με τη χρήση του α΄ πληθυντικού προσώπου στην τελευταία παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ Ι;

Μονάδες 10

Β3. Ποια νομίζετε ότι είναι η πρόθεση του συγγραφέα στην τελευταία παράγραφο του ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΙΙ με τη χρήση του μεταφορικού λόγου; Ν’ απαντήσετε τεκμηριωμένα, επιλέγοντας τρία παραδείγματα μεταφορικού λόγου.

Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Γ

Να γράψετε το ερμηνευτικό σας σχόλιο για το ποίημα που σας δόθηκε (ΚΕΙΜΕΝΟ ΙΙΙ).

Μονάδες 15

ΘΕΜΑ Δ

Με αφορμή τα ΚΕΙΜΕΝΑ Ι και ΙΙ που διαβάσατε, να γράψετε μία ομιλία την οποία θα απευθύνετε στους συμμαθητές σας, με θέμα τους τρόπους με τους οποίους εσείς οι νέοι μπορείτε να προστατέψετε, όχι μόνο το υδάτινο στοιχείο, αλλά, γενικότερα, το φυσικό περιβάλλον από την καταστροφή που του επιφυλάσσει ο άνθρωπος (350 – 400 λέξεις)

Μονάδες 30

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

ΘΕΜΑ Α

Βασικοί άξονες της περίληψης  Το πρόβλημα της έλλειψης του νερού αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα / Σύμφωνα με έρευνα του ΠΟΥ και εκτιμήσεις επιστημόνων, η λειψυδρία οδηγεί στον θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους / Έτσι, η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό έρχεται να μας θυμίσει όχι μόνο τις πολλές απώλειες ανθρώπων σε κάθε γωνιά του πλανήτη εξαιτίας της έλλειψης νερού, αλλά και το μαρτύριο των ζώων, όταν το στερούνται.

ΘΕΜΑ Β

Β1. Λ (1^η παράγραφος) / Σ (3^η παράγραφος) / Σ (4^η παράγραφος) / Σ (5^η παράγραφος) / Σ (5^η παράγραφος)

Β2α. Από το φυσικό περιβάλλον υποστηρίζεται όχι μόνο η υλική ζωή του ανθρώπου, αλλά, παράλληλα, και η πνευματική και ψυχική υπόστασή του, σ’ όλο τον βίο του. Η σύνταξη άλλαξε από ενεργητική σε παθητική. Έτσι, δόθηκε έμφαση στην πράξη του ποιητικού αιτίου και το ύφος έγινε πιο τυπικό και ουδέτερο.

β) Ο συγγραφέας, επειδή αναφέρεται σ’ ένα πρόβλημα που μας αφορά όλους, χρησιμοποιεί α’ πληθυντικό πρόσωπο κι έτσι προδιαγράφει το πλαίσιο της συλλογικής ευθύνης και δράσης. Παράλληλα, το ύφος του κειμένου αποκτά ζωντάνια και αμεσότητα.

Β3. Μέτρο ηρεμίας / αφετηρία στοχασμού / φύση είναι ένα αμίμητο αριστούργημα… Με τη χρήση του μεταφορικού λόγου, ο συγγραφέας διεγείρει συναισθηματικά τον αναγνώστη ως προς τη σημασία της φύσης για τον άνθρωπο, ώστε να τον ευαισθητοποιήσει και να τον κινητοποιήσει προς την κατεύθυνση της προστασίας της.

ΘΕΜΑ Γ

Μέσα από το ποίημά του ο Ελύτης μιλά τόσο για την ομορφιά της θάλασσας, όσο και γα τη σκοτεινή πλευρά της και τα μυστικά που κρύβει. Αναφερόμενος σε «θαλάσσια τελώνια» και «πράσινα τριφύλλια» που έχουν μαγικές ιδιότητες και εμφανίζονται μία φορά στα χίλια χρόνια, ο ποιητής μάς αποκαλύπτει μία άλλη πτυχή τής θάλασσας που μας περιτριγυρίζει, εμπνευσμένος από λαϊκές δοξασίες. Τέλος, ο Ελύτης, μέσω του ποιήματός του και χρησιμοποιώντας αρκετές εικόνες, μπορούμε να πούμε ότι παραλληλίζει τη σκοτεινή και φωτεινή πλευρά τής θάλασσας, με την ανθρώπινη ψυχή.

Κειμενικοί δείκτες  Εικόνες του θαλασσινού τοπίου / Μεταφορές (π.χ. «σκοτεινά φύκια») / Επανάληψη (π.χ. 2^η στροφή)…

ΘΕΜΑ Δ

-Ομιλία  Προσφώνηση και αποφώνηση / Ύφος άμεσο και επικοινωνιακό / Χρήση, κυρίως, α’ και γ’ ρηματικού προσώπου

-Πρόλογος  Αφόρμηση από την επικοινωνιακή περίσταση / Σύνδεση προλόγου με το κυρίως θέμα

-Κυρίως θέμα  Καλλιέργεια οικολογικής συνείδησης / Συνειδητοποίηση της σοβαρότητας του προβλήματος / Ανάληψη πρωτοβουλιών – δράσεων: Ειρηνικές πορείες διαμαρτυρίας / Εθελοντισμός κ.λπ.

-Επίλογος  Συγκεφαλαιωτικός / Συμπερασματικός. 

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.