Η Ρόζα Ιμβριώτη ήταν Ελληνίδα παιδαγωγός, πρωτοπόρος της ειδικής εκπαίδευσης, με πλούσια κοινωνική και πολιτική δράση και συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση. Ίδρυσε το Πρότυπο Ειδικό Σχολείο Αθηνών (1937), που αποτελεί την πρώτη επίσημη προσπάθεια στην Ελλάδα για τη συστηματική αγωγή παιδιών με νοητική υστέρηση.
Βιογραφία
Νεανικά χρόνια
Γεννήθηκε το 1898 στην Αθήνα. Ο πατέρας της, Νικόλαος Ιωάννου, ήταν φιλόλογος. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και πραγματοποίησε περαιτέρω σπουδές στο Βερολίνο, από το καλοκαίρι του 1928 έως το καλοκαίρι του 1930, κοντά στον καθηγητή της Φιλοσοφίας και της Παιδαγωγικής Έντουαρντ Σπράνγκερ. Τελείωσε το Αρσάκειο το 1914. Μέσω της Αύρας Θεοδωροπούλου, της γνωστής φεμινίστριας του Εκπαιδευτικού Ομίλου, δίδαξε στο Κυριακό Σχολείο Εργατριών και το 1917 διορίστηκε στο 1ο Ελληνικό Σχολείο Θηλέων Αθηνών.
Στο Μεσοπόλεμο
Έπειτα από την ήττα των βενιζελικών στις εκλογές του 1920, η Ιμβριώτη εργάστηκε στο Πρότυπον Εκπαιδευτήριον Αθηνών του Ηλία Κωνσταντινίδη. Ένθερμη οπαδός του δημοτικισμού, υπήρξε μέλος του Εκπαιδευτικού Ομίλου, πιθανότατα από τις αρχές του 1921, στη διοίκηση του οποίου εκλέχτηκε το 1923. Συνεργάστηκε με τη Θεοδωροπούλου και το Δημήτρη Γληνό στη σύνταξη των εκπαιδευτικών προγραμματικών διακηρύξεων του Συνδέσμου Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός, που δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Ο Αγώνας της Γυναίκας (1923).
Το 1924, ενώ εργαζόταν ως καθηγήτρια ιστορίας στο Μαράσλειο, υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Δελμούζου, εξαιτίας της συζήτησης, στο μάθημά της, του βιβλίου του Γ. Κορδάτου για την Επανάσταση του 1821, κατηγορήθηκε για «υλιστική» διδασκαλία. Η κατηγορία αυτή αποτέλεσε μία από τις αφορμές των Μαρασλειακών, που ουσιαστικά ξεκίνησαν μια γενικευμένη επίθεση εναντίον του εκπαιδευτικού δημοτικισμού. Απολύθηκε το 1926, για να επανέλθει το 1928. Το 1934 έγινε γυμνασιάρχης στο Κιλκίς. Αργότερα, πρότεινε στον Ι. Μεταξά, κι εκείνος το δέχτηκε, την ίδρυση ενός Προτύπου Ειδικού Σχολείου στην Αθήνα (ΠΕΣΑ), το οποίο λειτούργησε από το Μάρτιο του 1937 έως τον Οκτώβριο του 1940 στην Καισαριανή.
Στην Κατοχή
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Ιμβριώτη πήρε μέρος στην Αντίσταση μέσα από τις γραμμές του ΕΑΜ. Συμμετείχε στη σύνταξη του εκπαιδευτικού προγράμματος της ΠΕΕΑ και στη συγγραφή του αναγνωστικού Τα αετόπουλα, εφαρμόζοντας τις αρχές του Σχολείου Εργασίας. Τον Ιούνιο του 1944 ανέλαβε τη διεύθυνση του "Φροντιστηρίου της Τύρνας" στο ομώνυμο χωριό των Τρικάλων, το οποίο είχε ιδρυθεί στην Ελεύθερη Ελλάδα, με πρωτοβουλία του καθηγητή Πέτρου Κόκκαλη και του παιδαγωγού Κώστα Σωτηρίου. Το σχολείο απευθυνόταν σε τελειόφοιτους του Γυμνασίου. Τα μαθήματα περιλάμβαναν παιδαγωγική, αγωγή του πολίτη, ψυχολογία και ιστορία, ενώ το απόγευμα, μετά το συσσίτιο, γίνονταν διαλέξεις για τη λογοτεχνία, την τέχνη, την υγιεινή κ.λπ.
Μετά την Απελευθέρωση
Το 1946 συμμετείχε με άλλες φεμινίστριες στην πρωτοβουλία για τη σύσταση της Πανελλαδικής Ομοσπονδίας Γυναικών, το ιδρυτικό συνέδριο της οποίας έλαβε χώρα στην Αθήνα, μεταξύ 26 και 29 Μαΐου. Λόγω των πολιτικών της φρονημάτων η Ιμβριώτη μεταπολεμικά υπέστη διώξεις και εξορίστηκε στο νησάκι Τρίκερι του Παγασητικού. Από εκεί, στις αρχές του 1950, μεταφέρθηκε, μαζί με πολλές συνεξόριστες γυναίκες, στη Μακρόνησο και κατόπιν, το καλοκαίρι, πάλι πίσω στο Τρίκερι, με όσες αρνήθηκαν να υπογράψουν "δήλωση". Αργότερα έγινε στέλεχος της ΕΔΑ, διατελώντας μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του κόμματος έως το 1967 και μετά τη Μεταπολίτευση ως στέλεχος του ΚΚΕ συνέβαλε στη διαμόρφωση του εκπαιδευτικού προγράμματός του.
Πέθανε στις 16 Σεπτεμβρίου 1977 στην Αθήνα. Σύζυγός της υπήρξε ο μαρξιστής φιλόσοφος Γιάννης Ιμβριώτης.
Μνήμη Ρόζας Ιμβριώτη
Το όνομα της Ρόζας Ιμβριώτη φέρουν πολλές οδοί στην Ελλάδα όπως στις Συκιές Θεσσαλονίκης, το Ελληνικό κ.α. Επίσης το όνομά της δόθηκε τιμητικά στο Σύλλογο Εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης Βύρωνα- Καισαριανής-Παγκρατίου. Ακόμη, το Πρότυπο Ειδικό Δημοτικό Σχολείο ΜΔΔΕ Καισαριανής «Ρόζα Ιμβριώτη» ιδρύθηκε το 1937 (με τον ΑΝ 453/1937 και μετονομάστηκε Πρότυπο με τον ΑΝ 949/1948) μετά από πρωτοβουλία της εμπνευσμένης παιδαγωγού Ρόζας Ιμβριώτη, της οποίας σήμερα προς τιμή φέρει το όνομά της.
Εργογραφία (επιλ.)
Αυτοτελή
Η Αθηναία στον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. (1922)
Η γυναίκα στο Βυζάντιο (1923)
Μεθοδολογικά Προβλήματα. Η διαλεκτική του Hegel[νεκρός σύνδεσμος] (1933)
Ανώμαλα και καθυστερημένα παιδιά (1939)
Ανθρωπιστική παιδεία (1955)
Το κατηγορώ της νεολαίας (1972)
Άριστος οιωνός. Η αυξημένη ωριμότητα των νέων - Ο Νοέμβρης του 1973 (1974)
Αρθρογραφία
«Το σχολείο της εργασίας» (1922 -άρθρο στο περ. Ελληνίς)
«Γύρω από το φεμινιστικό αγώνα» (1923 -άρθρο στο περ. Ελληνίς)
«Γύρω από την ψήφο» (1923 -άρθρο στο περ. Ο Αγώνας της Γυναίκας)
«Η διδασκαλία της Ιστορίας» (1926 -δύο άρθρα στο περ. Αναγέννηση)
«Η ιστορική επιστήμη στο σχολείο» (1926-27 -δύο άρθρα στο περ. Αναγέννηση, συνέχ. του προηγ.)
«Μορφώνουμε δούλους» (1936 -δύο άρθρα στο περ. Παιδεία)
«Το παιδικό βιβλίο» (1948 -άρθρο στο περ. Ανταίος)
«Ανασυγκρότησις και παιδεία» (1958 -άρθρο στο περ. Η Νέα Οικονομία)
«Οι απασχολήσεις του παιδιού της υπαίθρου» (1958 -άρθρο στο περ. Επιθεώρηση Τέχνης)
«Ένα περίεργο ψυχογράφημα του σημερινού Έλληνα» (1962 -άρθρο στο περ. Επιθεώρηση Τέχνης)
«Παιδεία, ο παρίας του κράτους» (1963, διάλεξη -δημοσιεύθηκε στο συλλογικό τόμο Εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Συζητήσεις, κρίσεις, απόψεις [1966])
«Δημήτρης Γληνός» (1964 -άρθρο στο περ. Επιθεώρηση Τέχνης)
«Η αισθητική αγωγή και το σχολείο» (1965 -άρθρο στο περ. Επιθεώρηση Τέχνης)
