Α΄ Μη λογοτεχνικό κείμενο
[Οι διαδικτυακές επαφές στο περιβάλλον του Facebook]
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν ερευνητικές μελέτες για τις αναπαραστάσεις της φιλίας στην πραγματική και στη διαδικτυακή ζωή είναι ότι δεν μπορούμε να μιλάμε για φιλία, όταν αναφερόμαστε στα κοινωνικά δίκτυα και συγκεκριμένα στο Facebook. Οι αναπαραστάσεις της φιλίας στην καθημερινή μας πραγματικότητα διαφέρουν ουσιωδώς από τις αναπαραστάσεις της «φιλίας» στο Facebook. Οι λόγοι που οδηγούν σ’ αυτό το συμπέρασμα αναλύονται παρακάτω.
Συγκεκριμένα, από τις σχέσεις που αναπτύσσονται στο Facebook απουσιάζουν τα βασικά στοιχεία που ορίζουν τις φιλικές σχέσεις στην εκτός δικτύου πραγματικότητα. Το πρώτο βασικό στοιχείο είναι η απουσία ουσιαστικής επικοινωνίας. Η επικοινωνία που αναπτύσσεται στο περιβάλλον του Facebook χαρακτηρίζεται ως «σχολιασμός» και «συμπλήρωμα της εκτός δικτύου επικοινωνίας». Επίσης, οι σχέσεις αυτές χαρακτηρίζονται από την έλλειψη οικειότητας, εμπιστοσύνης, συναισθήματος, ψυχολογικής υποστήριξης και αμοιβαιότητας, στοιχείων τα οποία είναι απαραίτητα για τις φιλικές σχέσεις εκτός δικτύου. Το Facebook αποτελεί ένα απρόσωπο περιβάλλον, όπου η έκφραση βαθύτερων συναισθημάτων καθίσταται αδύνατη, καθώς οτιδήποτε διατυπώνεται βρίσκεται δημόσια εκτεθειμένο. Επιπλέον, η αμφιβολία μεταξύ προσώπου ή προσωπείου, δηλαδή η αμφιβολία για την πραγματική ταυτότητα των χρηστών, δεν αφήνει περιθώρια, για να έρθουν δύο άνθρωποι πιο κοντά και να μπορέσουν να αναπτύξουν μια ουσιαστική, φιλική σχέση.
Μία ακόμη αιτία προβληματισμού για τη χρήση του όρου «φιλία» σχετίζεται με το γεγονός ότι οι περισσότεροι παράγοντες που θεωρούνται βασικοί για τη διαμόρφωση φιλικών σχέσεων είναι απόντες από το Facebook. Ο α-τοπικός χαρακτήρας των διαδικτυακών κοινοτήτων δεν επιτρέπει τη φυσική εγγύτητα, η οποία κατά γενική ομολογία είναι απαραίτητο στοιχείο για τη διατήρηση μιας φιλικής σχέσης. Ακόμα και αν μια φιλία είναι δυνατό να διατηρηθεί εξ αποστάσεως, αυτό προϋποθέτει ότι η φυσική συνάντηση των ατόμων έχει προϋπάρξει της απομάκρυνσης και υπάρχει πάντα η προσδοκία της επιστροφής. Το Facebook, όπως και οποιαδήποτε άλλη διαδικτυακή κοινότητα, σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει την πρόσωπο με πρόσωπο επαφή. Αυτό που μπορεί να κάνει είναι να υποκαταστήσει ως μέσο επικοινωνίας τη φυσική απουσία του άλλου και αυτό είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες λειτουργίες του, ιδιαίτερα αν ληφθούν υπόψη οι γρήγοροι ρυθμοί του σύγχρονου τρόπου ζωής.
Μπορούμε, επομένως, να ισχυριστούμε ότι το Facebook δεν είναι ένα περιβάλλον που προσφέρεται για την ανάπτυξη φιλικών σχέσεων, με την έννοια που έως τώρα τους αποδίδαμε στην εκτός διαδικτύου ζωή. Είναι ένα περιβάλλον το οποίο μέσω της κοινωνικής ανταλλαγής μπορεί απλώς να αναπληρώσει την αίσθηση της κοινότητας, αίσθηση που τείνει να εξαφανιστεί μέσα στην ανωνυμία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων.
Μ. Σαβράμη (2008). Αναπαραστάσεις της φιλίας στην πραγματική και στη διαδικτυακή ζωή: Η περίπτωση του FaceBook. Μεταπτυχιακή έρευνα. Πανεπιστήμιο Αθήνας: Τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (διασκευή).
Β. Λογοτεχνικό κείμενο
Εισαγωγικό σημείωμα: Η Μαρία Α. Ιωάννου γεννήθηκε το 1982 στη Λεμεσό. Σπούδασε αγγλικήλογοτεχνία στο Ηνωμένο Βασίλειο. Έργα της έχουν βραβευθεί σε τοπικούς καιδιεθνείς διαγωνισμούς συγγραφής και έχουν δημοσιευθεί σε εφημερίδες, λογοτεχνικά περιοδικά και ανθολογίες. Τον2011 εξέδωσε την πρώτη της συλλογή διηγημάτων με τίτλο «Η γιγαντιαία πτώση μιας βλεφαρίδας».
Ηλεκτρονικός Βαρυποινίτης (απόσπασμα)
Φοβάμαι πως δε θα βγω ποτέ από δω μέσα, γιατρέ. Τρέμω στην ιδέα πως κάποια στιγμή τα πολύχρωμα καλώδια θα μεταμορφωθούν σε ηλεκτροφόρα πλοκάμια και θα με κάψουν βίαια, αδίστακτα. Η ταφή μου στο recyclebin θα είναι το θέμα της ημέρας για όλα τα δεδομένα και τις εικόνες του desktop. Θα γελάνε με φατσούλες τα καλώδια-δολοφόνοι γιατρέ, κι ενώ εγώ θα βρίσκομαι σε μια κατάσταση αναμονής λίγο πριν το τέλος, αυτά θα μου ρίχνουν τόνους από μπάζα, συμπιεσμένα γράμματα και μισοφαγωμένα εικονίδια. Κάποια θα με βρίσκουν στο κεφάλι, θα το ανοίγουν στα δύο και θα καταβροχθίζουν, σαν όρνεα, το λιγοστό μυαλό που μου έχει απομείνει. Έχω ερωτευτεί το google γιατρέ, στο ‘χω ξαναπεί; […]Αν και είναι σχετικά στενάχωρα εδώ μέσα – vivelatechnologie! – δεν υπάρχει ομορφότερη στιγμή από το να ξυπνά κανείς μέσα σε έναν εικονικό ωκεανό, χωρίς κύματα, ή σ' έναν αμμόλοφο που θυμίζει Σαχάρα, χωρίς όμως την καυτερή και αφιλόξενη της άμμο. Είναι μέρες που αράζω μέσα σε κάποιον ανώνυμο folder – υποψήφιο για θανατική ποινή όπως κι εγώ. Δε μπορείς να φανταστείς τι κουβέντες μπορείς να ανταλλάξεις μ' έναν άλλο βαρυποινίτη που, πλησιάζοντας στο τέλος της ηλεκτρονικής ζωής του, εύχεται να μην είχε γεννηθεί ποτέ, μα, ταυτόχρονα, χαίρεται που εγκαταλείπει την αδίστακτη μοναξιά του. Κάποτε σκαρφαλώνω πάνω στα εικονίδια, χωρίς να λαχανιάζω, για να θαυμάσω τη θέα από ψηλά – το γραφείο μου που είναι πλημμυρισμένο από στυλό Bic και μουντζουρωμένα χαρτάκια και τη μάνα μου που κάθεται στο βάθος σε μια πολυθρόνα, περιμένοντάς με να βγω από δω μέσα. Κάτι τέτοιες στιγμές η θέα μου δεν είναι και τόσο ευχάριστη, θέλω να κλάψω πραγματικά, μα ο εικονικός κόσμος δε με αφήνει, το μόνο που μπορώ να κάνω είναι να της αφήσω μια λυπημένη φατσούλα στο msn, μα η μάνα μου δεν ξέρει να το χρησιμοποιεί, οπότε η φατσούλα μένει απλά εγκλωβισμένη κι αυτή, χωρίς κάποιον παραλήπτη. Ήταν πολλές οι φορές που προσπάθησα να της εξηγήσω γιατί παραμένω κλειδωμένος εδώ μέσα, πως εδώ τα συναισθήματα είναι λιγότερο επώδυνα και πως ο θάνατος προσδιορίζεται από το απλό πάτημα ενός κουμπιού και τίποτα φρικιαστικό, πως η θλίψη της απώλειας δεν μπορεί να εκτονωθεί με δάκρυα, αλλά με διάσπαρτα δεδομένα που ταξιδεύουν από ιστοσελίδα σε ιστοσελίδα, αποπροσανατολισμένα κι αυτά, μηχανικά. Αύριο θα κάνω google την Τζαμάικα και θα ξεχαστώ για μια ακόμη φορά. […]Ένα κουμπί φοβάμαι κι αυτό είναι το delete. Σκέφτηκα πολλές φορές να το πατήσω να τελειώνουμε μ' αυτήν την ιστορία, μα άλλαξα γνώμη, μαγεμένος από τα applications του facebook και τις εναλλαγές που μου δείχνουν πως η ζωή συνεχίζεται ό,τι και να γίνει και πως στο ίντερνετ δεν υπάρχει η λέξη θάνατος, μα μια ανεξήγητη αίσθηση αιωνιότητας. […]Μα δεν έχεις ξανακατοικήσει μέσα σε έναν υπολογιστή, γιατρέ; Να ξέρεις πως όσο έχεις ρεύμα ή μπαταρία δεν σκοτεινιάζει ποτέ. Προτείνω να μετακομίσεις εδώ μέσα μαζί μου. Θα έχεις την καλύτερη θέα του κόσμου! Ξέρεις όμως τι μου λείπει; Η βροχή. Η αίσθηση της σταγόνας στο μέτωπο, η γεύση της στο στεγνό ουρανίσκο, το άγγιγμά της που δεν έχει καμία σχέση με το άψυχο εσωτερικό ενός υπολογιστή σε αποσύνθεση. Κι ο ήλιος μου λείπει, γιατρέ. Όχι ο ήλιος που σκοτώνει, αλλά αυτός που φωτίζει πραγματικά και όχι εικονικά τον ουρανό. […]
(Ιστορίες διαδικτύου, τα πρώτα 20 διηγήματα του 2011, 2ος διαγωνισμός διηγήματος του Λόγω Τέχνης)
ΘΕΜΑΤΑ
1ο ΘΕΜΑ
α) Να γράψετε την περίληψη της δεύτερης και της τρίτης παραγράφου του μη λογοτεχνικού κειμένου σε 60 - 70 λέξεις.
Μονάδες 15
β) Σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισμούς να δώσετε τον χαρακτηρισμό “Σωστό” ή “Λάθος”, με βάση το μη λογοτεχνικό κείμενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με μια συγκεκριμένη αναφορά από το κείμενο.
i. Οι ερευνητικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι φιλικές σχέσεις που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο, παρά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που έχουν, αποτελούν μια μορφή της φιλίας.
ii. Στις διαδικτυακές σχέσεις ο σχολιασμός αντικαθιστά την ουσιαστική επικοινωνία, γι΄αυτό και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν οι σχέσεις αυτές φιλικές.
iii. Στο περιβάλλον του Facebook η έκφραση συναισθημάτων είναι αδύνατη.
iv. Η απουσία φυσικής επαφής δε λειτουργεί ανασταλτικά στη δημιουργία φιλικών σχέσεων στο διαδίκτυο.
v. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο αναπληρώνουν ως ένα βαθμό την ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει σε μια κοινότητα.
Μονάδες 10
γ) Να αντιστοιχίσετε τις διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις της στήλης Α΄ με τη σημασία τους στη στήλη Β΄. Δύο στοιχεία της στήλης Β περισσεύουν.
|
Στήλη Α΄ |
Στήλη Β΄ |
|
1. συγκεκριμένα |
α. χρονική διάρκεια |
|
2.ακόμη |
β. συμπέρασμα |
|
3. επομένως |
γ.διάζευξη |
|
|
δ. προσθήκη |
|
|
ε. επεξήγηση |
2ο ΘΕΜΑ
Σε μια εκδήλωση που διοργανώνει ο Δήμος σας με θέμα «Οι κίνδυνοι του διαδικτύου», αναλαμβάνεις, ως πρόεδρος του δεκαπενταμελούς συμβουλίου του σχολείου σου, να αναφερθείς στους κινδύνους που κρύβει η εσφαλμένη χρήση του διαδικτύου για τους νέους (350-400 λέξεις).
Μονάδες 30
3ο ΘΕΜΑ
Στο λογοτεχνικό κείμενο χρησιμοποιούνται αρκετές εικόνες για να περιγραφεί η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ήρωας. Να εντοπίσετε δύο και να εξηγήσετε τη λειτουργία τους στο ύφος του κειμένου.
Μονάδες 20
4ο ΘΕΜΑ
Ποιο είναι το βασικό , κατά τη γνώμη σας , θέμα του λογοτεχνικού κειμένου; Να απαντήσετε τεκμηριωμένα χρησιμοποιώντας τρεις κειμενικούς δείκτες. Ποια είναι η δική σας άποψη για το θέμα αυτό;
Μονάδες 15
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
Α΄ Μη λογοτεχνικό κείμενο
1ο Θέμα
α) Βασικοί άξονες: επιφανειακή επικοινωνία- αδυναμία έκφρασης συναισθημάτων – έλλειψη οικειότητας- απουσία φυσικής εγγύτητας- διατήρηση μιας υπάρχουσας σχέσης…
β) Σε κάθε έναν από τους παρακάτω ισχυρισμούς να δώσετε τον χαρακτηρισμό “Σωστό” ή “Λάθος”, με βάση το κείμενο. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με μια συγκεκριμένη αναφορά στο κείμενο.
i. Οι ερευνητικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οι φιλικές σχέσεις που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο, παρά τα διαφορετικά χαρακτηριστικά που έχουν, αποτελούν μια μορφή της φιλίας. Λάθος (1η παράγραφος)
ii. Στις διαδικτυακές σχέσεις ο σχολιασμός αντικαθιστά την ουσιαστική επικοινωνία, γι΄αυτό και δεν μπορούν να χαρακτηριστούν οι σχέσεις αυτές φιλικές. Σωστό (2η παράγραφος)
iii. Στο περιβάλλον του Facebook η έκφραση συναισθημάτων είναι αδύνατη. Σωστό (2η παράγραφος)
iv. Η απουσία φυσικής επαφής δε λειτουργεί ανασταλτικά στη δημιουργία φιλικών σχέσεων στο διαδίκτυο. Λάθος (3η παράγραφος)
v. Οι σχέσεις που αναπτύσσονται στο διαδίκτυο αναπληρώνουν, ως ένα βαθμό, την ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει σε μια κοινότητα. Σωστό (4η παράγραφος)
γ)1-ε
2-δ
3-β
2ο Θέμα
Ζητούμενο 1ο :Κίνδυνοι από την εσφαλμένη χρήση του διαδικτύου
κίνδυνος εξαπάτησης
κίνδυνος εθισμού, όταν η χρήση είναι υπερβολική
ψυχολογικά προβλήματα
σωματικά προβλήματα
δημιουργία μιας εικονικής πραγματικότητας / ο νέος αποκόβεται από την πραγματική ζωή (αποξένωση)…
3ο ΘΕΜΑ
Ο ήρωας είναι εγκλωβισμένος στον κόσμο του διαδικτύου και η συναισθηματική του κατάσταση αποδίδεται με εικόνες που καθιστούν πιο άμεσο και παραστατικό το κείμενο.
« Τρέμω στην ιδέα πως κάποια στιγμή τα πολύχρωμα καλώδια θα μεταμορφωθούν σε ηλεκτροφόρα πλοκάμια και θα με κάψουν βίαια, αδίστακτα. .., στο ‘χω ξαναπεί»
« Κάποτε σκαρφαλώνω πάνω στα εικονίδια, χωρίς να λαχανιάζω, … περιμένοντάς με να βγω από δω μέσα»
4ο ΘΕΜΑ
Ο εθισμός των ανθρώπων από το διαδίκτυο και η αποξένωσή τους από τον πραγματικό κόσμο.- Διάλογος- Α ενικό πρόσωπο- εικόνες…
Περισσότερο υλικό για το Λύκειο εδώ.
