Τελευταία απασχολούν όλο και συχνότερα την επικαιρότητα επεισόδια που συμβαίνουν μεταξύ διδασκόντων και μαθητών-τριών επαγγελματικών λυκείων. Κάποιος με επιφανειακό ενδιαφέρον θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι σε αυτά φοιτούν μαθητές με ροπή σε συμπεριφορές που δεν αρμόζουν σε σχολικά περιβάλλοντα. Κάποιος άλλος, υπερασπιζόμενος τους μαθητές θα μπορούσε να καταλογίσει αμέσως ευθύνες στους οξύθυμους εκπαιδευτικούς που δεν μπορούν να χαλιναγωγήσουν τον θυμό τους και να διαχειριστούν την κρίση εντός της τάξης. Με τίνος το μέρος θα μπορούσε να συμπορευτεί η λογική; Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, και οι δύο απόψεις φαίνεται να περιγράφουν την πραγματικότητα. Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές στα ΕΠΑΛ είναι ένα ανησυχητικό φαινόμενο που, όπως κάθε όμοιό του, χρειάζεται αντιμετώπιση.
Οι μαθητές στα επαγγελματικά λύκεια της χώρας φαίνεται να έχουν αποδεχτεί ότι ανήκουν στην μερίδα των μαθητών που δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα στο γενικό λύκειο. Παρατηρήσεις που αφορούν τη συμπεριφορά ή την αντιμετώπιση του μαθήματος εκλαμβάνονται με μια μοιρολατρική αποδοχή της υποτιθέμενης αδυναμίας τους, που συχνά εκφράζεται με τη φράση: «σιγά κύριε, σε ΕΠΑΛ είμαστε». Υπάρχουν βέβαια και αποκλίσεις από τον κανόνα, μαθητών που συνειδητά επέλεξαν την επαγγελματική εκπαίδευση στοχεύοντας στην τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση, οι οποίες όμως δεν μεταβάλλουν την εικόνα.
Από την άλλη, θα πρέπει να σημειωθεί ότι συχνά στα επαγγελματικά λύκεια φοιτούν παιδιά από περιβάλλοντα, στα οποία επικρατούν ιδιαίτερες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες και, εν γένει, επισφάλεια. Παιδιά που αναγκάζονται να εργαστούν, όχι απλώς για να συμπληρώσουν το οικογενειακό εισόδημα, αλλά γιατί συχνά αυτό το εισόδημα είναι ίσως το μόνο που μπαίνει στο σπίτι. Παιδιά επιφορτισμένα με τα βάρη της οικογένειας, υλικά, αλλά κυρίως ψυχικά -και εδώ ας σημειωθεί η καίριας σημασίας ύπαρξη σχολικού ψυχολόγου-. Αντιμετωπίζει κανείς σύνθετες οικογενειακές ιστορίες παιδιών που αντιδρούν για να προκαλέσουν, μιας και είναι ίσως ο μόνος τρόπος κάποιος να ασχοληθεί με τα ίδια. Επομένως, εκεί θα συναντήσει κανείς περιπτώσεις μαθητών που αντιδρούν στη χρήση μάσκας (ο τρόπος και ο βαθμός αντίδρασης ποικίλλει), που αδιαφορούν εάν αποβληθούν από την τάξη ή εάν παραμείνουν δημιουργώντας πρόβλημα στους δυο-τρεις που δείχνουν ενδιαφέρον, που θα αντιδράσουν έντονα εάν φορτωθούν με απουσία ως έσχατο μέσο συμμόρφωσης με τους κανόνες της σχολικής ζωής.
Στη μικρή μου εμπειρία (έχω θητεύσει σε 3 συνολικά ΕΠΑΛ σε Αθήνα και Λέσβο), έχω συναντήσει παιδιά με συμπεριφορά που οπωσδήποτε δεν θα περίμενε κανείς να αντιμετωπίσει μέσα σε σχολικό περιβάλλον. Υπήρξε μαθητής που μου είπε με δηκτικό ύφος: «μη με κοιτάς έτσι, είμαστε τρεις και είσαι μόνος σου! Είμαι πρόεδρος του 15μελούς!». Αχρείαστο να σημειωθεί ότι δεν με ανησύχησαν οι προειδοποιήσεις του θερμόαιμου μαθητή… Χρειάστηκε, όμως, να του μιλήσω κατ' ιδίαν στο διάλειμμα, φέρνοντάς τον ενώπιον των λόγων του, ρωτώντας τον εάν έχει αναρωτηθεί για ποιον λόγο τον εξέλεξαν οι συμμαθητές του: για τα φωτεινά και θετικά στοιχεία της προσωπικότητάς του ή για τα αρνητικά και πιο σκοτεινά; Γιατί όλοι έχουμε και από τα δύο σε διαφορετικές αναλογίες και με διαφορετικές δυνατότητες διαχείρισης του μείγματος.
Θέλω να πω λοιπόν ότι θα πρέπει να γνωρίζουμε προς ποια κατεύθυνση βαδίζουμε, όσοι εργαζόμαστε στο δημόσιο σχολείο μέσα από αυτό το τυχαίο σύστημα «κάλυψης κενών». «Τυχαίο», γιατί το σύστημα δεν εξετάζει εάν κανείς είναι κατάλληλος για διδασκαλία μαθητών ηλικίας 13 ετών ή 17 ή ακόμη και ενηλίκων (βλ. εσπερινά ΓΕΛ/ΕΠΑΛ/Γυμνάσια με λυκειακές τάξεις). Ως εκ τούτου επαφίεται στον εκπαιδευτικό να προσαρμόζεται και να μαθαίνει εκ των προτέρων ποια είναι η ανθρωπογεωγραφία των τάξεών του. Τι συμβαίνει με τους μαθητές του. Δεν μπορεί κάποιος να συμπεριφέρεται με αντικοινωνικό τρόπο αναίτια. Χωρίς να απαλλάσσονται οι μαθητές από τις ευθύνες τους, χρειάζεται ο εκπαιδευτικός να δείξει ενδιαφέρον, να στήσει γέφυρα ομαλής επικοινωνίας με την άλλη πλευρά, και στο τέλος να την περπατήσει. Σε αυτές τις περιπτώσεις κύριο μέλημα προφανώς δεν μπορεί να είναι η ύλη και το γνωστικό αντικείμενο, αλλά η ένταξη του μαθητή στην κοινωνία της τάξης -αυτό θα πρέπει να το λάβει υπ' όψιν το Υπουργείο που εμμένει στην τράπεζα θεμάτων και ζητεί από τους εκπαιδευτικούς παραμονές γιορτών να δηλώσουν την ύλη που έχουν καλύψει, παρότι υπάρχουν μαθητές ΕΠΑΛ, οι οποίοι, αν και στην τελευταία τάξη, διδάχθηκαν για πρώτη φορά πανελλαδικώς εξεταζόμενο μάθημα στα τέλη Νοεμβρίου.
Χρειάζεται λοιπόν υπομονή, επιμονή και κυρίως προσαρμοστικότητα από τους εκπαιδευτικούς προκειμένου το εκπαιδευτικό έργο να εξατομικεύεται. Είναι μια από τις απαιτήσεις της δουλειάς του εκπαιδευτικού, της δουλειάς μας, και ίσως αυτή που την κάνει τόσο ξεχωριστή.
Γιάννης Κηπουρός, https://www.alfavita.gr
Περισσότερα εκπαιδευτικά νέα εδώ.
