Τεχνολογία - Κριτήριο αξιολόγησης στα Νέα Ελληνικά Γ' ΕΠΑΛ με απαντήσεις

 

 Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

Είμαστε όλοι εντός του μέλλοντός μας

Ο συγγραφέας Χρήστος Χωμενίδης στοχάζεται σχετικά με τα αποτελέσματα της τέταρτης τεχνολογικής επανάστασης στην καθημερινότητα των ανθρώπων.

 

 Το θέαμα κάποιων ταξιτζήδων να προπηλακίζουν στην Πλατεία Συντάγματος έναν οδηγό της Uber ήταν απολύτως οικτρό. Ακόμα και για εκείνους που συμφωνούν ότι ο κλάδος του ταξί υφίσταται αθέμιτο ανταγωνισμό από την εν λόγω εταιρεία και -ως έναν βαθμό- δικαιολογούν την αγανάκτησή τους.

Κοιτάζοντάς τους, ωστόσο, εγώ είδα σκηνές από το εγγύς μέλλον. Τους φαντάστηκα - σε δέκα; σε δεκαπέντε χρόνια το αργότερο - να ωρύονται εναντίον τού αυτοκινήτου δίχως οδηγό, το οποίο ήδη έχει κατασκευαστεί και δοκιμάζεται στην Αμερική. Χωρίς άνθρωπο στο τιμόνι κι εν τούτοις απολύτως αξιόπιστο και ασφαλές - το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα. Τι θα κάνουν τότε οι ταξιτζήδες; Θα πυρπολήσουν μήπως τα αυτοκίνητα - ρομπότ, όπως έβαζαν οι Λουδίτες στην Αγγλία στις αρχές του 19ου αιώνα φωτιά στους ηλεκτροκίνητους αργαλειούς; Θα απεργήσουν; Από ποιον θα λείψουν τραβώντας χειρόφρενο; Αφού το επάγγελμά τους θα έχει σαρωθεί ανεπιστρεπτί από την τεχνολογία...

Οι προφητείες της επιστημονικής φαντασίας επαληθεύονται. Η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση είναι κιόλας εδώ. Η τεχνητή νοημοσύνη εισβάλλει στην καθημερινότητά μας για να ανατρέψει δεδομένα που εκλαμβάνονταν ως αιώνια. Ως ακατάλυτα. Λειτουργούν ήδη τα πρώτα σουπερμάρκετ χωρίς υπαλλήλους. Οι καταναλωτές διαλέγουν από τα ράφια τα προϊόντα, το σύστημα χρεώνει τον λογαριασμό τους, μία μηχανική - εγκάρδια εντούτοις - γυναικεία φωνή τούς εύχεται «εις το επανιδείν». Στην Ιαπωνία τα τραπεζικά καταστήματα έχουν, εν πολλοίς, καταργηθεί, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Η κυκλοφορία του μετρητού χρήματος περιορίζεται διαρκώς, οι κάρτες - πιστωτικές και χρεωστικές - παρέχουν ασυγκρίτως μεγαλύτερη ασφάλεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα θα αποτελούν για τα εγγόνια μας μουσειακό είδος. Όπως και οι βιομηχανικοί εργάτες. Όπως και οι ταμίες. Ίσως ακόμα και οι πλοίαρχοι και οι πιλότοι αεροπλάνων.

Οι μετριοπαθείς μιλούν για ταχεία έκλειψη των καθαρά διεκπεραιωτικών επαγγελμάτων, στα οποία δεν απαιτείται ιδιαίτερη πρωτοβουλία ή δημιουργικότητα. Οι τολμηρότεροι προβλέπουν ότι τα κομπιούτερ θα αναλάβουν τη διαγνωστική - ίσως και την επεμβατική - ιατρική. Θα αντικαταστήσουν τους θεράποντες της Εκπαίδευσης και της Δικαιοσύνης. Θα λαμβάνουν σε βάθος χρόνου και πολιτικές ακόμα αποφάσεις, σταθμίζοντας το συλλογικό ανθρώπινο συμφέρον, με γνώμονα τις γενικές αρχές που εμείς θα τους έχουμε εμφυτέψει. Η πρόσβαση και η ταχύτατη επεξεργασία όλων των διαθέσιμων δεδομένων, η ακρίβεια στους υπολογισμούς και η δυνατότητα να σταθμίζουν απροκατάληπτα - ελεύθερα από κάθε ιδιοτέλεια - τους δίνει αυτή την προοπτική.

Το εφιαλτικό σενάριο του υπερ-υπολογιστή (ή του δικτύου υπολογιστών) που αυτονομείται και «επαναστατεί» εναντίον μας μοιάζει απλοϊκά κινδυνολόγο. Οι μηχανές διαθέτουν μεν ευφυΐα, στερούνται δε «εγώ», βούλησης και αντίληψης ιδίου συμφέροντος. Επιλύουν και τα πιο δύσκολα προβλήματα. Συναισθηματικά, όμως, είναι ανύπαρκτες. Έννοιες όπως στοργή, αγάπη, μίσος, έρωτας - ό,τι πηγάζει από τον τρόμο του θανάτου κι από τη λαχτάρα της διαιώνισης - τις αγνοούν εντελώς. Η ευγενέστερη, εξάλλου, ανθρώπινη δραστηριότητα, η τέχνη, βασίζεται σε ελεύθερους συνειρμούς, σε αυθαίρετους, εν πολλοίς, συνδυασμούς χρωμάτων, ήχων, λέξεων. Θα παραμείνει, συνεπώς, για τα κομπιούτερ απάτητος πλανήτης. Μόνο να τη μιμούνται θα μπορούν. Αλλά γιατί να το κάνουν;

Οι επιστήμονες που ιχνηλατούν το μέλλον ομοφωνούν ότι η τέταρτη τεχνολογική επανάσταση θα αυξήσει θεαματικά τον πλούτο στη Γη. Η βαριά και ανθυγιεινή εργασία θα καταργηθεί. Η γενετική θα εκτινάξει την παραγωγικότητα σε τροφή. Δισεκατομμύρια άνθρωποι θα περάσουν από την αγωνία της επιβίωσης στην ευδαιμονία της υλικής αφθονίας.

Εκτός και αν τα οφέλη της τα καρπώνεται μια ελάχιστη κάστα υπερπρονομιούχων, σπρώχνοντας όλους τους υπόλοιπους στο περιθώριο, μετατρέποντάς τους σε παρίες. Κάτι τέτοιο, εντούτοις, θα πυροδοτούσε διαρκώς εντάσεις και εξεγέρσεις, θα σήμαινε μια κατάσταση μόνιμης αστάθειας και οικονομικά - συν τοις άλλοις - ασύμφορη. Ποιος ο λόγος; Τα αγαθά θα αρκούν για όλους. Ο καταναλωτισμός, όπως έχει αποδειχθεί, είναι ο ισχυρότερος παράγοντας κοινωνικής ειρήνης.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι πώς θα χρησιμοποιούν τα παιδιά ή τα εγγόνια μας τον άπλετο χρόνο τους. Θα ανοιχτούν άραγε καινούργιοι ορίζοντες δημιουργίας και απόλαυσης ή θα βουλιάξει ο άνθρωπος μέσα σε ένα σύμπαν ψυχοτρόπων ουσιών, videogames και cybersex; Θραύοντας τα δεσμά της αναγκαστικής, για το προς το ζην, εργασίας, θα απελευθερωθούμε ή θα νοσήσουμε όλοι ψυχικά;

Εάν διάβαζαν τις παραπάνω γραμμές οι αγανακτισμένοι ταξιτζήδες της Πλατείας Συντάγματος, θα τις θεωρούσαν πιθανότατα ονειροφαντασίες, ίσως και ονειρώξεις. Οι ίδιοι, στην πραγματικότητα, είναι ήδη ζωντανά απολιθώματα μιας περιόδου, η οποία θα φαντάζει λίαν συντόμως τόσο μακρινή, όσο σήμερα η λίθινη εποχή.

                                                   Χρήστος Χωμενίδης 09/03/2018

 

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

1^η Δραστηριότητα

Α1. α) Να χαρακτηρίσετε  τις ακόλουθες διατυπώσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες, με βάση το περιεχόμενο του κειμένου.

i) Η εισβολή της τεχνητής νοημοσύνης είναι διακριτή σε καθημερινές δράσεις της ανθρώπινης ζωής, ενώ οι προβλέψεις περί αντικατάστασης των εργαζομένων από τα ρομπότ-μηχανές αρχίζουν να επαληθεύονται.

ii) Η ανάληψη πρωτοβουλιών και η δημιουργικότητα αποτελούν παράγοντες διατήρησης κάποιων επαγγελμάτων, μέσα στη δίνη της τεχνολογικής επανάστασης.

iii) Οι μηχανές θα επιλύσουν τα, συναισθηματικής φύσεως, προβλήματα των ανθρώπων.

iv) Η κοινωνική ισορροπία και η γαλήνη θα επιτευχθεί με τον καταναλωτισμό και τον υλικό ευδαιμονισμό.

β) Να παρουσιάσετε συνοπτικά σε 50-60 λέξεις το περιεχόμενο της τέταρτης παραγράφου του κειμένου.

2^η Δραστηριότητα

Α2 . Εάν υποθέσουμε ότι ο συγγραφέας, στην 3^η παράγραφο του κειμένου προσπαθεί να μας πείσει ότι οι προβλέψεις της επιστημονικής φαντασίας για την τεχνολογική επανάσταση επαληθεύονται, με ποιους τρόπους και μέσα το επιτυγχάνει αυτό;

Α3. α)Να σχολιάσετε τη χρήση των ερωτημάτων στην προτελευταία παράγραφο, ως προς την επικοινωνιακή τους αποτελεσματικότητα.

 β)Να σχολιάσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω χωρία:

 - πιστωτικές και χρεωστικές -

«επαναστατεί» εναντίον μας

(ή του δικτύου υπολογιστών)

Α4. Να αντικαταστήσετε τις λέξεις με έντονη γραφή με άλλες συνώνυμές τους:

«…το κομπιούτερ που θα το κατευθύνει θα αντιδρά στα απρόοπτα πιο ψύχραιμα, πιο αποτελεσματικά κι από τον πλέον προικισμένο ραλίστα».

3^η Δραστηριότητα

Α5. Σ’ ένα άρθρο για τη σχολική σας εφημερίδα να καταγράψετε τις αρνητικές επιδράσεις της τεχνολογικής ανάπτυξης στην ανθρώπινη ζωή. (200-250 λέξεις).

 

 

Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ 

ΜΑΙΡΗ ΣΕΛΛΕΫ, «ΦΡΑΝΚΕΝΣΤΑΪΝ»

Απόσπασμα από την έκδοση της Deagostini Hellas, 2000,σε μετάφραση Μαριάννας Τζιαντζή. Στη νουβέλα αυτή, που γράφτηκε το 1816, ένας άνδρας εξιστορεί σε έναν καπετάνιο την τραγωδία του – τη δική του και του «τέρατος», του Βικτόρ Φράνκενσταϊν –, λέγοντας πώς δημιούργησε ζωή από το μηδέν. Ο δημιουργός μισεί το δημιούργημά του και το απελπισμένο δημιούργημα σπεύδει να εκδικηθεί τον δημιουργό του με κάθε τρόπο.

 

Το πλάσμα έκανε μια παύση και κάρφωσε το βλέμμα του επάνω μου, προσδοκώντας απάντηση. Όμως, εγώ ήμουν σαστισμένος και ανήμπορος να συλλάβω το πλήρες νόημα της φράσης του. Εκείνος συνέχισε:

«Πρέπει να μου φτιάξεις μια γυναίκα για να ζήσω μαζί της και να γνωρίσω εκείνη την αρμονία των συναισθημάτων που είναι απαραίτητα για την ύπαρξη μου. Μόνο εσύ μπορείς να το κάνεις αυτό και δεν μπορείς να μου αρνηθείς αυτό το δικαίωμα».

Το τελευταίο μέρος της αφήγησης μου ξύπνησε μέσα μου την οργή που είχε καταλαγιάσει όταν μου μιλούσε για την ειρηνική ζωή του κοντά στους χωρικούς. Τώρα πια ήταν αδύνατο να συγκρατήσω το θυμό μου.

«Δεν θα το κάνω» απάντησα, «και κανένα βασανιστήριο δεν θα αποσπάσει τη συγκατάθεση μου. Μπορείς να με καταντήσεις τον πιο δυστυχισμένο άνθρωπο στον κόσμο, αλλά δεν μπορώ να ταπεινωθώ μπροστά στα ίδια μου τα μάτια. Να δημιουργήσω άλλο ένα πλάσμα σαν κι εσένα, έτσι ώστε να ενώσετε τις σκοτεινές σας δυνάμεις και να αφανίσετε τον κόσμο; Φύγε! Σου απάντησα, μπορείς να με βασανίσεις αλλά δεν πρόκειται να με κάνεις να αλλάξω γνώμη».

«Δεν έχεις δίκιο», απάντησε ο δαίμονας, «αλλ’ αντί να σε απειλήσω, θα σου μιλήσω με την φωνή της λογικής. Είμαι κακός γιατί είμαι δυστυχισμένος. Όλοι οι άνθρωποι με αποφεύγουν και με μισούν. Εσύ δημιουργέ μου, πρώτος, θα χαιρόσουν αν με έκανες κομμάτια. Επομένως, γιατί να λυπηθώ τον άνθρωπο τη στιγμή που ο άνθρωπος δεν με λυπάται; Αν μπορούσες να με γκρεμοτσακίσεις από κάποιο παγωμένο γκρεμό, δεν θα το αποκαλούσες φόνο, έτσι δεν είναι; Γιατί να σέβομαι τον άνθρωπο της στιγμή που ο άνθρωπος με καταδικάζει; Θυσία θα γινόμουν για τον άνθρωπο και δάκρυα ευγνωμοσύνης θα έχυνα αν με αποδεχόταν. Δυστυχώς αυτό είναι αδύνατον. Οι ανθρώπινες αισθήσεις υψώνουν ανυπέρβλητα φράγματα ανάμεσά μας. Όμως εγώ αρνούμαι να δεχτώ την τρομερή σκλαβιά. Θα πάρω εκδίκηση για ό,τι έχω τραβήξει. Κι εφόσον δεν εμπνέω την αγάπη, θα προκαλώ το φόβο, και πάνω από όλα τον δικό σου φόβο, γιατί είσαι ο χειρότερος εχθρός μου κι έχω ορκιστεί να σε μισώ για πάντα. Φυλάξου: θα γίνω αίτιος της καταστροφής σου και δεν θα ησυχάσω αν δεν σου ξεσχίσω την καρδιά, έτσι που να καταριέσαι την ώρα που γεννήθηκες».

Καθώς μιλούσε, το πρόσωπό του συσπάστηκε φριχτά και παραμορφώθηκε από μια διαβολική οργή. Σύντομα όμως ηρέμησε και συνέχισε:

«Θα σου μιλήσω λογικά. Αυτό το πάθος με βασανίζει και πρέπει να καταλάβεις πως εσύ είσαι η αιτία για τα μαρτύρια μου. Αν ένας άνθρωπος μου χάριζε λίγη καλοσύνη, θα του την ανταπέδιδα στο εκατονταπλάσιο και για την αγάπη ενός τέτοιου πλάσματος, θα συμφιλιωνόμουν με ολόκληρο το ανθρώπινο γένος. Όμως αυτό το όνειρο δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί. Το αίτημα μου είναι λογικό και μετριοπαθές: σου ζητώ ένα πλάσμα του αντίθετου φύλου αλλά σιχαμερό σαν κι εμένα. Δεν σου ζητάω πολλά, και θα είμαι ικανοποιημένος γιατί αυτό είναι το μόνο που μπορώ να ελπίζω. Θα είμαστε δύο τέρατα, απομονωμένα από όλο τον κόσμο, αλλά για αυτόν ακριβώς το λόγο θα είμαστε περισσότερο δεμένοι ο ένας με τον άλλο. Η ζωή μας δεν θα είναι ακριβώς ευτυχισμένη αλλά τουλάχιστον θα είναι ειρηνική, δίχως τα τωρινά βάσανα. Αχ, δημιουργέ μου, κάνε με ευτυχισμένο κι εγώ θα σε ευγνωμονώ! Δείξε μου ότι μπορώ να προκαλέσω τη συμπόνια τουλάχιστον ενός πλάσματος στον κόσμο, μην μου αρνηθείς αυτή την παράκληση!»

  

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ:

1^η Δραστηριότητα

Β1. Ποια είναι τα συναισθήματα του τέρατος κατά τη συνομιλία με τον δημιουργό του; (60-70 λέξεις).

2^η Δραστηριότητα

Β2. Στη νουβέλα χρησιμοποιείται έντονα ο διάλογος ως αφηγηματική τεχνική. Να εντοπίσετε τα σημεία αυτά στο κείμενο και να εξηγήσετε τον ρόλο του.

Β3. Να εντοπίσετε δύο μεταφορές και να ερμηνεύσετε τη λειτουργία τους ως προς το ύφος του κειμένου.

3^η Δραστηριότητα

Β4. Στο λογοτεχνικό κείμενο που διαβάσετε ο δημιουργός και το δημιούργημά του έχουν μια σχέση μίσους και αντιπαλότητας μεταξύ τους Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σάς προκαλούνται από αυτή τη διαπίστωση; Ν’ αναπτύξετε την απάντησή σας σ’ ένα κείμενο 100-150 λέξεων.

 

 

                                                    ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ:

 

 Α. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

1^η Δραστηριότητα

Α1. α) i) Σωστή  ii) Σωστή  iii) Λανθασμένη iv) Λανθασμένη

β) Βασικοί άξονες της περίληψης à Το απόσπασμα αναφέρεται στις επιπτώσεις της τεχνολογικής επανάστασης στην ανθρώπινη ζωή, μέσα από διαφορετικές απόψεις / Η μετριοπαθής προσέγγιση αυτών θεωρεί πως μόνο τα στερούμενα από δημιουργικότητα επαγγέλματα θα εξαφανιστούν γρήγορα / Η πιο ακραία, όμως, οπτική προβλέπει, όχι μόνο την αντικατάσταση των φορέων της ιατρικής, της εκπαίδευσης και της δικαιοσύνης από τα κομπιούτερ, αλλά και τη λήψη πολιτικών αποφάσεων από αυτά, λόγω των ιδιαίτερων λειτουργιών που διαθέτουν.

2^η Δραστηριότητα

Α2. Ο συγγραφέας προσπαθεί με επίκληση στη λογική να πείσει τους αναγνώστες του à Χρησιμοποιεί επιχειρηματολογία (οι φοβικές προφητείες για την τεχνητή νοημοσύνη επαληθεύονται, αφού εισβάλλει στην καθημερινότητα και ανατρέπει εργασιακές σχέσεις και επικοινωνίες), καθώς και τεκμήρια (παραδείγματα: αντικατάσταση υπαλλήλων με μηχανήματα σε σούπερ μάρκετ, αλλαγές στα τραπεζικά συστήματα και στις συναλλαγές, εξαφάνιση επαγγελμάτων όπως βιομηχανικοί εργάτες κ.α.).

Α3. α) Τα ερωτήματα στην προτελευταία παράγραφο του κειμένου δίνουν έμφαση στον προβληματισμό του συγγραφέα σχετικά με τον τρόπο χρήσης των τεχνολογικών εξελίξεων από τους νέους / προσδίδουν αμεσότητα και ζωντάνια στον λόγο και στο ύφος του κειμένου, καθώς δίνεται η αίσθηση του διαλόγου  / κινητοποιούν τη σκέψη και το συναίσθημα του αναγνώστη.

β) - πιστωτικές και χρεωστικές - :επεξηγηματικός χαρακτήρας, έμφαση

«επαναστατεί» εναντίον μας: μεταφορική λειτουργία της γλώσσας

(ή του δικτύου υπολογιστών):παράθεση δευτερευουσών πληροφοριών που διασαφηνίζουν, αλλά και διαφοροποιούν από τη βασική πληροφορία/έννοια.

Α4. αντιδρά: συμπεριφέρεται/απαντά/ανταποκρίνεται

αποτελεσματικά: δραστικά /αποδοτικά

 

 

3^η Δραστηριότητα

Α5. -Άρθρο στη σχολική εφημερίδα à Τίτλος / Αντικειμενικό ύφος / Χρήση, κυρίως, τρίτου ρηματικού προσώπου.

-Πρόλογος à Επικαιρική αφόρμηση / Πλαίσιο μετάβασης στο κυρίως θέμα

- Κυρίως θέμα à Η τεχνολογία χρησιμοποιείται ως μέσο επιβολής και κυριαρχίας (κατασκευή όπλων εξελιγμένης μορφής)  / Η αντικατάσταση του ανθρώπου από την μηχανή (μείωση του ανθρώπινου δυναμικού, τεχνολογική ανεργία, στυγνή εξειδίκευση) / οι ηθικές αξίες αποδυναμώνονται από τον καταναλωτισμό) / οικολογικό πρόβλημα / χειραγώγηση του κοινού από τις πηγές πληροφόρησης (νέες τεχνολογίες, ΜΜΕ).

-Επίλογος à Συγκεφαλαιωτικός / Συμπερασματικός

 

                                                      Β. ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

 

1^η Δραστηριότητα

Β1. Δυστυχία, μοναξιά, θλίψη από την έλλειψη συντροφικότητας / απογοήτευση και θυμός εξαιτίας του τρόπου που τον αντιμετωπίζει ο δημιουργός του και οι άνθρωποι / εχθρότητα, μίσος, φρίκη, απόγνωση, μιας και απειλεί με εκδίκηση // ηρεμία, έλεος, στην προσπάθειά του να επιτύχει την επιθυμία του…

 

2^η Δραστηριότητα

Β2. α) Ο διάλογος βρίσκεται στα εξής σημεία του λογοτεχνικού κειμένου: «Πρέπει να μου φτιάξεις …δικαίωμα» / «Δεν θα το κάνω… να αλλάξω γνώμη» / «Δεν έχεις δίκιο …γεννήθηκες», « Θα σου μιλήσω λογικά … την παράκληση!»

Αποτελεί αφηγηματικό τρόπο / αποδίδονται σε ευθύ λόγο μέσα σε εισαγωγικά τα λόγια του δημιουργήματος-τέρατος και του δημιουργού του, προσδίδοντας φυσικότητα, αμεσότητα, παραστατικότητα, θεατρικότητα και δραματικότητα στο κείμενο / αναδεικνύεται αντικειμενικότερα το ήθος και το ύφος των προσώπων / τα πρόσωπα αποκτούν αληθοφάνεια.

 

β) Μεταφορές: «… ξύπνησε μέσα μου την οργή», «αν δεν σου ξεσχίσω την καρδιά» / προσδίδουν λυρικότητα, παραστατικότητα και ζωντάνια στο λόγο /δίνονται έμφαση στα συναισθήματα του τέρατος.

 

3^η Δραστηριότητα

Β3.  Σκέψεις: Ο ανθρώπινος παρεμβατισμός στη φυσική πορεία των πραγμάτων αποδεικνύεται καταστροφικός / η πρόοδος μπορεί να αποβεί αρνητική, αν ξεπεράσει τα όρια / η ανάγκη συναισθηματικής ασφάλειας και διαπροσωπικής επαφής ακόμα και από το ρομπότ-τέρας / η αδυναμία του ανθρώπου να ελέγξει κάθε του δημιούργημα …

Συναισθήματα: Αμηχανία, φόβος, αγωνία για την επιθετική συμπεριφορά του τέρατος / θλίψη για τη μοναξιά του / έκπληξη λόγω της μεταστροφής του, συμπόνια...

Περισσότερα κριτήρια αξιολόγησης εδώ.