Το 1938, ο συγγραφέας Ντενί ντε Ρουζμόν, βρέθηκε στη Νυρεμβέργη τη μέρα μιας ναζιστικής εκδήλωσης. Μας λέει ότι είχε σταθεί στο κέντρο ενός μεγάλου πλήθους που περίμενε τον Χίτλερ.
Οι άνθρωποι γύρω του είχαν αρχίσει να ανυπομονούν όταν στο βάθος μιας λεωφόρου φάνηκε, μικροσκοπικός, ο Φύρερ με την ακολουθία του. Τότε ο ντε Ρουζμόν, είδε το πλήθος να καταλαμβάνεται προοδευτικά από υστερία, ουρλιάζοντας σαν τρελό για τον σκοτεινό εκείνο άνθρωπο. Όσο προχωρούσε ο Χίτλερ τόσο απλωνόταν και η υστερία και πλημμύριζε τα πάντα.
Στην αρχή ο συγγραφέας έμεινε κατάπληκτος από αυτή την παράκρουση που έβλεπε. Όταν όμως ο Φύρερ πλησίασε και η γενική υστερία κατέλαβε και όσους βρισκόντουσαν γύρω του, ο Ντενί ντε Ρουζμόν ένιωσε μέσα του ότι αυτός ο παροξυσμός κόντευε να παρασύρει και τον ίδιο, αυτή η παράκρουση τον "ηλέκτριζε". Ήταν έτοιμος να ενδώσει στη μαγεία, όταν, ξαφνικά, κάτι ξεπήδησε από τα κατάβαθά του είναι του κι αντιστάθηκε στο μαζικό παραλήρημα. Στη συνέχεια, ένιωσε πολύ άσχημα. Φοβερή μοναξιά ανάμεσα σ΄ένα πλήθος που ζητωκραύγαζε, αλλά ταυτόχρονα αντιστεκόταν.
Ύστερα, ενώ ανατρίχιασε ολόκληρος, κατάλαβε ποιο νόημα είχε η φρίκη του. Εκείνη τη στιγμή δεν αντιστεκόταν η σκέψη του, δεν ερχόντουσαν στο μυαλό του επιχειρήματα, αλλά επαναστατούσε όλο του το είναι, όλη του η "προσωπικότητα".
Ίσως αυτό να είναι το σημείο που ξεκίνησε ο "Ρινόκερος". Γιατί, χωρίς αμφιβολία, είναι σχεδόν αδύνατο, τη στιγμή που κάποιος κατακλύζεται από επιχειρήματα, δόγματα, "πνευματικά συνθήματα", κάθε είδους προπαγάνδες, να δώσει εκείνη την ίδια στιγμή μιαν εξήγηση στο γιατί αρνείται να ενδώσει.
Ο στοχασμός θα έρθει, αλλά σίγουρα αργότερα, για να υποστηρίξει την άρνηση. Τη φυσική εσωτερική αντίσταση, την απάντηση της ίδιας της ψυχής. Ο Μπερανζέ, λοιπόν, δεν καλοξέρει, τη στιγμή που αντιστέκεται στη " ρινοκερίτιδα", γιατί το κάνει. Κι αυτό μας δείχνει ότι η αντίστασή του είναι αυθεντική και βαθιά. Ο Μπερανζέ είναι, ίσως, σαν τον Ντενί ντε Ρουζμόν, αλλεργικός σε κινήσεις και εκδηλώσεις πλήθους. Μισεί τα εμβατήρια, τους στρατιωτικούς και τα παρόμοια.
Ο "Ρινόκερος", αναμφισβήτητα, είναι έργο αντιναζιστικό. Κυρίως, όμως, είναι ένα έργο που αντιτίθεται σε κάθε μαζική υστερία, σε κάθε επιδημία, που κρύβεται κάτω από την καλύπτρα της λογικής και των ιδεών, αλλά που δεν παύει να είναι κοινωνική αρρώστια,της οποίας οι ιδεολογίες, στην πραγματικότητα, είναι το "άλλοθι".
Αν διαπιστώσουμε ότι η ιστορία παραλογίζεται, αν η παραπληροφόρηση της κάθε προπαγάνδας υπάρχει για να καλύπτει τις αντιφάσεις ανάμεσα στα γεγονότα και τις ιδεολογίες που υποστηρίζει, αν καταφέρουμε να ρίξουμε ένα καθάριο βλέμμα στην επικαιρότητα, αυτό φτάνει για να μας εμποδίσει να υποκύψουμε στην παράλογη "λογική" και στα ψέματα που μας σερβίρουν, για να γλιτώσουμε από κάθε ίλιγγο....
Ευγένιος Ιονέσκο
Υπόθεση του έργου:
Ο Ιονέσκο, εκπρόσωπος του "θεάτρου του παραλόγου" γράφει τον ΄΄ Ρινόκερο΄΄το 1959. Kατά τη διάρκεια των τριών πράξεων του έργου οι κάτοικοι μιας μικρής, επαρχιακής Γαλλικής πόλης μεταμορφώνονται σε ρινόκερους. Τελικά ο μόνος άνθρωπος που δεν υποκύπτει σε αυτή τη μαζική μεταμόρφωση είναι ο κεντρικός χαρακτήρας Μπερανζέ.
Αποσπάσματα από το θεατρικό έργο:
ΝΤΈΖΗ: Αυτοί είναι οι άνθρωποι...τους βλέπεις; Κοίτα πόσο είναι χαρούμενοι!Νιώθουνε ευδαιμονία μεσ' στο καινούριο τους πετσί!!Και δεν μοιάζουνε καθόλου τρελοί, δείχνουνε φυσιολογικότατοι. Θα πρέπει ν' αποφάσισαν να μεταμορφωθούν,ύστερα από πολύ μεγάλη σκέψη.
ΜΠΕΡΑΝΖΕ, σταυρώνοντας τα χέρια του και κοιτάζοντας την Ντέζη με απόγνωση: Ντέζη, σε βεβαιώνω... Μόνο εμείς σκεφτόμαστε λογικά, μόνο εμείς έχουμε δίκιο!
ΝΤΕΖΗ: Τι εγωισμός και υπεροψία!
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Το ξέρεις πολύ καλά ότι έχω απόλυτο δίκιο!
ΝΤΕΖΗ: Το απόλυτο δεν υπάρχει πουθενά... Το δίκιο το έχουνε οι πολλοί. Ούτε εσύ... ούτε εγώ...
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Κι όμως, Ντέζη, έχω και το ξέρεις. Απόδειξη, όταν μιλάω, εσύ με καταλαβαίνεις!
.......................................................
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Πάει καλά. Εγώ πάντως, ό,τι και να μου λες, στ' ορκίζομαι, εγώ, θα τους πολεμήσω... Μάρτυς μου ο Θεός. Θ' αντισταθώ, δεν θα συνθηκολογήσω!
ΝΤΕΖΗ, σηκώνεται, πλησιάζει τον Μπερανζέ και τυλίγει τα χέρια της γύρω από τον λαιμό του: Φτωχή μου αγάπη, θ' αντισταθώ κι εγώ μαζί σου, μέχρι το τέλος!
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Θα μπορέσεις;
ΝΤΕΖΗ: Δείξε μου εμπιστοσύνη... θα κρατήσω τον λόγο μου.(Ακούγονται οι ρινόκεροι να τραγουδάνε απαλά και μελωδικά).
Τους ακούς; Τραγουδάνε!
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Δεν τραγουδάνε, μουγγανίζουν.
ΝΤΕΖΗ: Όχι, τραγουδάνε...
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: Μουγγανίζουν, σου λέω... Τραγούδι το λες αυτό;
ΝΤΕΖΗ: Εσύ δεν ξέρεις από μουσική... τραγουδάνε και μάλιστα πολύ μελωδικά!
.......................................................
ΜΠΕΡΑΝΖΕ: [...] Εγώ δεν θα γίνω σαν κι εσάς, όχι...(Κλείνει προσεκτικά και τα παράθυρα).Δεν θα με παρασύρετε, τ'ακούσατε; Ποτέ!(Απευθύνεται σ' όλα τα κεφάλια των ρινόκερων). Δεν θα σας ακολουθήσω, ούτε θα γίνω σαν κι εσάς, γιατί δεν σας καταλαβαίνω. Θα παραμείνω αυτό που είμαι. Εγώ είμαι ανθρώπινο πλάσμα... ένας άνθρωπος! [....]Θα υπερασπίσω τον εαυτό μου ενάντια σ' όλο τον κόσμο... δεν θα καθίσω με σταυρωμένα τα χέρια, θα πολεμήσω...Είμαι ο τελευταίος άνθρωπος...και μέχρι να' ρθει το τέλος θα παραμείνω άνθρωπος! Όχι, δεν θα συνθηκολογήσω!... ΔΕΝ ΘΑ ΓΙΝΩ ΣΑΝ ΚΑΙ ΕΣΑΣ!'
