Είναι μια φωτογραφία που σόκαρε ολόκληρο τον πλανήτη. Ουσιαστικά είναι η φωτογραφία που στάθηκε η αφορμή για να αλλάξει την πορεία του πολέμου του Βιετνάμ. Ένα «κλικ» που έγινε σύμβολο της βαρβαρότητας. Τραβήχτηκε μια ημέρα σαν σήμερα, την 1 Φεβρουαρίου του 1968 στη Σαϊγκόν από τον φωτογράφο του πρακτορείου ειδήσεων Associated Press (AP), Έντι Άνταμς ο οποίος την επόμενη χρονιά τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για το καλύτερο φωτορεπορτάζ. Το περιστατικό αποτυπώθηκε και από την κάμερα του τηλεοπτικού δικτύου NBC.
Ένα «κλικ» που σόκαρε τον κόσμο
Η 1η Φεβρουαρίου του 1968 δεν διέφερε σε τίποτα από οποιαδήποτε άλλη μέρα ενός φονικού και παράλογο πολέμου. Το περιστατικό έγινε σε έναν από τους κεντρικούς δρόμους της Σαϊγκόν. Ένας Βιετκόνγκ ο κομμουνιστής Νκουγιέν Βαν Λεμ, συνοδεία στρατιωτικών, οδηγείται σιδηροδέσμιος στη φυλακή. Ξαφνικά εμφάνιζεται στο σημείο ο αρχηγός της Αστυνομίας του Νοτίου Βιετνάμ, στρατηγός Νγκουγιέν Νγκοκ Λόαν ο οποίος χωρίς να διαστάσει ούτε στιγμή, τραβάει το όπλο του, το πλησιάζει στο κεφάλι του Νκουγιέν Βαν Λεμ και τον εκτελεί εν ψυχρώ με μια σφαίρα στο κεφάλι.
Όλοι παγώνουν. Προσπαθούν να καταλάβουν τι ακριβώς είχε συμβεί. Ακόμα και σε έναν παράλογο πόλεμο όπως αυτόν του Βιετνάμ η συγκεκριμένη κίνηση του στρατηγού δεν βγάζει κανένα νόημα. Ακόμα κι αν ήθελε να σκοτώσει έναν αιχμάλωτο, γιατί να κάνει κάτι τέτοιο στη μέση του δρόμου, μπροστά στα μάτι εκατοντάδων μαρτύρων και κυρίως μπροστά σε δημοσιογράφους και φωτορεπόρτερ;
Όλοι θέλουν να μάθουν το γιατί; Λίγη ώρα αργότερα ρωτάνε τον Νγκουγιέν Νγκοκ Λόαν γιατί το έκανε και εκείνος απαντά πως προέβη στην εν ψυχρώ εκτέλεση επειδή ο Λεμ με τους συντρόφους του σε μια καταδρομική επιχείρηση είχαν σκοτώσει αδιακρίτως πολλούς αστυνομικούς και μέλη των οικογενειών τους, ανάμεσά τους και κάποιους συγγενείς του στρατηγού. «Αυτοί οι άνθρωποι σκότωσαν πολλούς δικούς μου ανθρώπους, νομίζω ότι ο Βούδας θα με συγχωρήσει» τόνισε, μιλώντας στους δημοσιογράφους. Πολλοί από τους παριστάμενους δημοσιογράφους επιβεβαίωσαν τα λεγόμενα του Λόαν, αλλά δεν δικαιολόγησαν την πράξη του και θεωρήθηκε έγκλημα πολέμου.
Σύμφωνα με ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ο Νκγουιέν Βαν Λεμ συνελήφθη τη μοιραία μέρα κοντά σε μαζικό τάφο με 34 ανθρώπους. Ούτε αυτό, όμως, μπόρεσε να κατευνάσει τις αντιδράσεις κατά του αρχηγού της αστυνομία του Νοτίου Βιετνάμ. Κάποιοι υποστηρίζουν ωστόσο ότι το έπραξε μόνο και μόνο επειδή γνώριζε ότι ήταν εκεί τηλεοπτικά συνεργεία και φωτογράφοι και ήθελε απλά να στείλει ένα σκληρό και αιματοβαμμένο μήνυμα.
«Ο στρατηγός σκότωσε τον Βιετκόνγκ και εγώ με την κάμερά μου τον στρατηγό»
«Οι φωτογραφίες είναι το πιο ισχυρό όπλο στον κόσμο. Οι άνθρωποι τις πιστεύουν, αλλά οι φωτογράφοι συχνά ψεύδονται, έστω και χωρίς δόλο. Οι φωτογραφίες λένε συχνά τη μισή αλήθεια» αναφέρει ο βραβευμένος με Πούλιτζερ φωτογράφος του πρακτορείου ειδήσεων Associated Press, Έντι Άνταμς ο οποίος είδε την φωτογραφία του, όχι απλά να κερδίζει ένα βραβείο και να γίνεται πρωτοσέλιδο αλλά να αλλάζει τη ροή ενός πολέμου αφού στάθηκε η αφορμή για να «φουντώσει» το αντιπολεμικό κίνημα στις ΗΠΑ.
Ο φωτογράφος του Associated Press πολλά χρόνια αργότερα και μέχρι που έφυγε από τη ζωή το 2004 δήλωνε μετανιωμένος για τη φωτογραφία του επειδή όπως έλεγε: «ο στρατηγός σκότωσε τον Βιετκόνγκ και εγώ με την κάμερά μου τον στρατηγό».
Ο ίδιος ο Λόαν δικαιολόγησε την πράξη του λέγοντας ότι ένας υφιστάμενός του αρνήθηκε να εκτελέσει την εντολή του. «Σκέφτηκα τότε ότι έπρεπε να το κάνω εγώ. Αν διστάσεις, τότε οι άνδρες σου δεν θα σε ακολουθήσουν», είχε πει. Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορούσε πλέον να επαναφέρει τη ζωή του στο πως ήταν πριν από εκείνη την εκτέλεση.
Τρεις μήνες μετά την εν ψυχρώ εκτέλεση, ο Λόαν τραυματίστηκε σοβαρά σε μια μάχη με αποτέλεσμα να χάσει το πόδι του. Μεταφέρθηκε στην Αυστραλία για να λάβει ιατρική βοήθεια αλλά εκεί οι αντιδράσεις ακόμα και από γιατρούς ήταν τόσο έντονες που ανάγκασαν τους Αμερικανούς να τον μεταφέρουν σε ίδρυμα αποκατάστασης στην Ουάσινγκτον.
Επέστρεψε και πάλι στη Σαϊγκόν αλλά χωρίς πλέον να μπορεί να ασκήσει τα καθήκοντά του (εξαιτίας του τραυματισμού του). Όταν, όμως, η Σαϊγκόν έπεσε στα χέρια των Βιετκόνγκ, οι Αμερικανοί τον φυγάδευσαν. Εγκαταστάθηκε στη Βιρτζίνια, όπου και άνοιξε μία πιτσαρία. Έκλεισε το 1991, όταν αποκαλύφθηκε η ταυτότητά του και η πελατεία του σχεδόν εκμηδενίστηκε. Σε μία από τις τουαλέτες της πιτσαρίας κάποιος είχε γράψει: «Ξέρουμε ποιος είσαι». Το 1998 ο εκτελεστής του Βιετκόνγκ έχασε τη μάχη με τον καρκίνο στα 67 του χρόνια. Παρά το αίτημα για δίκη σε βάρος του για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, οι προσπάθειες προς την κατεύθυνση αυτή απέβησαν άκαρπες.