Ο Καρλάιλ, Άγγλος φιλόσοφος, έλεγε πως το αληθινό πανεπιστήμιο της εποχής μας είναι μια συλλογή από καλά βιβλία. Το καλό βιβλίο δίνει φτερά στη φαντασία, πλουτίζει τις γνώσεις και προσφέρει στον άνθρωπο τα απαραίτητα εφόδια να ανταποκριθεί στις πολλές απαιτήσεις της σημερινής ζωής.
Είναι όμως πάντα έτσι;
1. Malleus Maleficarum
Heinrich Kramer and Jacob Sprenger, 1486
Είναι στην λίστα γιατί: Ήταν η αφορμή για ένα αδιανόητο κυνήγι μαγισσών σε όλη την Ευρώπη.
Το Malleus Maleficarum («Σφύρα Κακοποιών», «Σφυρί Μαγισσών» ή “Hexenhammer”) είναι αναμφίβολα η πιο σημαντική πραγματεία σχετικά με τον διωγμό των μαγισσών που προήλθε από την υστερία κατά των μαγισσών στη διάρκεια της Αναγέννησης. Εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Γερμανία το 1487 και γνώρισε επανειλημμένες επανεκδόσεις σε όλη την Ευρώπη. Έπαιξε βασικό ρόλο στις δίκες μαγισσών στην Ευρώπη για πάνω από 200 χρόνια. Το βιβλίο αυτό έγινε διαβόητο λόγω της χρήσης του κατά τη διάρκεια της υστερίας του κυνηγιού μαγισσών, η οποία έφτασε στο αποκορύφωμά της την περίοδο από τα μέσα του 16ου έως τα μέσα του 17ου αιώνα.
Συντάχθηκε από δύο Δομινικανούς μοναχούς-ιεροεξεταστές, τον Χάινριχ Κράμερ και τον Γιάκομπ Σπρένγκερ, οι οποίοι ισχυρίζονταν μέσα στο βιβλίο ότι είχαν εξουσιοδοτηθεί από τον Πάπα Ιννοκέντιο Η’ να ασκήσουν διώξεις κατά των μαγισσών σε όλη τη Γερμανία μέσω ενός παπικού διατάγματος της 5ης Δεκεμβρίου 1484· Αυτό όμως το διάταγμα είχε εκδοθεί πριν τη συγγραφή του βιβλίου και πριν γίνουν γνωστές οι σχεδιαζόμενες μέθοδοι τους.
Το Malleus Maleficarum ήταν τόσο δημοφιλές ώστε πούλησε περισσότερα αντίτυπα από οποιοδήποτε άλλο έργο, εκτός της Βίβλου, μέχρι την έκδοση του The Pilgrim’s Progress του Τζον Μπάνιγιαν (John Bunyan) το 1678.
Οι επιδράσεις του Malleus Maleficarum εξαπλώθηκαν πολύ πέρα από τη Γερμανία, επηρεάζοντας πολύ την Γαλλία και την Ιταλία και, σε μικρότερο βαθμό, την Αγγλία.
Παρ’ όλη την δημοφιλή αντίληψη ότι το Malleus Maleficarum ήταν το κλασσικό Ρωμαιοκαθολικό κείμενο για τη μαγεία, δεν χρησιμοποιήθηκε ποτέ επίσημα από την Καθολική Εκκλησία και μάλιστα καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση το 1490. Επιπρόσθετα, χρησιμοποιήθηκε και από τους Προτεστάντες σε κάποιες από τις δίκες τους κατά των μαγισσών.
Αμφότεροι οι Κράμερ και Σπρένγκερ ήταν πολυγραφότατοι συγγραφείς, και μέρος του Malleus Maleficarum ενσωματώνει ένα περιεκτικό χειρόγραφο σχετικά με την μαγική τέχνη, το οποίο είχε γράψει ο Κράμερ το 1485. Βασισμένο γενικά στην Βιβλική δήλωση, «Καμία μάγισσα δεν πρέπει να αφήνεις να ζει» (Έξοδος 22:17 [18], ΝΜΒ), το βιβλίο παίρνει κάποια στοιχεία από τις Γραφές και από έργα του Αριστοτέλη, του Αυγουστίνου και του Θωμά Ακινάτη για να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς του. Ο σεξισμός που εμφανίζεται στο έργο αυτό είναι αναμφισβήτητος· η πεποίθηση των συγγραφέων ότι οι γυναίκες είναι πλάσματα κατώτερα, αδύναμα, που εύκολα διαφθείρονται, τονίζεται συχνά από την αρχή ως το τέλος του κειμένου αυτού.
Συνολικά, το Malleus Maleficarum διακηρύττει ότι μερικά πράγματα τα οποία ισχυρίζονται οι μάγισσες, όπως οι μεταμορφώσεις ζώων, ήταν απλές οφθαλμαπάτες προκαλούμενες από τον Διάβολο για να τις παγιδέψει, ενώ άλλες πράξεις, όπως η πτήση, η πρόκληση καταιγίδων και η καταστροφή σοδειών, ήταν πραγματικές. Το βιβλίο πραγματεύεται σε βάθος τις έκλυτες πράξεις των μαγισσών, την ικανότητά τους να δημιουργούν ανικανότητα στους άνδρες και ακόμα αφήνει περιθώριο στον ισχυρισμό ότι οι δαίμονες θα μπορούσαν να είναι οι πατέρες παιδιών μαγισσών. Το ύφος του κειμένου είναι άκρως σοβαρό —ακόμη και οι πιο απίστευτες δηλώσεις παρουσιάζονται ως αξιόπιστες πληροφορίες.
2. Coming of Age in Samoa
Margaret Mead, 1928
Είναι στην λίστα γιατί: Αποδείχτηκε ότι το βιβλίο ήταν δημιουργία των δικών της σεξουαλικών φαντασιώσεων
Η Margaret Mead ήταν μια Αμερικανίδα ανθρωπολόγος που ταξίδεψε στη Σαμόα για να απαντήσει σε ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα των γυναικών στην Αμερική τη δεκαετία του 1920. Δυστυχώς για την Mead, οι νέοι που ρώτησε στη Σαμόα της είπαν κάποιες άγριες ιστορίες σεξουαλικής ασυδοσίας τις οποίες εκείνη στην συνέχεια ανέφερε στο βιβλίο της ως γεγονός.
Τελικά το Coming of Age in Samoa: A Psychological Study of Primitive Youth for Western Civilization (1928) έκανε πάταγο στο χώρο της κοινωνικής ανθρωπολογίας , τινάζοντας πολλά από τα στερεότυπα του “πολιτισμένου” δυτικού ανθρώπου .
3. The Prince
Niccolò Machiavelli, 1532
Είναι στην λίστα γιατί: Το βιβλίο αυτό ενέπνευσε τους πιο γνωστούς τυράννους όπως τον Ζαν Ζακ Ρουσό, τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι. (Ο Στάλιν το είχε πάντα στο κομοδίνο του)
«Ο Ηγεμόνας» (Il Principe) είναι μια πολιτική πραγματεία του Φλωρεντινού αξιωματούχου και πολιτικού φιλοσόφου Νικολό Μακιαβέλι. Αρχικά ονομαζόταν De Principatibus (Περί Ηγεμονιών)· γράφτηκε το 1513 αλλά δεν δημοσιεύτηκε ως το 1532, πέντε χρόνια μετά το θάνατο του Μακιαβέλι. Η πραγματεία δεν είναι αντιπροσωπευτική του συνόλου του έργου και των θέσεων του Μακιαβέλι αλλά είναι η πλέον μνημονευόμενη και η αφορμή για την ευρύτερη χρήση του μειωτικού όρου “Μακιαβελικός”
Χωρίς αμφιβολία, “O ηγεμόνας” είναι το πιο επαναστατικό έργο του Μακιαβέλι και παραμένει ένα οργανικό έργο γραμμένο με πάθος. Σ’ αυτό ο συγγραφέας αρνείται τα παραδοσιακά πολιτικά συστήματα και στρέφεται στο άτομο και στις αρετές του. Ο στόχος είναι η νέα ηγεμονία, η μελέτη μιας καινούριας εμπειρίας μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε κρίση. Ο Μακιαβέλι εντυπωσιάζεται από αυτές τις νέες ηγεμονίες που δημιουργήθηκαν με βία και επιπλέον γοητεύεται από τους αρχηγούς των στρατευμάτων. Πέρα απ’ αυτά, προβληματίζεται με τη δημιουργία των μεγάλων δυτικών μοναρχιών (Ισπανία, Γαλλία, Γερμανία) που κυβερνιούνται από έναν απόλυτο ηγεμόνα.
Επιτυχημένος ηγεμόνας, κατά τον Μακιαβέλι, είναι ο προικισμένος με αρετή (virtu, με τη σημασία της δύναμης και της ικανότητας προσαρμογής) και αυτός που ξέρει να αδράχνει τις ευκαιρίες που του προσφέρει η τύχη. Ο επιτυχημένος ηγεμόνας καθοδηγείται όχι από το θρησκευτικό δόγμα ή από τα ηθικά παραγγέλματα, αλλά από την αυστηρά ωφελιμιστική επιλογή των μέσων που είναι κατάλληλα για τους σκοπούς του. Μπορεί να χειραγωγεί τους νόμους που διέπουν την πολιτική συμπεριφορά και να διαμορφώνει την πορεία των γεγονότων, σύμφωνα με τα σχέδιά του.
«Ο Ηγεμόνας» απέκτησε θερμούς θαυμαστές, μεταξύ των οποίων πολλές ιστορικές προσωπικότητες όλων των εποχών, όπως ο Ερρίκος H´ ή ο Ζαν-Ζακ Ρουσό αλλά και ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Επέσυρε όμως και σφοδρές επικρίσεις για κυνισμό, καιροσκοπισμό και πανουργία, και οι κατακριτέες απόψεις αυτού του βιβλίου συμπυκνώνονται στον τόσο αρνητικό όρο «μακιαβελισμός», τον οποίο έπλασαν οι Γάλλοι και με τον οποίο κανένας πολιτικός δεν θα ήθελε να τον συσχετίζουν. «Ο Ηγεμόνας» περιλήφθηκε στον Κατάλογο των απαγορευμένων βιβλίων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.
4. Mein Kampf
Adolf Hitler, 1925
To Μάιν Καμπφ (Ο Αγών μου, Mein Kampf) είναι ένα βιβλίο του Αδόλφου Χίτλερ, που αποτέλεσε το βασικό ιδεολογικό μανιφέστο του ναζιστικού κόμματος την εποχή πριν από το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο Χίτλερ παρουσιάζει σε αυτό το βιβλίο την πολιτική του ιδεολογία, με βάση την αυτοβιογραφία του. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη, ένα αυτοβιογραφικό και ένα πολιτικό, τα οποία μέχρι το 1930 εκδίδονταν ξεχωριστά.
Ο Χίτλερ γράφει το πρώτο, αυτοβιογραφικό μέρος του βιβλίου μαζί με τον κατόπιν γραμματέα του, Ρούντολφ Ες (Rudolf Hess, ο οποίος δεν αναφέρεται πουθενά ως συγγραφέας) στη φυλακή του Λάντσμπεργκ αμ Λεχ το 1924. Το δεύτερο, δογματικό-ιδεολογικό μέρος του Μάιν Καμπφ γράφεται σε μια βίλα της Βαυαρίας όπου παραθερίζει ο Χίτλερ. Το πρώτο μέρος δημοσιεύεται τον Ιούλιο του 1925, το δεύτερο τον Δεκέμβριο του 1926.
Ο σκοπός του βιβλίου είναι η περιγραφή του εθνικοσοσιαλισμού. Επομένως βασίζεται κυρίως στον αντισημιτισμό, τον ρατσισμό και τον παγγερμανισμό. Ως βασικό επιχείρημα για να ενοχοποιήσει τους Εβραίους για τα δεινά των Γερμανών μετά την ήττα τους στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιεί τα πρωτόκολλα των σοφών της Σιών, ένα βιβλίο δήθεν γραμμένο από τους Εβραίους, και στην πραγματικότητα γραμμένο από την τσαρική μυστική αστυνομία της Ρωσίας (Οχράνα) το 1905, οι οποίοι “ομολογούν” σε αυτό την “Εβραϊκή Συνωμοσία“. Αρχικά ο Χίτλερ προορίζει ως τίτλο του βιβλίου του το σύνθημα: Τεσσεράμισι χρόνια αγώνα ενάντια στο ψέμα, τη βλακεία και τη δειλία.
Το αυθεντικό κείμενο του 1925/1926 διορθώνεται και υφίσταται επεξεργασία μέχρι το 1945 αμέτρητες φορές από ανώνυμους συνεργάτες του Χίτλερ, οι οποίοι επίσης δεν αναφέρονται πουθενά.
- Εκτός από τον αναφερόμενο, χαρακτηριστικό για τον εθνικοσοσιαλισμό, αντισημιτισμό τονίζεται και ο μαρξισμός, ο οποίος, κατά τη γνώμη του Χίτλερ, είναι εβραϊκός και πρέπει γι’ αυτό το λόγο να εκμηδενισθεί.
- Σχεδιασμός του εθνικού σοσιαλισμού (φυλετικός αγώνας, όχι κοινωνικός).
- Εξόντωση του μπολσεβικισμού, δηλαδή της Σοβιετικής Ένωσης. Συγχρόνως απαιτείται νέος “ζωτικός χώρος” (Lebensraum) για τον γερμανικό λαό στην ανατολή (Ρωσία), ο οποίος θα κατακτηθεί στον “φυλετικό πόλεμο”.
- Δεν πρέπει να επαναληφθεί το λάθος του πολέμου των δύο μετώπων (Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος). Γι’ αυτό χρειάζεται οπωσδήποτε η συμμαχία με το Ηνωμένο Βασίλειο. Οι λαοί της Βρετανίας υπολογίζονται ως αδελφικοί γερμανικοί λαοί.
- Η δημοκρατία δεν εξυπηρετεί τα πραγματικά συμφέροντα του λαού και, συνεπώς, χρειάζεται να καταργηθεί και να αντικατασταθεί με το σύστημα του γερμανικού ηγετικού κράτους (germanischer Führerstaat), στο οποίο η εξουσία συγκεντρώνεται στα χέρια του Ηγέτη, ο οποίος, υποτίθεται, θα εξυπηρετήσει τα λαϊκά συμφέροντα.
- Παρατίθενται, επίσης, αυτοβιογραφικά στοιχεία του Χίτλερ και η ιστορία του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος των Γερμανών Εργατών (NSDAP) (μόνο μέχρι το 1924).
5. The Protocols of the Elders of Zion
Στην λίστα γιατί: Προωθεί τον ρατσισμό και τον αντισημιτισμό
Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών είναι ένα πλαστογράφημα που κατασκευάστηκε στη Ρωσσία για την Οχράνα ( Okhrana, μυστική αστυνομία), που κατηγορεί τους Εβραίους για τα δεινά της χώρας. Τυπώθηκε αρχικά εν κρυπτώ το 1897 και δημοσιοποιήθηκε το 1905. Έχει αντιγραφεί από ένα μυθιστόρημα του 19ου αιώνα του Hermann Goedsche (Biarritz , 1868), και ισχυρίζεται ότι μια μυστική εβραϊκή φατρία συνωμοτεί για να εξουσιάσει τον κόσμο.
Η αρχική ιστορία δημιουργήθηκε από τον Goedsche, έναν Γερμανό συγγραφέα και αντισημίτη, ο οποίος χρησιμοποιούσε το ψευδώνυμο Sir John Retcliffe. Ο Goedsche έκλεψε τη βασική ιστορία από έναν άλλο συγγραφέα, τον Maurice Joly, το βιβλίο του οποίου Dialogues in Hell Between Machiavelli and Montesquieu (1846) (Διάλογοι μεταξύ του Μακιαβέλλι και του Μοντεσκιέ στην Κόλαση) περιλαμβάνει ένα διαβολικό σχέδιο ενάντια στο Ναπολέοντα ΙΙΙ. Η πρωτότυπη συνεισφορά του Goedsche είναι ότι παρουσίασε τους Εβραίους να συνωμοτούν για την κατάληψη του κόσμου.
Ο Ρώσοι χρησιμοποίησαν μεγάλα μέρη από τη ρωσική μετάφραση του μυθιστορήματος του Goedsche, τα εξέδωσαν ξεχωριστά ως τα Πρωτόκολλα και υποστήριξαν ότι ήταν αυθεντικά. Ο σκοπός τους ήταν πολιτικός: να ενδυναμώσουν τη θέση του Τσάρου Νικολάου ΙΙ με το να ξεσκεπάσουν τους αντιπάλους του ως συμμάχους σε μια γιγάντια συνωμοσία για την κατάκτηση του κόσμου. Συνεπώς, τα Πρωτόκολλα είναι ένα πλαστογράφημα μιας φαντασίωσης-προϊόν λογοκλοπής.
6. The Manifesto of the Communist Party
Karl Marx and Friedrich Engels, 1848
Στην λίστα γιατί: Το βιβλίο αυτό έχει εμπνεύσει μερικά από τα πιο βάναυσα καθεστώτα στην ιστορία του ανθρώπου.
Το Μανιφέστο του Κομμουνιστικού Κόμματος ή Κομμουνιστικό Μανιφέστο (γερμανικά: Das Manifest der Kommunistischen Partei) αποτελεί ένα από τα πλέον διαδεδομένα κείμενα της σοσιαλιστικής-κομμουνιστικής φιλολογίας και μπορεί να χαρακτηριστεί πλέον ένα κλασικό πολιτικό κείμενο . Γράφτηκε από τους Καρλ Μαρξ και Φρίντριχ Ένγκελς, από τα τέλη του 1847 μέχρι τις αρχές του 1848, κατ’ εντολή της Κομμουνιστικής Λίγκας για να αποτελέσει το πρόγραμμά της, ενώ δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις 21 Φεβρουαρίου 1848, λίγες ημέρες πριν την Φεβρουαριανή Επανάσταση στο Παρίσι 24 Φεβρουαρίου 1848. Θεωρείται από τους ιδεολογικούς συνοδοιπόρους του ως ένα θεωρητικό κείμενο για την Καπιταλιστική και την Σοσιαλιστική κοινωνία, αλλά ταυτόχρονα και οδηγός για δράση, οδηγός για την προλεταριακή επανάσταση που θα ανατρέψει την κυριαρχία της Αστικής τάξης και θα εγκαθιδρύσει μιαν αταξική κοινωνία.
7. Darwin’s Black Box
Michael Behe, 1996
Στην λίστα γιατί: Είναι ένα φονταμενταλιστικό Βιβλίο κατά της Επιστήμης
Με επιχείρημα κάποιες πτυχές των θεωριών του Δαρβίνου, το βιβλίο αυτό έχει δώσει τροφή στους φονταμενταλιστές που υποστηρίζουν ότι η γραμματική ερμηνεία του βιβλίου της Γένεσης είναι ο μόνος δυνατός τρόπος με τον οποίο η γη δημιουργήθηκε. Παρά την αντίδραση των επιστημόνων, πολλοί φονταμενταλιστές χρησιμοποιούν έως σήμερα αυτό το βιβλίο ως απόδειξη ότι η εξέλιξη είναι απλά ένα ψέμα.
8. Baby and Childcare
Benjamin Spock, 1946
Στην λίστα γιατί: προκάλεσε θανάτους παιδιών από κακές συμβουλές
Ο Μπέντζαμιν Σποκ γεννήθηκε στο Νιου Χέβεν του Κονέκτικατ στις 2 Μαΐου 1903 και ήταν το μεγαλύτερο από τα έξι παιδιά της οικογένειάς του. Έτσι ο Μπέντζαμιν εισήλθε από μικρός στον κόσμο της φροντίδας μωρών και μικρών παιδιών γενικότερα. Παίρνει το πτυχίο του στην Ιατρική το 1929 έχοντας τους υψηλότερους βαθμούς στην τάξη του. Την ίδια εποχή παντρεύεται την Τζέιν Τσένι και σχεδόν αμέσως αποκτούν δύο γιους. Έχοντας ήδη ακολουθήσει τον κλάδο της παιδιατρικής ο Μπέντζαμιν Σποκ αντιλαμβάνεται ότι θα μπορεί να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες στους μικρούς ασθενείς και στους γονείς τους αν έχει καλύτερη αντίληψη των ψυχολογικών τους αναγκών και γενικότερα αν αναλύει την οικογενειακή κατάστασή τους. Μελετάει με συνέπεια και επιμονή ψυχανάλυση για έξι ολόκληρα χρόνια και γίνεται έτσι ο πρώτος παιδίατρος της εποχής του που συνδυάζει την άσκηση της κλασικής παιδιατρικής με την παιδοψυχολογία. Το 1946 τοποθετεί τις απόψεις και τις ιδέες του στο βιβλίο «The Common Sense Book of Baby and Child Care» το οποίο γίνεται μπεστ σέλερ, όπως άλλωστε και όλα τα υπόλοιπα βιβλία που έγραψε στη συνέχεια.
Στις μεταπολεμικές ΗΠΑ οι γονείς είχαν προσδώσει στους παιδιάτρους και στους επαγγελματίες που ασχολούνταν με τη φροντίδα των παιδιών σχεδόν θεϊκές διαστάσεις. Θεωρούσαν ότι μόνο οι ειδικοί ξέρουν πώς να τους συμβουλέψουν να φροντίσουν τα παιδιά τους.
Ο Σποκ άρχισε να διαβεβαιώνει τους γονείς ότι εκείνοι ήταν οι αληθινοί ειδικοί των παιδιών τους. Σε μια εποχή που η κοινή πεποίθηση ήταν ότι δεν πρέπει οι γονείς να αγκαλιάζουν τα παιδιά τους (ειδικά τα μωρά) όταν κλαίνε για να μην κακομάθουν, ο Σποκ πήγε κόντρα στο ρεύμα υποστηρίζοντας ότι η αγκαλιά και η στοργή επιβάλλονται γιατί κάνουν τα παιδιά πιο χαρούμενα αλλά και γιατί έτσι νιώθουν πιο ασφαλή. Η κεντρική ιδέα της θεωρίας του Σποκ ήταν ότι το να είσαι γονιός μπορεί να γίνει μια ιδιαίτερα ευχάριστη εμπειρία με τους γονείς να προσπαθούν να χαίρονται τα παιδιά τους προσπαθώντας να συνδυάσουν τις δικές τους ανάγκες με εκείνες των παιδιών τους.
Ανεξάρτητα από με το αν συμφωνεί κάποιος με τη μεθοδολογία του Σποκ, είναι γεγονός ότι πολλά παιδιά έχασαν τη ζωή τους στην κούνια, ως αποτέλεσμα των συμβουλών του. Ο Σποκ έγραφε στο βιβλίο του ότι τα μωρά θα πρέπει να κοιμούνται μπρούμυτα για να μην πνιγούν με τον εμετό τους. Οι επιστήμονες διαπίστωσαν ότι τελικά οι συμβουλές του Σποκ στην πραγματικότητα οδήγησαν σε, σύμφωνα με εκτιμήσεις, 50.000 θανάτων μωρών από ασφυξία.