Γράφει ο Δημήτρης Κατσίκης, Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής-Επόπτης (PhD, RT, RL), Ιδρυτής Κοινότητας Ψχ
Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι σημαντικοί άλλοι είναι σημαντικό να διαθέτουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τη σχολική επίτευξη των μαθητών και να ενισχύουν τις προσπάθειές τους για, όσο το δυνατόν, περισσότερη επιτυχία στο σχολείο.
Για την προαγωγή των κινήτρων και την πρόληψη ή πρώιμη αντιμετώπιση δυσκολιών σχετικών με τις οργανωτικές δεξιότητες και με την ορθή μελέτη των μαθητών στο σπίτι (ή και στο σχολείο), οι αρμόδιοι φορείς (γονείς, εκπαιδευτικοί, σχολικοί ψυχολόγοι, άλλοι ειδικοί αγωγής υγείας και η εκπαιδευτική κοινότητα) είναι σημαντικό να εντοπίζουν τα παρακάτω:
- Πιθανές ασυμφωνίες μεταξύ νοητικών ικανοτήτων και σχολικής επίτευξης των μαθητών έτσι ώστε να εντοπίζονται πιθανές δυσκολίες σε συγκεκριμένες περιοχές μάθησης (π.χ. ανάγνωση, γραφή, μαθηματικά) ή υποεπίδοση σε περισσότερα μαθήματα. Τυπικά, οι ασυμφωνίες εντοπίζονται μέσω σταθμισμένων δοκιμασιών ικανοτήτων και επίτευξης οι οποίες παρέχονται από τα Κέντρα Διαφορικής Διάγνωσης και Υποστήριξης (ΚΕΔΔΥ). Σε περίπτωση καθυστέρησης της αξιολόγησης, συστήνεται οι εκπαιδευτικοί, σε συνεργασία με τους γονείς και τον σχολικό ψυχολόγο, να παρατηρούν το εάν οι μαθητές έχουν χαμηλότερες επιδόσεις από αυτές που αναμένονται σε σύγκριση με την χρονολογική και νοητική τους ανάπτυξη και να προβαίνουν σε πρώιμες, εμπειρικά τεκμηριωμένες, μαθησιακές και ψυχολογικές παρεμβάσεις για αρχική αποκατάσταση των δυσκολιών και στη συνέχεια να αναζητούν εντατικότερη αξιολόγηση.
- Δεξιότητες οργάνωσης και μελέτης των μαθητών (π.χ. αν παραδίδουν ή όχι εργασίες, αν θυμούνται εργασίες, αν κρατούν σημειώσεις, αν καταναλώνουν περισσότερο χρόνο σε δραστηριότητες σχετικές με το μαθησιακό έργο, αν ολοκληρώνουν εργασίες).
- Επίπεδα απόδοσης αιτίου των μαθητών (π.χ. το αν οι μαθητές αποδίδουν στους άλλους ή στο αναλυτικό πρόγραμμα τα χαμηλά επίπεδα προσπάθειας που καταβάλλουν).
- Επίπεδα εικόνας εαυτού (π.χ. επίπεδα αποδοχής εαυτού) και τα επίπεδα άγχους των μαθητών.
- Επίπεδα εμπλοκής στα μαθησιακά έργα (π.χ. εγκαταλείπουν εύκολα ένα απαιτητικό έργο ή επιμένουν;).
- Επίπεδα αναβλητικότητας και ρυθμού εργασίας (π.χ. ολοκληρώνουν το έργο ή βιάζονται να παραδώσουν χωρίς να ελέγξουν την ποιότητα της δουλειάς τους;).
- Οικογενειακές αξίες (πόση αξία αποδίδει η οικογένεια στην εκπαίδευση;).
- Οικογενειακή σταθερότητα (π.χ. συχνές μετακομίσεις, ανεργία, έλλειψη οικονομικών πόρων, απουσία γονεϊκής εποπτείας, έλλειψη οργανωτικών δεξιοτήτων μελών οικογένειας) και κατά πόσο εκείνη εμποδίζει τη συγκέντρωση των μαθητών στο σχολείο και στα μαθησιακά καθήκοντα.
- Επίπεδα ορθολογικών και μη ορθολογικών πεποιθήσεων των μαθητών για τον εαυτό τους, τους άλλους και τη ζωή στο σχολείο. Οι πεποιθήσεις αυτές καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τον βαθμό κινητοποίησης των μαθητών στο σχολείο και διασφαλίζουν, κατ’ επέκταση, το σχολικό κλίμα.
Μακροπρόθεσμοι Στόχοι
Οι μακροπρόθεσμοι στόχοι των αρμόδιων φορέων για την προαγωγή κινήτρων μάθησης και οργανωτικών δεξιοτήτων μελέτης είναι να βοηθήσουν τους μαθητές να αποκτήσουν:
- Μαθησιακή επίτευξη σύμφωνη με τις νοητικές τους ικανότητες.
- Εσωτερικευμένα κίνητρα και θετικές στάσεις προς τη μαθησιακή διαδικασία και τη σχολική επίτευξη.
- Θετική εικόνα εαυτού και μείωση του άγχους που συνδέεται με τη σχολική επίτευξη.
- Αποτελεσματικές δεξιότητες μελέτης σε μια σχολική, οργανωτική, δομή κατάλληλη για σχολική επίτευξη.
- Υψηλή αντίληψη προσωπικής ευθύνης προς τη μάθηση και αναγνώριση της σχέσης ανάμεσα στην προσπάθεια και στα θετικά αποτελέσματα στο σχολείο (η ικανότητα υπέρ της προσπάθειας και όχι σε πρώτη θέση).
Οι γονείς, οι εκπαιδευτικοί και οι σημαντικοί άλλοι είναι σημαντικό να διαθέτουν ρεαλιστικές προσδοκίες για τη σχολική επίτευξη των μαθητών και να ενισχύουν τις προσπάθειές τους για, όσο το δυνατόν, περισσότερη επιτυχία στο σχολείο.
Βραχυπρόθεσμοι στόχοι και επιμέρους ενέργειες
Οι επιμέρους ενέργειες που πρέπει να λάβουν χώρα για την προαγωγή των κινήτρων και των οργανωτικών δεξιοτήτων των μαθητών στο σχολείο είναι οι εξής:
- Συστηματική συνεργασία μεταξύ αρμόδιων φορέων (γονέων, εκπαιδευτικών, μαθητών, σχολικών ψυχολόγων και άλλων φορέων) για τον καθορισμό των σημαντικών παραγόντων επίτευξης των μαθητών στο σχολείο
- Ενέργειες: Η συλλογή πληροφοριών για τους μαθητές (παλαιότερη και τρέχουσα σχολική, κοινωνική, ιατρική, οικογενειακή, ψυχολογική λειτουργικότητα) από επίσημες, πολλαπλές πηγές πληροφόρησης, σταθμισμένες και μη, κατόπιν συναίνεσης του παιδιού και της οικογένειάς του.
- Αμοιβαία κατανόηση των πηγών προαγωγής και εμποδίων της μάθησης των παιδιών καθώς και η συμφωνία στην υιοθέτηση και εφαρμογή κοινών στρατηγικών και παρεμβάσεων αντιμετώπισης.
- Ενέργειες: Για παράδειγμα, εκπαίδευση των γονέων σε καθιερωμένα γονεϊκά προγράμματα διαχείρισης συμπεριφοράς και προαγωγής της επικοινωνίας και της μάθησης, εφαρμογή μεθόδων παρέμβασης σχετικών με την προαγωγή στρατηγικών για την αντιμετώπιση της υποεπίδοσης, της ενίσχυσης των κινήτρων στο σχολείο ή της ανταπόκρισης στην χαρισματικότητα μέσα στην τάξη καθώς και εβδομαδιαίες σχολικές ομάδες εργασίας μεταξύ μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και μαθητών για την εφαρμογή εμπειρικά τεκμηριωμένων προγραμμάτων με σκοπό την διαχείριση της τάξης.
- Εφαρμογή μιας γνωσιακής-συμπεριφορικής, ανθρωπιστικής και συστημικής οπτικής όπου τονίζεται η καθοριστική σημασία της ατομικής συναισθηματικής ευθύνης στα μαθησιακά αποτελέσματα μέσα σε ένα διαδραστικό πλαίσιο που νοιάζεται και θέλει να φροντίζει όλους τους μαθητές ανεξαιρέτως. Στόχος είναι η υιοθέτηση ρεαλιστικών, λογικών και παραγωγικών πεποιθήσεων μάθησης που επαναφέρουν ή και τονώνουν τα κίνητρα των μαθητών ακόμη κι αν εκείνα έχουν εκλείψει για καιρό.
- Ενέργειες: Συγκεκριμένα, εντοπίζονται οι πεποιθήσεις των μαθητών για τον εαυτό τους, τους άλλους και το σχολείο και σχεδιάζονται παρεμβάσεις γνωσιακής αναδόμησης για την υιοθέτηση ορθολογικότερων πεποιθήσεων που συμβάλλουν καθοριστικά στην υγιή κινητοποίηση και διατήρηση της προσπάθειας των μαθητών στα μαθησιακά έργα. Ταυτόχρονα, οι ορθολογικές πεποιήσεις συμβάλλουν στην αντιμετώπιση εμποδίων που σχετίζονται με τη συναισθηματική αναστάτωση των παιδιών η οποία παρεμποδίζει τη μαθησιακή διαδικασία και δυσχεραίνει το σχολικό κλίμα μέσω της υιοθέτησης δυσλειτουργικών συμπεριφορών που συχνά έχουν συνέπειες σε όλο το σχολικό περιβάλλον.
- Προαγωγή αρχών άνευ όρων αποδοχής του εαυτού, των άλλων και της ζωής: Ότι όλοι οι άνθρωποι είναι μοναδικοί, ότι μαθαίνουν με διαφορετικό τρόπο (πβ. Robinson & Aronica, 2009), ότι έχουν διαφορετικές δυνατότητες και αδυναμίες και ότι η αξία τους δεν ισοδυναμεί με τις επιμέρους συμπεριφορές τους, όσο θετικές ή αρνητικές κι αν είναι.
- Ενέργειες: Εφαρμογές με βάση τη Λογικοθυμική Συμπεριφορική Εκπαίδευση (Rational Emotive Behavior Education, REBE. Βλ. Knaus, 2001 και Vernon & Bernard, 2006) καθώς και άλλες θεωρίες (π.χ. θεωρία πολλαπλής νοημοσύνης του Gardner, πβ. Hoerr, 2000). Για παράδειγμα, η REBE προάγει την τεχνική της ιδανικής στιγμής για διδασκαλία (teachable moment) σύμφωνα με την οποία κάθε διδάσκων μπορεί να αξιοποιήσει κάθε στιγμή που χρήζει συναισθηματικής και συμπεριφορικής διδασκαλίας μέσα στην τάξη, κατά τη διάρκεια του μαθήματος, στο πλαίσιο μιας λογικής που προάγει την ολιστική μάθηση. Επίσης, οι μαθητές συμπληρώνουν βιβλία εργασίας με κατάλληλες κοινωνικοσυναισθηματικές δεξιότητες, εντοπίζουν τα μαθησιακά τους στυλ (οπτικό, ακουστικό, κιναισθητικό, ισορροπίας, απτικό, μεικτό) και εξασκούνται σε δεξιότητες προσωπικής και επαγγελματικής προετοιμασίας για σπουδές και εργασία.
- Αύξηση του ρυθμού ολοκλήρωσης των εργασιών μέσα στην τάξη και στο σπίτι.
- Ενέργειες: Διδάξτε τους μαθητές να αξιοποιούν οργανωτές μελέτης (φυσικούς ή και ηλεκτρονικούς) για να καταγράφουν εργασίες και να κρατούν αρχεία ολοκλήρωσης των εργασιών τους έτσι ώστε να αποκτήσουν περισσότερη μαθησιακή ενημερότητα. Επίσης, διδάξτε έξυπνους και αποτελεσματικούς τρόπους μελέτης. Για παράδειγμα, σε παιδιά με δυσκολίες προσοχής, η διαδικασία της μελέτης στο σπίτι δεν πρέπει να υπερβαίνει τις δύο ώρες: Αρχικά υπολογίστε τον χρόνο που μπορεί να παραμείνει το παιδί συγκεντρωμένο ανάλογα με τα έργα που έχει να κάνει. Μπορεί να πρόκειται για δέκα λεπτά έως μία ώρα, ανάλογα με το παιδί. Καθορίστε έναν χρονοδιακόπτη με βάση τον χρόνο που καθορίσατε και βοηθήστε το παιδί να παραμείνει συγκεντρωμένο γι’αυτό το χρονικό διάστημα. Στη συνέχεια, μπορεί να κάνει ένα διάλειμμα για 2 ως 5 λεπτά. Να ξεκινά με τα πιο δύσκολα μαθήματα στην αρχή και να προχωρά στα πιο εύκολα στη συνέχεια. Παρέχετε υποστήριξη καθόλη τη διάρκεια της παρέμβασης με γνωσιακές και συμπεριφορικές τεχνικές.
- Δημιουργία ενός καθημερινού προγράμματος με σκοπό καλύτερο προγραμματισμό και θέσπιση προτεραιοτήτων όσον αφορά τις καθημερινές εργασίες στο σπίτι ή στο σχολείο.
- Ενέργειες: Βοηθήστε τους μαθητές να αξιοποιήσουν όσο περισσότερο γίνεται τον οργανωτή χρόνου που αναφέρθηκε παραπάνω και διδάξτε να φτιάχνουν λίστες και να θέτουν προτεραιότητες σε όλες τις καθημερινές τους δραστηριότητες στο σχολείο και στο σπίτι. Θέστε σε συνεργασία μαζί τους ώρες έναρξης και ολοκλήρωσης των εργασιών τους με ενδιάμεσα διαλείμματα διάρκειας 2-5 λεπτών. Ενθαρρύνετε την θέαση της μάθησης ως μιας διαδικασίας που ξεκινά από την αρχή της ζωής και μπορεί να γίνει με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους.
- Λεκτικοποιήστε και επικοινωνήστε σε συστηματική, αλλά όχι πιεστική, βάση τις βραχυπρόθεσμες και τις μακροπρόθεσμες που έχει η συνεχής μάθηση στην ποιότητα και στην επίτευξη στόχων.
- Ενέργειες: Παρακινήστε τους μαθητές να κρατούν ημερολόγιο ή να δημιουργήσουν ένα περιοδικό ή μια στήλη περιοδικού με τίτλο «Η περιπέτεια της μάθησής μου» η οποία να περιέχει ένα νοητικό χάρτη όπου θα συμπληρώνουν γεγονότα, σκέψεις, πεποιθήσεις, συναισθήματα, συμπεριφορές και άλλα θέματα που αφορούν τη μάθησή τους. Σε ένα γνωσιακό-συμπεριφορικό πλαίσιο ανάλυσης, βοηθήστε τα παιδιά να κατανοήσουν την μεγάλη επιρροή που έχουν οι ρεαλιστικές σκέψεις, και ειδικά οι ορθολογικές πεποιθήσεις τους (π.χ. «Θέλω κάτι αλλά δεν το χρειάζομαι απαραίτητα, μπορώ να κάνω και χωρίς αυτό, αν δεν τα καταφέρω δε θα είμαι άχρηστος μαθητής αλλά ένας μαθητής που απέτυχε και τα έχει καταφέρει άλλες φορές») στα συναισθήματα και στις συμπεριφορές που σχετίζονται με τη μάθησή τους.
- Διδάξτε τους μαθητές συναισθηματικό λεξιλόγιο και διδάξτε τη διαφορά μεταξύ υγιών και μη υγιών συναισθημάτων για τη μάθηση και για τα κίνητρά τους.
- Ενέργειες: Χρησιμοποιήστε κουκλάκια (σε παιδιά πρώτης σχολικής ηλικίας) ή παίξιμο ρόλων για πραγματικά θέματα μάθησης σε μεγαλύτερα παιδιά ώστε να αναγνωρίζουν, να εκφράζουν και να αλλάζουν τα δυσλειτουργικά συναισθήματά τους μέσω της αλλαγής των πεποιθήσεών τους. Διαθέστε εξατομικευμένο χρόνο σε παιδιά που χρειάζονται πιο συστηματική υποστήριξη και έχουν να μοιραστούν ένα πρόβλημα, ένα ζήτημα ή μια κατάσταση και προχωρήστε τη διαδικασία μέσω ενός εμπειρικά τεκμηριωμένου θεωρητικού μοντέλου ανάλυσης σκέψεων-πεποιθήσεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών.
- Προτείνετε την εφαρμογή εκπαιδευτικών και ψυχολογικών προγραμμάτων για μαθητές που μαθαίνουν και κινητοποιούνται με μη παραδοσιακούς τρόπους διδασκαλίας.
- Ενέργειες: Δουλέψτε σε ομάδες εργασίας μαθητών, γονέων, εκπαιδευτικών και σχολικών ψυχολόγων για την παροχή εναλλακτικών τρόπων προαγωγής της σχολικής επιτυχίας (π.χ. μέσω προγραμμάτων καθοδήγησης ή μαθητείας, μέσω εναλλακτικών μέσων προαγωγής της ίδιας πληροφορίας, μέσω επιταχυνόμενων αναλυτικών προγραμμάτων και μέσω στόχων-«πρόκληση»). Όλοι οι μαθητές μπορούν να συμμετέχουν σε σχολικές εργασίας που εμπλέκουν την κοινότητα και τους επιτρέπουν να εξερευνούν τους πόρους της επιλέγοντας θεματικές και σχεδιάζοντας την υλοποίησή τους. Αξιοποιήστε γνωσιακά-συμπεριφορικά πλαίσια εργασίας με ανθρωπιστική και συστημική οπτική ως θεωρητική και μεθοδολογική βάση.
- Διδάξτε στους μαθητές κοινωνικές δεξιότητες και δεξιότητες επίλυσης κοινωνικά σημαντικών ζητημάτων για τη βελτίωση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης, της σχολικής επίδοσης και της προσωπικής ικανοποίησης.
- Ενέργειες: Βοηθήστε τους μαθητές να συμπληρώσουν ασκήσεις επίλυσης προβλημάτων (π.χ. βλ. Shure, 2001, Stallard, 2006 καθώς και Χατζηχρήστου, Λυκιτσάκου, Δημητροπούλου, Κατή, Λαμπροπούλου, και συν., 2011α και 2011β).
- Οργανώστε ή παραπέμψτε τον μαθητή σε μια ομάδα ενίσχυσης της διδασκαλίας, των οργανωτικών δεξιοτήτων και των κινήτρων.
- Ενέργειες: Βρείτε ή οργανώστε μια σχετική ομάδα για τους μαθητές. Διδάξτε τους μαθητές να κρατούν σημειώσεις, να σχεδιάζουν διαγράμματα για εργασίες, να διαμορφώνουν τον χώρο μελέτης τους, να επιλέγουν δημιουργικές εργασίες. Προϋποθέσεις για τα παραπάνω είναι η ορθολογική σκέψη οπότε θυμηθείτε να διδάσκετε εύκαμπτη σκέψη, ψυχολογικές αντοχές και άνευ όρων αποδοχή εαυτού.
- Αποδώστε έμφαση στην προσωπική υπευθυνότητα και στον διάλογο για τις συνέπειες που έχει η μελέτη σε περίπτωση που λαμβάνει χώρα ή όχι.
- Ενέργειες: Να προτιμάτε την έννοια της ποινής και όχι της τιμωρίας η οποία συνδέεται με μακροπρόθεσμες συνέπειες και δεν έχει το ίδιο «βάρος» στο νου των μαθητών. Προτιμήστε σαφώς να στερήσετε προνόμια παρά να επιβάλλετε σωματικές ή ψυχολογικές τιμωρίες. Η ενίσχυση θα πρέπει να είναι συστηματική και συχνά να βασίζεται σε συμπεριφορικά συστήματα διαφορικής ενίσχυσης (π.χ. DRO, DRL κ.λπ.). Οι στρατηγικές ενίσχυσης της συμπεριφοράς των μαθητών θα πρέπει να είναι θετικές και να εφαρμόζονται σε θετικό κλίμα στοργής και αφοσίωσης στον μαθητή μέσω της παροχής εμπειριών και προϋποθέσεων επιτυχίας. Αναθέστε εργασίες σπιτιού, μαθησιακά έργα, ευκαιρίες εκμάθησης μέσω σφαλμάτων, συνέπειες, επιλογές και ευκαιρίες επανάληψης και επανοργάνωσης παρά τις αποτυχίες. Ρυθμίστε πρώτα τις δικές σας αντοχές στη ματαίωση (π.χ. «Είναι δύσκολο να τον πείσω να κάνει τα μαθήματα, αλλά μπορώ να επιμείνω με άλλους, διαφορετικούς, τρόπους και αξίζει να το κάνω μέχρι να βρω τον τρόπο να τον πείσω, όσο κι αν χρειαστεί»). Οι σημαντικοί άλλοι (γονείς, εκπαιδευτικοί, ψυχολόγοι κ.λπ.) λειτουργούν ως πρότυπα προς μίμηση και διδάσκουν τους μαθητές για τους τρόπους που ανακάλυψαν στην πορεία της ζωής τους ώστε να ξεπερνούν τις προκλήσεις, τις απαιτήσεις και τις δυσκολίες καθώς και τους τρόπους με τους οποίους κατάφεραν να συνεχίζουν να προσπαθούν κάτω από δύσκολες συνθήκες δίνοντας έμφαση στη σημασία της επιλογής και της επιμονής κατά τη διάρκεια της δυσκολίας ως συστατικά της επιτυχίας.
- Βοηθήστε τους μαθητές να είναι πιο ενήμεροι για τις επιλογές τους και τις συμπεριφορές τους και ότι εκείνες έχουν συγκεκριμένα αποτελέσματα (διδασκαλίας του τύπου της σκέψης «αιτία-αποτέλεσμα»).
- Ενέργειες: Χορηγήστε ασκήσεις λήψης αποφάσεων σε ατομικό, μικροομαδικό ή ομαδικό επίπεδο για την ενίσχυση της σύνδεσης μεταξύ ατομικών επιλογών και συνεπειών. Πείτε στους μαθητές να καταγράψουν δέκα κατάλληλες και δέκα μη κατάλληλες επιλογές/συμπεριφορές που έκαναν στο πλαίσιο του σχολείου κατά την τρέχουσα σχολική περίοδο και στη συνέχεια να καταγράψουν τα αποτελέσματα της κάθε απόφασης.
- Διδάξτε δεξιότητες επικοινωνίας για την οικοδόμηση κοινωνικών σχέσεων.
- Ενέργειες: Διδάξτε τους μαθητές να αξιοποιούν μηνύματα τύπου «Εγώ» και αντανακλαστική ακρόαση (π.χ. «Με ενοχλεί όταν δεν τα πηγαίνω καλά στο τεστ των μαθηματικών και θα πάω να ζητήσω βοήθεια από τον δάσκαλο» και όχι «Φταίει ο δάσκαλος που έβαλε δύσκολα θέματα και δεν τα πήγα καλά στο τεστ των μαθηματικών και γι’αυτό δε θα πάω να του ζητήσω βοήθεια»). Διδάξτε δεξιότητες διεκδικητικότητας και επίλυσης συγκρούσεων για σχολικά ζητήματα.
- Διδάξτε τους μαθητές να αναζητούν βοήθεια με ενεργητικό τρόπο από συνομήλικους με κατάλληλη σχολική συμπεριφορά.
- Ενέργειες: Εφαρμόστε αρχές συνεργατικής μάθησης στο πλαίσιο μικροομάδων, ειδικότερα σε μαθητές που δυσκολεύονται με τις οργανωτικές δεξιότητες ή διαθέτουν χαμηλά κίνητρα. Υποστηρίξτε τους μαθητές στην αναζήτηση κάποιας εξωσχολικής ομάδας υποστήριξης της μάθησής τους στο πλαίσιο εναλλακτικών, εξωσχολικών, δραστηριοτήτων.
- Παρέχετε έπαινο σε κατάλληλες δόσεις.
- Ενέργειες: Παρέχετε σε περίπτωση που ολοκληρώνουν/επιστρέφουν κάποια σχολική εργασία. Συζητήστε τα θετικά οφέλη της ολοκλήρωσης της εργασίας ακόμη κι αν εκείνη είναι/θεωρείται λανθασμένη από διδακτική άποψη. Ενισχύστε τα θετικά στοιχεία των μαθητών αξιολογώντας όχι μόνο τις εργασίες τους αλλά και την υπεύθυνη και θετική συμπεριφορά τους.
- Δώστε έμφαση στην ατομική πρόοδο και όχι στην ανταγωνιστική πρόοδο.
- Ενέργειες: Αρχικά, τονίστε τη διαφορά μεταξύ ικανότητας και προσπάθειας: Ότι δε φτάνει μόνο η ικανότητα αλλά χρειάζεται και προσπάθεια και ότι σε περίπτωση χαμηλότερης ικανότητας τότε η σκληρή προσπάθεια αποδίδει αποτελέσματα ανάλογα με τους ατομικούς στόχους. Στη συνέχεια, παρουσιάστε την πρόοδο του κάθε μαθητή σε ατομική βάση και σε ανταγωνιστική βάση. Παρουσιάστε την ατομική πρόοδο με τη μορφή διαχρονικού διαγράμματος για κάθε μαθητή ανά μήνα καθόλη τη διάρκεια της χρονιάς. Η πρόοδος να αφορά σχολικές μεταβλητές (π.χ. βαθμούς), κοινωνικοσυναισθηματικές μεταβλητές (π.χ. κοινωνική αυτοαποτελεσματικότητα, συναισθηματικό λεξιλόγιο) και μεταβλητές επαγγελματικής προετοιμασίας (π.χ. εκπαιδευτικές/επαγγελματικές προσδοκίες). Ενσταλάξτε τη νοοτροπία ότι «ο ουρανός είναι το όριο» έτσι ώστε οι μαθητές να αναπτύσσουν φιλοδοξίες και προσδοκίες οι οποίες να προσεγγίζουν την βέλτιστη δυνατή επίδοση σύμφωνα με το δυναμικό τους.
- Προάγετε εμπειρίες αποδοχής εαυτού και διαχείρισης του άγχους επίδοσης.
- Ενέργειες: Διδάξτε τεχνικές συζήτησης με τον εαυτό, π.χ. «Θέλω να τα πάω καλά στο τεστ, αλλά αν δεν τα πάω καλά, αυτό δεν θα είναι το χειρότερο για μένα και δε θα σημαίνει ότι είμαι τελείως κακός μαθητής. Μπορώ να μάθω από αυτό και να διορθώσω τα λάθη μου στη συνέχεια, γι’αυτό τώρα θα κάνω το καλύτερο που μπορώ»). Διδάξτε συνοδευτικές στρατηγικές διαφραγματικής αναπνοής και προοδευτικής μυοχαλάρωσης καθώς και τεχνικές εξάσκησης στη φαντασία (Wilde, 2011). Ταυτόχρονα, διδάξτε εμπειρικά τεκμηριωμένους τρόπους προσέγγισης της μάθησης, με διαφορετικούς αισθητηριακούς τρόπους, αν είναι απαραίτητο: π.χ., προγραμματισμό μελέτης, αρχική σκιαγράφηση υλικού, τεχνικές διευκόλυνσης της ανάγνωσης, της γραφής, των μαθηματικών, της προσοχής, της μνήμης, το διαχωρισμό και τη μελέτη μικρότερων αποσπασμάτων του μαθησιακού έργου, τη χρήση νέων τεχνολογικών μέσων για τον τονισμό των χαρακτηριστικών σημείων της μελέτης κ.λπ..
- Προαγάγετε και ενισχύστε την ανεξάρτητη εργασία με σταδιακό τρόπο.
- Ενέργειες: Διδάξτε επιπλέον στρατηγικές γνωσιακής αναδόμησης (π.χ. αμφισβήτηση πεποιθήσεων που παρεμποδίζουν τη μάθηση), μειώστε σταδιακά την εξωτερική ενίσχυση και ενισχύστε τους μαθητές να είναι οι κύριοι μαθησιακοί καταλύτες του εαυτού τους. Ενθαρρύνετε τους μαθητές να μοιράζονται μαζί σας τις επιτυχίες και τις αποτυχίες τους και ρωτήστε ποιους τρόπους γνωρίζουν για να αντιμετωπίζουν την κάθε δυσκολία που μπορεί να προκύπτει ή τους τρόπους που ξέρουν για να προλάβουν τη δυσκολία αυτή. Έτσι, μπορούν να βοηθήσουν και τους συμμαθητές τους που αγωνίζονται να τα καταφέρουν με τη δική τους σχολική οργανωτική δυσκολία και να λειτουργήσουν ως πρότυπα για περισσότερη κινητοποίηση άλλων μαθητών.
Βιβλιογραφία
Hoerr, T. R. (2000). Becoming a Multiple Intelligences school. Alexandria, VA: ASCD.
Knaus, W. J. (2001). Rational Emotive Education. Ανασύρθηκε στις 10/9/2009 από το World Wide Web http://jinder.se/pdf/ebooks/Rational_Emotive_Education.pdf
Robinson, K. & Aronica, L. (2009). The Element. How finding your passion changes everything. London: Penguin.
Shure, M. B. (2001). I Can Problem Solve [ICPS]: An interpersonal cognitive problem-solving program (3 Vols.). Champaign, IL: Research Press.
Stallard, P. (2006). Σκέφτομαι σωστά-Νιώθω καλά: Ένα εγχειρίδιο γνωσιακής-συμπεριφοριστικής θεραπείας για παιδιά και νέους. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Vernon, A. & Bernard, M. E. (2006). Applications of REBT in schools: Prevention, promotion, intervention. In A. Ellis & M. E. Bernard (Eds.), Rational Emotive Behavioral approaches to childhood disorders. Theory, practice and research (pp. 415-460). New York, ΝΥ: Springer.
Wilde, J. (2011). Rational-Emotive and Cognitive-Behavioral interventions for children with anxiety disorders: A group counseling curriculum. In S. Selek (Ed.), Different views of anxiety disorders (pp. 355-380). Rijeka: InTech.
Χατζηχρήστου, Χ. Γ., Λυκιτσάκου, Κ., Δημητροπούλου, Π., Κατή, Α., Λαμπροπούλου, Α., και συν. (2011). Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο: Πρόγραμμα για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και της μάθησης στη σχολική κοινότητα: Εκπαιδευτικό υλικό ΙΙ: Πρωτοβάθμια εκπαίδευση Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ δημοτικού: Θεωρητικό πλαίσιο και δραστηριότητες. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Χατζηχρήστου, Χ. Γ., Λυκιτσάκου, Κ., Δημητροπούλου, Π., Κατή, Α., Λαμπροπούλου, Α., και συν. (2011). Κοινωνική και συναισθηματική αγωγή στο σχολείο: Πρόγραμμα για την προαγωγή της ψυχικής υγείας και της μάθησης στη σχολική κοινότητα: Εκπαιδευτικό υλικό ΙΙI: Δευτεροβάθμια εκπαίδευση: Θεωρητικό πλαίσιο και δραστηριότητες. Αθήνα: Τυπωθήτω.