30 Ιουνίου 1908, ώρα 7:14 το πρωί. Σε μια ακατοίκητη δασική περιοχή κοντά στον ποταμό Τουνγκούσκα, στην περιφέρεια Κράι Κρασνογιάρσκ της Ανατολικής Σιβηρίας, σημειώθηκε μια πανίσχυρη έκρηξη.
Το ωστικό κύμα ισοπέδωσε 80 εκατομμύρια δέντρα σε μια έκταση περίπου 2.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Πολλά από αυτά τα δέντρα παραμένουν πεσμένα μέχρι σήμερα. Η πιο κοντινή κατοικημένη περιοχή απείχε 70 χιλιόμετρα και η έκρηξη έγινε αισθητή χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά.
Παράθυρα σπιτιών έσπασαν και άνθρωποι έπεσαν στο έδαφος ή τινάχθηκαν στον αέρα από τη δόνηση. Κανείς δεν γνωρίζει αν και πόσα θύματα υπήρξαν, λόγω του αραιοκατοικημένου της περιοχής.
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, η έκρηξη ήταν έως και χίλιες φορές πιο ισχυρή από την ατομική βόμβα που έπεσε στη Χιροσίμα. Αν συνέβαινε σε μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα, θα είχαν “σβηστεί” από το χάρτη.
“Αν ήταν μετεωρίτης και η Γη περιστρεφόταν λίγο παραπέρα, η Αγία Πετρούπολη θα είχε καταστραφεί. Μία ώρα αργότερα, θα είχε καταστραφεί το Ελσίνκι, μία ώρα μετά η Στοκχόλμη και μετά το Όσλο“, υποστηρίζει ο Γερμανός γεωλόγος και γεωγράφος, Κριστόφ Μπρενέιζεν.
Στην Ευρασία, παρατηρήθηκαν ασυνήθιστα φωτεινοί νυχτερινοί ουρανοί για εύλογο χρονικό διάστημα. Διαταραχές στην ατμόσφαιρα έγιναν ορατές μέχρι και στη Μεγάλη Βρετανία. Το Αστεροσκοπείο του όρους Γουίλσον, στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ, παρατήρησε μια μείωση στη διαύγεια της ατμόσφαιρας που διήρκεσε αρκετούς μήνες.
Το “Συμβάν της Τουνγκούσκα”, όπως έμεινε γνωστό, έχει καταγραφεί ως το μεγαλύτερο συμβάν πρόσκρουσης στη Γη στη σύγχρονη ιστορία.
Πολλές θεωρίες, επιστημονικές και συνωμοσίας, έχουν προταθεί. Καμία, όμως, δεν έχει καταφέρει να “ξεδιαλύνει” οριστικά τι ήταν αυτό που προκάλεσε την τεράστια αυτή έκρηξη.
Χάρτης που προσδιορίζει την τοποθεσία του “Συμβάντος της Τουνγκούσκα”, στις 30 Ιουνίου 1908 – Πηγή: Wikipedia
“Ακουγόταν σαν κάποιος να έριξε ένα δυνατό πυροβολισμό”
Την ημέρα εκείνη, μια στήλη γαλαζωπού φωτός, λαμπρή σχεδόν όσο και ο Ήλιος, ήταν ορατή στον ουρανό. Μερικά λεπτά αργότερα, ακούστηκε ένας ήχος παρόμοιος με πυρά πυροβολικού.
Οι περισσότεροι μάρτυρες ανέφεραν πως άκουσαν τους ήχους και ένιωσαν τη δόνηση, αλλά δεν είδαν την ίδια την έκρηξη. Μια γυναίκα των Εβένκ, μιας φυλής νομάδων που βόσκουν ταράνδους στη Σιβηρία, έδωσε συνέντευξη το 1926 και είπε τα εξής:
“Ήμασταν τρία άτομα μέσα στη σκηνή. Ξαφνικά κάτι έσπρωξε με δύναμη τη σκηνή. Εγώ τρόμαξα, φώναξα, ξύπνησα το σύζυγό μου και αρχίσαμε να μπουσουλάμε για να βγούμε από τον υπνόσακο. Το ίδιο έκανε και το τρίτο άτομο.
Παντού γύρω μας ακουγόταν ένας θόρυβος, σαν κάποιος να κοπανούσε τη στέγη της σκηνής. Ξαφνικά τα πάντα φωτίστηκαν, σαν να έλαμπε ο ήλιος δίπλα μας, και φύσηξε δυνατός αέρας. Ακουγόταν σαν κάποιος να έριξε ένα δυνατό πυροβολισμό”.
Οι αποστολές του Κούλικ
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ρωσική Επανάσταση και ο Ρωσικός Εμφύλιος επισκίασαν το μυστήριο της Τουνγκούσκα. Κανένας επιστήμονας δεν διεξήγαγε επιτόπια έρευνα στην περιοχή μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1910.
Έπρεπε να έρθει το 1921, ώστε ο Ρώσος ορυκτολόγος, Λεονίντ Κούλικ να επισκεφθεί την περιοχή ως απεσταλμένος της Ακαδημίας Επιστημών της Σοβιετικής Ένωσης. Δεν βρήκε χειροπιαστά δεδομένα, αλλά υπέθεσε πως επρόκειτο για πρόσκρουση μετεωρίτη.
Το 1927, ο Κούλικ και οι συνεργάτες του έλαβαν κρατική χρηματοδότηση για να εξερευνήσουν εκ νέου την Τουνγκούσκα. Ακόμη και 19 χρόνια μετά, τα μέλη της αποστολής αντίκριζαν σκηνές βιβλικής καταστροφής.
Κοντά στο πιθανό σημείο της έκρηξης, βρήκαν απομεινάρια αποτεφρωμένων δέντρων να στέκονται ακόμη όρθια. Σε μεγαλύτερη απόσταση, συστάδες δέντρων ήταν πεσμένες στο έδαφος.
Φωτογραφία από την αποστολή της Σοβιετικής Ακαδημίας Επιστημών υπό τον Λεονίντ Κούλικ – Πηγή: Wikipedia
Παρά τις επίμονες έρευνες της περιοχής, η αποστολή του Κούλικ δεν μπόρεσε να εντοπίσει υπολείμματα μετεωρίτη. Άλλοι ερευνητές βρήκαν μόνο υψηλές συγκεντρώσεις νικελίου και ιριδίου, δύο στοιχείων που απαντώνται σε σχετικά μεγάλες ποσότητες στους μετεωρίτες.
Αστεροειδής ή μετεωρίτης;
Αρκετοί μάρτυρες ισχυρίστηκαν πως είδαν μια πύρινη μπάλα στον ουρανό αμέσως πριν την έκρηξη. Ένας αγρότης που βρισκόταν στη Βαναβάρα, την πιο κοντινή κατοικημένη περιοχή, ανέφερε:
“Είδα τον ουρανό να χωρίζεται στα δύο. Το χάσμα στον ουρανό μεγάλωσε και ολόκληρη η βόρεια πλευρά καλύφθηκε από φωτιά. Εκείνη τη στιγμή ένιωθα τόσο ζεστός που δεν άντεχα, σαν να είχε πάρει φωτιά η μπλούζα μου. Μετά ένας δυνατός χτύπος ήχησε, και πετάχτηκα λίγα μέτρα. Η γη σείστηκε“.
Βάσει αυτού, σχηματίστηκε η θεωρία πως το αίτιο ήταν ένας αστεροειδής ή κομήτης. Εφόσον, όμως, δεν βρέθηκε κρατήρας στο έδαφος, το ουράνιο σώμα πρέπει να εξερράγη στην ατμόσφαιρα.
Ακόμη κι έτσι, όμως, οι επιστήμονες θα περίμεναν να εντοπίσουν κάποια θραύσματα ή σκόνη στο έδαφος. Εικάζεται πως τα εδαφή της τάιγκας, που το καλοκαίρι γίνονται βαλτώδη, αδυνατούν να συγκρατήσουν ό,τι έπεσε πάνω τους και, επομένως, τυχόν απομεινάρια βούλιαξαν και παραμένουν κρυμμένα.
Ένας μικρός κομήτης, που αποτελείται από σωματίδια σκόνης και πάγο, δεν θα μπορούσε να δημιουργήσει κρατήρα πρόσκρουσης, υποστηρίζουν άλλοι ειδικοί.
Σύμφωνα, πάντως, με την επικρατούσα επιστημονική άποψη, το συμβάν προκλήθηκε από αστεροειδή ή κομήτη, ο οποίος εισήλθε στην ατμόσφαιρα και διαλύθηκε σε ύψος 5-10 χιλιομέτρων.
Η λίμνη Τσέκο
Το 2007, ερευνητές του Πανεπιστημίου της Μπολόνια εξέφρασαν μια διαφορετική προσέγγιση. Υποστήριξαν ότι η λίμνη Τσέκο θα μπορούσε να είναι ο κρατήρας που σχηματίστηκε στο έδαφος μετά την έκρηξη.
Βρίσκεται σε απόσταση 8 χιλιομέτρων από το επίκεντρο της έκρηξης. Αν και ρηχή, έχει τις αναλογίες ενός κρατήρα, σύμφωνα με τους Ιταλούς επιστήμονες. Οι έρευνές τους στον πυθμένα της λίμνης έδειξαν ένα σχήμα χωνιού που δεν παρατηρείται σε άλλες σιβηρικές λίμνες.
Παρ’ όλ’ αυτά, η θεωρία τους δεν είναι από όλους αποδεκτή. Ρώσοι ερευνητές την έχουν αμφισβητήσει, ενώ μαρτυρίες των Εβένκ αναφέρουν πως η λίμνη προϋπήρχε της έκρηξης του 1908. Επιπλέον, δεν έχουν εντοπιστεί δακτύλιοι μετατόπισης του εδάφους γύρω από τη λίμνη.
Η λίμνη Τσέκο έχει βρεθεί στο επίκεντρο των επιστημονικών ερευνών αναφορικά με την έκρηξη της Τουνγκούσκα – Πηγή εικόνας: Youtube
Έκρηξη φυσικού αερίου;
Για το “Συμβάν της Τουνγκούσκα” έχουν διατυπωθεί και θεωρίες που δεν σχετίζονται με το διάστημα. Ο Γερμανός καθηγητής αστροφυσικής, Βόλφγκανγκ Κουντ έχει πει ότι το δάσος ισοπεδώθηκε από απότομη διαρροή 10 εκατομμυρίων τόνων φυσικού αερίου.
Σύμφωνα πάντα με τον Κουντ, το φυσικό αέριο βρισκόταν παγιδευμένο σε υγρή μορφή σε βάθος 3.000 χιλιομέτρων. Βρήκε αδύνατα σημεία στο φλοιό της γης, απελευθερώθηκε απότομα και προκάλεσε ωστικό κύμα.
Ωστόσο, η άποψη αμφισβητείται από πολλούς, καθώς δεν έχουν εντοπιστεί ανοίγματα, μέσα από τα οποία θα διέφυγε το φυσικό αέριο.
Οι εξωγήινοι και ο Τέσλα
Ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων, η έκρηξη της Τουνγκούσκα έχει αποτελέσει αφορμή για θεωρίες συνωμοσίας.
Μία από τις πιο διαδεδομένες, την οποία ασπάστηκε ο Σοβιετικός συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας, Αλεξάντερ Καζάντσεφ, αναφέρει ότι ένα εξωγήινο διαστημόπλοιο εξερράγη, ενώ πετούσε πάνω από τη Σιβηρία.
Για να μείνουν μυστικές οι επισκέψεις των εξωγήινων, η ρωσική κυβέρνηση μάζεψε και έκρυψε όλα τα συντρίμμια. Άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι οι εξωγήινοι μάς έκαναν χάρη, καταστρέφοντας έναν μετεωρίτη που βρισκόταν σε πορεία σύγκρουσης με τη Γη.
Μία ακόμη θεωρία υποστηρίζει ότι πίσω από την έκρηξη κρύβεται η “ακτίνα θανάτου”, το υπερόπλο που κατασκεύασε ο Νίκολα Τέσλα. Ο Σέρβος εφευρέτης αποσυναρμολόγησε το όπλο την ημέρα της έκρηξης, κρίνοντας ότι ήταν υπερβολικά επικίνδυνο για να συνεχίσει να υπάρχει, σύμφωνα με τους θιασώτες της θεωρίας.
Συμπερασματικά, πάνω από 100 χρόνια μετά το “Συμβάν της Τουνγκούσκα”, δεν υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία για το τι την προκάλεσε. Για τους περισσότερους, πάντως, η απάντηση εξακολουθεί να βρίσκεται κάπου εκεί έξω.
Σε ανάμνηση του γεγονότος, η 30η Ιουνίου τιμάται κάθε χρόνο ως Παγκόσμια Ημέρα Αστεροειδών.