Η ιστορία της λίμνης Λέρνης και της περιοχής γύρω από αυτή πάντα προσέλκυε το ενδιαφέρον των περιηγητών λόγω του αρχαίου μύθου που συνδέεται με την Λερναία Ύδρα και τον άθλο του Ηρακλή που κατάφερε να την εξοντώσει.
Η Λέρνη ή Λέρνα είναι παραθαλάσσια τοποθεσία του νομού Αργολίδας, δίπλα στο χωριό Μύλοι του Άργους, όπου τον Ιούνιο του 1825 ο στρατηγός Μακρυγιάννης σταμάτησε τον στρατό του Ιμπραήμ Πασά που στόχευε την άλωση του Ναυπλίου.
Η λίμνη της αρχαιότητας ήταν φημισμένη για τα άφθονα νερά της. Οι πηγές της μαζί με τα νερά του ποταμού Ποντίνου που ρέουν από τον ομώνυμο λόφο χάριζαν στην περιοχή πλούσια καλλιεργήσιμα εδάφη και γι’ αυτό συγκεντρώθηκαν εκεί διάφοροι πληθυσμοί ήδη από τους νεολιθικούς χρόνους.
Ο Ηρακλής ετοιμάζεται να μονομαχήσει με την Λερναία Ύδρα, πίνακας του Γκυστάβ Μορώ.
Η Λερναία Ύδρα
Πάνω απ’ όλα, όμως, η λίμνη της Λέρνης έγινε διάσημη, γιατί εκεί, σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Ηρακλής εκτέλεσε το δεύτερο άθλο του σκοτώνοντας την τρομερή Λερναία Ύδρα. Επρόκειτο για ένα τεράστιο φίδι με εννέα κεφάλια, από τα οποία το μεσαίο ήταν αθάνατο.
Το μυθικό τέρας γεννήθηκε από τον Τυφώνα και την Έχιδνα, έτρωγε ζώα και ανθρώπους και έκανε μεγάλες καταστροφές. Κατοικούσε στην ελώδη περιοχή που σχηματιζόταν από τα άφθονα νερά της Λέρνης και των άλλων παρακείμενων πηγών.
Τα έλη της λίμνης Λέρνης – Πηγή εικόνας: Davide Aquini (Google Maps)
Όταν ο Ηρακλής έφτασε στα έλη της Λέρνης μαζί με τον ανιψιό του Ιόλαο, άρχισε να πετά στο τέρας βέλη με φλόγα. Στη συνέχεια την άρπαξε από το λαιμό, αλλά εκείνη αντέδρασε και κουλουριάστηκε στο σώμα του σφίγγοντάς τον δυνατά. Οι στιγμές ήταν δύσκολες για τον Ηρακλή. Με ένα μαχαίρι άρχισε να κόβει τα κεφάλια της Λερναίας Ύδρας, αλλά στη θέση του κάθε κομμένου κεφαλιού φύτρωναν άλλα δύο.
Τελικά, η φωτιά έδωσε τη λύση στον Ηρακλή. Φώναξε τον Ιόλαο να φέρει έναν αναμμένο δαυλό και έκαιγε κάθε κομμένο κεφάλι του τέρατος για να μην ξαναφυτρώσει. Το μεσαίο το αθάνατο το έθαψε γρήγορα στο χώμα. Η Λερναία Ύδρα είχε πλέον πεθάνει.
Ύστερα βούτηξε τις σαΐτες του στη χολή της Λερναίας Ύδρας. Από το αίμα της ο Ηρακλής έκανε τα βέλη του δηλητηριώδη. Από το δηλητήριο αυτό δεν γλύτωσε ούτε και ο Κένταυρος Νέσσος. Πριν τον θάνατό του, τα χάρισε στον Φιλοκτήτη, ο οποίος τα χρησιμοποίησε στον τρωικό πόλεμο για να σκοτώσει τον Πάρη.
Ο Ηρακλής και η Λερναία Ύδρα – Πηγή εικόνας: Wikipedia
Η εξήγηση του μύθου
Η Λερναία Ύδρα συμβολίζει μάλλον κάποιο καταστροφικό φυσικό φαινόμενο. Ενδεχομένως τις πλημμύρες που έπλητταν την περιοχή.
Τα κεφάλια της Ύδρας που ξαναφυτρώνουν, μπορεί να συμβολίζουν τις πηγές και τους χειμάρρους που τροφοδοτούν τη λίμνη και επανεμφανίζονται μετά από κάθε βροχόπτωση. Ενώ το κάψιμο των κεφαλιών συμβολίζει ίσως την αποξήρανση που επιτυγχάνεται με την φωτιά. Όσον αφορά αθάνατο κεφάλι συμβολίζει την κεντρική πηγή της περιοχής, η οποία δε στερεύει καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους.
Μία άλλη εκδοχή, λέει ότι ο μύθος συμβολίζει την ελονοσία. Πρόκειται για μία εξαιρετικά θανατηφόρα ασθένεια με φορείς τα σμήνη κουνουπιών που αναπαράγονταν στο έλος. Έτσι, οι κάτοικοι αντιμετώπισαν την ασθένεια βάζοντας φωτιά στο έλος.
Η ανακάλυψη
Ο Ελβετός γεωλόγος και αρχαιολόγος, Έμπερχαρντ Ζάνγκερ, με τη βοήθεια παλαιών δορυφορικών λήψεων, κατόρθωσε να λύσει το μυστήριο της περιοχής που υποτίθεται ότι ζούσε η Λερναία Ύδρα. Οι δορυφορικές απεικονίσεις έδειξαν ότι η περιοχή τροφοδοτείται από υπόγειες πηγές που διαδοχικά στέρευαν και επανεμφανίζονταν, όπως οι κεφαλές του μυθικού τέρατος, μεταβάλλοντας περιοδικά την τοποθεσία σε έλος.
Κοντά στη λίμνη συναντά κανείς τον αρχαιολογικό χώρο που ήρθε στο φως τη δεκαετία του 1950. Οι ανασκαφές των αρχαιολόγων αποκάλυψαν έναν οικισμό που κατοικήθηκε αδιάλειπτα από τη Νεολιθική Εποχή έως και τα Ρωμαϊκά Χρόνια. Η περιοχή γνώρισε τη μεγαλύτερη ακμή της στην Πρώιμη Εποχή του Χαλκού.
Στον αρχαιολογικό χώρο ο επισκέπτης θα αντικρίσει λακκοειδείς και θολωτούς τάφους, νεολιθικά λείψανα, ίχνη πύργων, ερείπια άλλων κτιρίων και την περίφημη “Οικία των Κεράμων”, η οποία χρονολογείται στα 2.500 π.Χ. και ονομάστηκε έτσι από τα πολλά πήλινα κεραμίδια που αποκαλύφθηκαν στη στέγη της.
Τμήμα ενός μυκηναϊκού λακκοειδούς τάφου στον αρχαιολογικό χώρο Λέρνης – Πηγή εικόνας: Ελισάβετ Λάππα (Google Maps)
Το ενδιαφέρον του Πουκεβίλ για τη λίμνη και η στρατηγική της σημασία
Όταν ο Γάλλος περιηγητής Φρανσουά Πουκεβίλ επισκέφτηκε τη λίμνη Λέρνη, την περιέγραψε γεμάτη γλάρους, κορμοράνους και θαλασσινά πετροχελίδονα. Στις ακαθόριστες λόγω βλάστησης όχθες της είδε άγριες γλαδιόλες, σπάρτα, σκίνα και χορτάρια. Το ποταμάκι της λίμνης κινούσε μύλους και έδειχνε γεμάτο ψάρια.
Ήπιε από το νερό της και, παρά τα παράπονα των ντόπιων, του φάνηκε καθαρό. Παράλληλα, ισχυρίστηκε ότι η παράκτια ζώνη μεταξύ Ερασίνου και Απόβαθμου χαρακτηριζόταν από δύσοσμες αναθυμιάσεις.
Η τοποθεσία είχε μεγάλη στρατηγική σημασία κατά την Επανάσταση του 1821 λόγω της στενής γειτνίασης με τις πόλεις του Άργους και του Ναυπλίου και επειδή αποτελούσε δίοδο προς την Τριπολιτσά, της οποίας οι Μύλοι αποτελούσαν το επίνειο για τη μεταφορά εμπορευμάτων.
Στη Λέρνη συγκεντρώνονταν αρκετές φορές τα στρατεύματα και τα καράβια, για να εφοδιασθούν με νερό, γεγονός που επιβεβαιώνει και ο Πουκεβίλ. Ακόμη, ο χώρος είχε διαμορφωθεί από τους Ενετούς και τους Τούρκους, με μάντρες, νερόμυλους και αποθήκες.