Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Η ελληνική μυθολογία είναι γεμάτη συναρπαστικές ιστορίες και χαρακτήρες, πολλοί από τους οποίους ενέπνευσαν γενιές στοχαστών και δημιουργών. Ανάμεσα στις ιστορίες για θεούς, τέρατα και ήρωες, υπάρχουν επίσης αρκετές ιστορίες για ρομπότ και τεχνητή νοημοσύνη, κάτι που μπορεί να φαίνεται περίεργο, δεδομένου ότι εμείς κατακτήσαμε αυτές τις έννοιες μόλις τα τελευταία χρόνια. Ωστόσο, οι μύθοι αυτοί αποτελούν απόδειξη της φαντασίας των αρχαίων Ελλήνων παραμυθάδων και της διαρκούς έλξης των ιστοριών για τα όρια της ανθρώπινης δημιουργικότητας και δύναμης.
Ένα από τα πιο διάσημα παραδείγματα ενός ελληνικού μύθου για ένα ρομπότ είναι ο περίφημος Τάλως. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Τάλως ήταν ένα γιγάντιο χάλκινο αυτόματο ρομπότ που δημιουργήθηκε από τον θεό Ήφαιστο για να προστατεύσει το νησί της Κρήτης. Λέγεται ότι ο Τάλως έκανε τρεις φορές την ημέρα κύκλο γύρω από το νησί, εκσφενδονίζοντας ογκόλιθους σε κάθε πλοίο που πλησίαζε. Ορισμένες εκδοχές της ιστορίας λένε επίσης ότι ο Τάλως τροφοδοτούνταν από μία και μόνη φλέβα στο σώμα του, που έτρεχε από το λαιμό του μέχρι τον αστράγαλο, και ότι όταν αυτή η φλέβα κόβονταν, το αυτόματο έπαυε να λειτουργεί.
Η ιστορία αυτή θεωρείται συχνά ως μια προειδοποιητική ιστορία για τα όρια της ανθρώπινης δύναμης και τους κινδύνους που εγκυμονεί η υπερβολική εξάρτηση από την τεχνολογία. Αντανακλά επίσης την αρχαία ελληνική πίστη στη δύναμη των θεών να δημιουργούν και να ελέγχουν τον φυσικό κόσμο. Ο Τάλως θεωρούνταν υπερφυσικό ον, που δημιουργήθηκε από έναν θεό και διέθετε δυνάμεις που υπερέβαιναν κατά πολύ εκείνες των θνητών ανθρώπων.
Ένας άλλος μύθος που αγγίζει το θέμα της ρομποτικής είναι η ιστορία της Πανδώρας. Αν και τεχνικά δεν ήταν ρομπότ, η Πανδώρα ήταν μια γυναίκα που δημιουργήθηκε από τους θεούς και δόθηκε στον θνητό άνθρωπο Επιμηθέα ως τιμωρία. Σύμφωνα με την ιστορία, η Πανδώρα δημιουργήθηκε με δώρα από όλους τους θεούς, συμπεριλαμβανομένης της ικανότητας να μιλάει, να κινείται και να σκέφτεται. Της δόθηκε επίσης ένα κουτί που περιείχε όλα τα κακά του κόσμου, το οποίο προειδοποιήθηκε να μην ανοίξει. Ωστόσο, η Πανδώρα δεν μπόρεσε να αντισταθεί στον πειρασμό να κρυφοκοιτάξει μέσα, με αποτέλεσμα όλα τα κακά να εξαπολυθούν στον κόσμο.
Η ιστορία της Πανδώρας ερμηνεύεται συχνά ως προειδοποίηση κατά της περιέργειας και των κινδύνων που εγκυμονεί η ανάμειξη σε πράγματα που δεν κατανοεί κανείς πλήρως. Αντανακλά επίσης την αρχαία ελληνική πίστη στη δύναμη των θεών να ελέγχουν τον φυσικό κόσμο και να τιμωρούν όσους αψηφούν τη θέλησή τους.
Εκτός από αυτά τα γνωστά παραδείγματα, υπάρχουν και αρκετοί άλλοι μύθοι στην ελληνική μυθολογία που περιλαμβάνουν ρομπότ και αυτόματα. Για παράδειγμα, ο θεός Ήφαιστος λέγεται ότι δημιούργησε ένα ζευγάρι χάλκινων ταύρων που μπορούσαν να αναπνέουν φωτιά. Αυτοί οι ταύροι ήταν τόσο αληθοφανείς που μπορούσαν να κινούνται και να βρυχώνται σαν πραγματικά ζώα. Ο θρυλικός εφευρέτης Δαίδαλος λέγεται επίσης ότι δημιούργησε μια σειρά από έξυπνες μηχανές, συμπεριλαμβανομένων αυτομάτων που μπορούσαν να κινούνται και να εκτελούν εργασίες από μόνα τους. Μια από τις πιο διάσημες δημιουργίες του ήταν ο λαβύρινθος που φιλοξενούσε τον Μινώταυρο.
Οι μύθοι και οι θρύλοι της αρχαίας Ελλάδας συνεχίζουν να εμπνέουν και να γοητεύουν τους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Αν και οι ιστορίες των ρομπότ και των αυτομάτων που εμφανίζονται σε αυτούς τους μύθους μπορεί να μην βασίζονται σε πραγματικές τεχνολογικές εξελίξεις στην αρχαία Ελλάδα, αποδεικνύουν τη φαντασία των αρχαίων Ελλήνων παραμυθάδων και τη διαρκή γοητεία των ιστοριών για τα όρια της ανθρώπινης δημιουργικότητας και δύναμης.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός