Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν γίνει αναπόσπαστο μέρος της καθημερινότητάς μας, παρέχοντάς μας μια συνεχή ροή πληροφοριών και ψυχαγωγίας. Ενώ υπάρχουν αναμφίβολα πολλά οφέλη από αυτές τις πλατφόρμες, υπάρχει άμεσος κίνδυνος χειραγώγησης της μάζας. Αναλυτικότερα, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν τη δυνατότητα να υπερπροβάλλουν πράγματα που πάντα συνέβαιναν και να δημιουργούν στρεβλές εντυπώσεις ότι σήμερα βιώνουμε κάτι ιδιαίτερα ασυνήθιστο.
Ένας από τους τρόπους με τους οποίους τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διογκώνουν πράγματα που συνέβαιναν πάντα είναι μέσω της χρήσης εντυπωσιοθηρικών τίτλων και clickbait. Δημιουργώντας τίτλους που έχουν σχεδιαστεί για να τραβήξουν την προσοχή μας, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μας ενθαρρύνουν να κάνουμε κλικ σε άρθρα ή βίντεο που μπορεί να μην είναι απολύτως ακριβή ή αντιπροσωπευτικά της πλήρους ιστορίας. Για παράδειγμα, ένα ειδησεογραφικό άρθρο με τίτλο που γράφει "Σοκαριστική νέα μελέτη αποκαλύπτει μια επικίνδυνη τάση στη συμπεριφορά των εφήβων" μπορεί να μας κάνει να πιστέψουμε ότι υπάρχει μια ευρέως διαδεδομένη επιδημία, ενώ στην πραγματικότητα η μελέτη μπορεί να έχει μικρό μέγεθος δείγματος ή να είναι κακοσχεδιασμένη.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να χειραγωγήσουν είναι η χρήση επιλεκτικών αναφορών. Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί για να δείχνουν περιεχόμενο με το οποίο πιστεύουν ότι θα ασχοληθούν οι χρήστες. Έτσι, προβάλλουν περιεχόμενο ταιριαστό με τις προτιμήσεις του καθενός, γεγονός που μπορεί να δημιουργήσει "φούσκες αρεσκείας και αυτοεπιπεβαίωσης", όπου οι άνθρωποι είναι εκτεθειμένοι μόνο σε πληροφορίες που επιβεβαιώνουν τις υπάρχουσες πεποιθήσεις τους. Αυτό ενισχύει ορισμένες ιστορίες ή γεγονότα, ενώ ταυτόχρονα αποκρύπτει άλλες που μπορεί να είναι εξίσου σημαντικές ή και ανατρεπτικές. Έτσι, δημιουργείται στον καθένα ανάλογα με τις προτιμήσεις του μια μεμονωμένη, στρεβλή αντίληψη της πραγματικότητας.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μπορούν επίσης να δημιουργήσουν εντυπώσεις που χειραγωγούν το κοινό. Ένας τρόπος που συμβαίνει αυτό είναι η χρήση ψευδών ειδήσεων ή παραπληροφόρησης. Οι ψευδείς ιστορίες μπορούν να διαδοθούν γρήγορα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οδηγώντας τους ανθρώπους να πιστέψουν σε πράγματα που δεν είναι αληθινά. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο όταν πρόκειται για θέματα όπως η δημόσια υγεία ή η πολιτική, στα οποία οι ψευδείς πληροφορίες μπορεί να έχουν πραγματικές συνέπειες στην κοινωνική ζωή.
Συμπερασματικά, ενώ τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν πολλά οφέλη, έχουν επίσης τη δύναμη να χειραγωγήσουν το κοινό. Είναι σημαντικό για εμάς ως άτομα να έχουμε επίγνωση αυτών των κινδύνων και να λαμβάνουμε μέτρα για να διασφαλίσουμε ότι καταναλώνουμε πληροφορίες με κριτικό και προσεκτικό τρόπο. Επιπλέον, οι εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν την ευθύνη να λάβουν μέτρα για την αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων και την προώθηση πιο ακριβών και ισορροπημένων αναφορών. Συνεργαζόμενοι, μπορούμε να συμβάλουμε ώστε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης να παραμείνουν μια θετική δύναμη στη ζωή μας, ελαχιστοποιώντας παράλληλα τους κινδύνους που συνδέονται με αυτές τις ισχυρές πλατφόρμες.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός.