Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης *
Η Αντιγόνη, ένα από τα σπουδαιότερα έργα της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, γραμμένο από τον Σοφοκλή, εξερευνά τα θέματα της εξουσίας, της δικαιοσύνης, της ηθικής και της ατομικής ελευθερίας. Το έργο επικεντρώνεται στην ιστορία της Αντιγόνης, η οποία αψηφά το τυραννικό διάταγμα του βασιλιά Κρέοντα, αρνούμενη να υπακούσει στο νόμο που απαγορεύει την ταφή του αδελφού της, Πολυνείκη. Η πράξη ανυπακοής της Αντιγόνης στη διαταγή του βασιλιά θέτει διάφορα κρίσιμα ζητήματα, όπως η φύση της εξουσίας, τα όρια του νόμου και ο ρόλος του ατόμου στην κοινωνία.
Η άρνηση της Αντιγόνης να υποταχθεί στην αυθαίρετη εξουσία αποτελεί ένα ισχυρό μάθημα για τη σημερινή κοινωνία, όπου το κράτος δικαίου χρησιμοποιείται συχνά για να δικαιολογήσει την κατάχρηση εξουσίας. Η περιφρόνηση της Αντιγόνης στο νόμο του Κρέοντα καταδεικνύει τη σημασία της ατομικής συνείδησης απέναντι στην άδικη εξουσία. Οι πράξεις της Αντιγόνης δείχνουν ότι μερικές φορές είναι απαραίτητο να παρακούσει κανείς το νόμο για να κάνει το σωστό, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες.
Η αντίδραση της Αντιγόνης για τον άδικο νόμο του Κρέοντα υποκινείται από το βαθύ αίσθημα καθήκοντος και αγάπης προς την οικογένειά της. Πιστεύει ότι ο θεϊκός νόμος της ταφής των νεκρών πρέπει να υπερισχύει του ανθρώπινου νόμου του κράτους. Η πράξη ανυπακοής της Αντιγόνης στη διαταγή του βασιλιά αποδεικνύει ότι μερικές φορές, οι ηθικές υποχρεώσεις του ατόμου πρέπει να υπερισχύουν των νόμων του κράτους. Με τον τρόπο αυτό, αμφισβητεί την αντίληψη ότι η υπακοή στον νόμο είναι πάντα το σωστό.
Το έργο θέτει, επίσης, το ζήτημα των ορίων του νόμου. Η ανυπακοή της Αντιγόνης στο νόμο του Κρέοντα αναδεικνύει το γεγονός ότι ο νόμος μπορεί να είναι άδικος και αυθαίρετος και ότι η τυφλή και άκριτη υπακοή σε αυτόν μπορεί να οδηγήσει στην τυραννία. Η πράξη ανυπακοής της Αντιγόνης είναι μια υπενθύμιση ότι ο νόμος πρέπει να υπηρετεί το κοινό καλό και ότι είναι καθήκον του ατόμου να αμφισβητεί τους άδικους νόμους.
Η άρνηση της Αντιγόνης να υποταχθεί στην αυθαίρετη εξουσία είναι ένα διαχρονικό μάθημα που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο και σήμερα. Τα θέματα του έργου σχετικά με την εξουσία και την ατομική ελευθερία παραμένουν σημερινά ζητήματα. Σήμερα, εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε την πρόκληση της εξισορρόπησης της ανάγκης για τάξη και σταθερότητα με την ανάγκη για ατομική ελευθερία και δικαιοσύνη. Η ιστορία της Αντιγόνης μας υπενθυμίζει ότι ο αγώνας για ατομική ελευθερία και δικαιοσύνη είναι διαρκής και ότι εναπόκειται στον καθένα μας να παίξει το ρόλο του σε αυτόν.
Συμπερασματικά, η άρνηση της Αντιγόνης να υποταχθεί στην αυθαίρετη εξουσία είναι ένα μάθημα από το οποίο όλοι μπορούμε να διδαχθούμε. Μας υπενθυμίζει τη σημασία της ατομικής συνείδησης, τα όρια του νόμου και την ανάγκη να αμφισβητούμε την άδικη εξουσία. Τα θέματα του έργου είναι τόσο επίκαιρα σήμερα και το μήνυμά του είναι μια υπενθύμιση του συνεχιζόμενου αγώνα για ατομική ελευθερία και δικαιοσύνη.
* Αποστόλης Ζυμβραγάκης, Φιλόλογος - M.Ed. Ειδικός Παιδαγωγός - Συγγραφέας - Δημιουργός του e-didaskalia.blogspot.gr.