Γράφει ο Κωνσταντίνος Λαγός
Το 1983 στην Αθήνα έκαναν την εμφάνισή τους διώροφα αστικά λεωφορεία σε διάφορες γραμμές. Ήταν βρετανικής κατασκευής και φαινόταν ότι θα βοηθούσαν στην αντιμετώπιση του κυκλοφοριακού προβλήματος και της ατμοσφαιρικής ρύπανσης καθώς μετέφεραν πολύ μεγαλύτερο αριθμό επιβατών σε σχέση με τα κλασικά λεωφορεία της εποχής. Αν και αποδείχτηκαν χρήσιμα, αποσύρθηκαν από τους αθηναϊκούς δρόμους μία δεκαετία μετά την εμφάνισή τους.
Τα Λέιλαντ-Ολύμπιαν
Τον Απρίλιο του 1981 η βρετανική εταιρεία παραγωγής λεωφορείων «Λέιλαντ» κυκλοφόρησε στην αγορά ένα νέο τύπο διώροφου λεωφορείο με το όνομα «Λέιλαντ-Ολύμπιαν». Σύντομα, ο τύπος αυτός διαδόθηκε ως αστικό λεωφορείο στη Βρετανία, κυρίως στις γραμμές του Λονδίνου και του Εδιμβούργου, αλλά και στο Δουβλίνο, το Χονγκ Κονγκ και τη Σιγκαπούρη, πόλεις που είχαν παράδοση στα διώροφα αστικά λεωφορεία.
Λέιλαντ-Ολύμπιαν στο Χονγκ Κονγκ. Πηγή: Wikipedia
Νέα λεωφορεία για την Αθήνα
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970 υπήρχε η ιδέα ότι τα διώροφα λεωφορεία θα μπορούσαν να μειώσουν το κυκλοφοριακό πρόβλημα στην Αθήνα καθώς και την ατμοσφαιρική ρύπανση με το «νέφος» που είχε κάνει την εμφάνισή του και τρομοκρατούσε τις αρχές και τον πληθυσμό. Στο πλαίσιο αυτό, το 1981 ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις μεταξύ της ελληνικής κυβέρνησης και της εταιρίας Λέιλαντ για την προοπτική διάθεσης των νέων διώροφων λεωφορείων της στις γραμμές της Αθήνας.
Το κάθε λεωφορείο έπαιρνε 114 επιβάτες, 73 καθήμενοι και 41 όρθιοι, πολύ περισσότερους σε σχέση με τα άλλα αστικά λεωφορεία της εποχής στην Αθήνα.
Τελικά, τα λεωφορεία που αγοράστηκαν τότε για την Αθήνα ήταν κυρίως ανατολικοευρωπαϊκά μοντέλα όλα μονώροφα, όπως Ikarus, Atlas (Chavdar), Magirus-Deutz και Αφοί Σαρακάκη (τα αρθρωτά), κ.ά.
Ένα “δοκιμαστικό” διώροφο λεωφορείο
Τον Οκτώβριο του 1981, η νέα ελληνική κυβέρνηση υπό τον Ανδρέα Παπανδρέου διακήρυξε ότι στις προτεραιότητές της ήταν η επίλυση του κυκλοφοριακού προβλήματος και του «νέφους». Η ιδέα της χρήσης διώροφων λεωφορείων στην Αθήνα φαινόταν ότι αυτή τη φορά θα πραγματοποιούνταν καθώς ανταποκρίθηκαν θετικά σε αυτή καθ’ ύλην αρμόδιοι νέοι υπουργοί, όπως ο Αντώνης Τρίτσης (Χωροταξία, Οικισμού και Περιβάλλοντος) και ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος (Συγκοινωνιών).
Το “δοκιμαστικό” λεωφορείο Λέιλαντ-Ολύμπιαν φωτογραφίζεται στην Ομόνοια τον Απρίλιο του 1982. Πηγή: Flickr
Έτσι, στις αρχές του 1982 υπήρξε συμφωνία να μπει δοκιμαστικά ένα διώροφο λεωφορείο Λέιλαντ-Ολύμπιαν σε λεωφορειακή γραμμή της Αθήνας. Θα μπορούσε να μελετηθούν στην πράξη τα αποτελέσματα από τη χρήση του νέου μέσου. Επίσης, θα διαψευδόταν ακόμη και η φήμη που είχε ευρεία διάδοση εκείνη την εποχή ότι ένα διώροφο λεωφορείο θα μπορούσε ακόμη και να ανατραπεί αν έπεφτε σε κάποια από τις τρύπες στους αθηναϊκούς δρόμους!
Το λεωφορείο Λέιλαντ-Ολύμπιαν που έφθασε στην Αθήνα είχε κατασκευαστεί το 1981 και έφερε αριθμό πλαισίου ΟΝ52, δηλαδή ήταν το 52ο όχημα αυτού του τύπου που βγήκε από τη γραμμή παραγωγής.
Μεγάλη επιτυχία
Μεταξύ 24 Μαρτίου και 30 Μαΐου 1982 το λεωφορείο αυτό εκτελούσε δρομολόγιο σε μία από τις γραμμές στο κέντρο της Αθήνας. Το διώροφο λεωφορείο έφερε ειδικές πινακίδες από το τελωνείο και στην προμετωπίδα του το σήμα της Ε.Α.Σ. (Επιχείρηση Αστικών Λεωφορείων), του τότε κρατικού φορέα για τα λεωφορεία της Αθήνας και του Πειραιά. Είχε βαφτεί με τα χρώματα της ελληνικής σημαίας και στο πλάι είχε το όνομα της Λέιλαντ-Ολύμπιαν στα αγγλικά (Leyland-Olympian).
Η ανταπόκριση των Αθηναίων στο λεωφορείο ήταν άκρως θετική. Κάθε μέρα εκατοντάδες επιβάτες περίμεναν υπομονετικά σε μεγάλες ουρές για να μπουν σε αυτό.
Δημοσίευμα του βρετανικού περιοδικού “Commercial Motor” στις 20 Νοεμβρίου 1982, όπου παρουσιάζεται αναλυτικά η θετική ανταπόκριση του αθηναϊκού επιβατικού κοινού στο λεωφορείο της Λέιλαντ. Πηγή: Pinterest
Μέσα σε δύο μήνες, το μοναδικό διώροφο λεωφορείο στην Αθήνα μετέφερε 400,118 επιβάτες. Το Σεπτέμβριο του 1982, το ίδιο αυτό λεωφορείο παρουσιάστηκε στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης. Περίπου 250.000 επισκέπτες στην έκθεση το είδαν από κοντά και μπήκαν στο εσωτερικό του.
Τα “αθηναϊκά” διώροφα λεωφορεία
Τελικά στις αρχές του 1983, η Ε.Α.Σ. απέκτησε 20 λεωφορεία «Λέιλαντ-Ολύμπιαν». Στον αριθμό αυτό συμπεριλαμβανόταν και το λεωφορείο που είχε σταλεί τον προηγούμενο χρόνο για τα δοκιμαστικά δρομολόγια στην Αθήνα. Τα λεωφορεία αυτά αρχικά ανήκαν στην εταιρεία της Λέιλαντ και η Ε.Α.Σ. τα μίσθωνε. Γι’ αυτό το λόγο είχαν πινακίδες κυκλοφορίας του Τελωνείου Πειραιά. Ήταν μόνο μετά το 1988 και την εξαγορά της Λέιλαντ από τη Volvo που η Ε.Α.Σ. αγόρασε από τη δεύτερη εταιρία τα λεωφορεία της Λέιλαντ-Ολύμπιαν. Τότε απέκτησαν και κανονικές πινακίδες κυκλοφορίας.
Τα διώροφα λεωφορεία διατέθηκαν σε γραμμές με σημαντικό αριθμό επιβατών, για παράδειγμα Κυνοσάργους-Τρεις Γέφυρες, αλλά και τη γραμμή Ομόνοια-Πειραιάς (049). Την εποχή εκείνη, μαζί με τα πράσινα λεωφορεία του ΗΣΑΠ της γραμμής Σύνταγμα-Πειραιάς (040) και τον ηλεκτρικό, αποτελούσαν τις δημόσιες συγκοινωνιακές γραμμές μεταξύ του κέντρου της Αθήνας και του Πειραιά.
Οι καλύτερες θέσεις στο διώροφο λεωφορείο ήταν πάνω και μπροστά αφού παρείχαν μία πανοραμική θέα της διαδρομής.
Δύο διώροφα λεωφορεία Λέιλαντ-Ολύμπιαν στην αφετηρία της γραμμής Αθήνα-Πειραιά. Πηγή: https://busoldtimers.blogspot.com/2014/06/leyland-olympian.html
Από το 1988, τα διώροφα λεωφορεία της Λέιλαντ εκτελούσαν και τα δρομολόγια μεταξύ Συντάγματος και του Αεροδρομίου Αθηνών που ήταν τότε στο Ελληνικό. Επίσης, τους θερινούς μήνες τα λεωφορεία διατίθονταν στις λεωφορειακές γραμμές του παραλιακού μετώπου της νότιας Αθήνας για να εξυπηρετούν τους λουόμενους στις μετακινήσεις τους. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι την ίδια περίοδο, τα διώροφα αυτά αστικά λεωφορεία της Αθήνας μεταφέρθηκαν από το αμαξοστάσιο της Ε.Α.Σ του Βοτανικού σε αυτό του Μπραχαμίου.
Τα «πείραμα» με τα διώροφα λεωφορεία στην Αθήνα θεωρήθηκε πετυχημένο. Έτσι υπήρχε προοπτική για την απόκτηση και νέων λεωφορείων του τύπου αυτού στις αστικές γραμμές της Αθήνας.
Εξαγορά της Λέιλαντ
Ήδη από τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν σοβαρά προβλήματα με το εργατικό δυναμικό της Λέιλαντ στη Βρετανία. Το αποτέλεσμα ήταν σταδιακά μεταξύ 1979 και 1986 να κλείσουν σημαντικές εργοστασιακές μονάδες της εταιρείας. Το 1988 η Λέιλαντ εξαγοράστηκε από τη Volvo που κατασκεύαζε διαφορετικού τύπου λεωφορεία σε σχέση με αυτή. Παρά ταύτα, η Volvo συνέχισε να παράγει το Λέιλαντ-Ολύμπιαν για να καλύψει παραγγελίες που εκκρεμούσαν πριν από την εξαγορά της εταιρίας.
Το 1992, η Volvo έκλεισε το εργοστάσιο στο Ουόρκιγκτον της Βρετανίας όπου κατασκευάζονταν τα Λέιλαντ-Ολύμπιαν. Μετέφερε την παραγωγή σε δικό της εργοστάσιο στη Σκωτία. Μάλιστα, μέχρι το 2000 διέθετε στην αγορά ένα δικό της τύπο διώροφου λεωφορείου, το “Volvo-Ολύμπιαν” με στόχο να αντικαταστήσει το αντίστοιχο μοντέλο της Λέιλαντ.
Απόσυρση των Λέιλαντ-Ολύμπιαν
Το 1994, ύστερα από μία δεκαετία κυκλοφορίας των λεωφορείων Λέιλαντ-Ολύμπιαν στους αθηναϊκούς δρόμους, τα αμαξώματά τους παρουσίαζαν σημάδια κόπωσης. Κρίθηκε ασύμφορη η ανακατασκευή τους και έτσι τα λεωφορεία αυτά αποσύρθηκαν από τις γραμμές της Αθήνας. Το τελευταίο τους δρομολόγιο εκτελέστηκε στις 1 Οκτωβρίου 1994.
Από δημοσιεύματα της εποχής γνωρίζουμε ότι τα “ελληνικά” Λέιλαντ-Ολύμπιαν διατηρούνταν -σε κατάσταση διάλυσης- μέχρι και το Μάιο του 2003. Τελικά, από τα 20 λεωφορεία, τα 19 πουλήθηκαν για σκραπ. Ένα διατηρήθηκε ως ιστορικό λεωφορείο με την προοπτική να γίνει κάποτε μουσειακό έκθεμα ή να εκτελεί “ιστορικά δρομολόγια”. Επίσης, στον υπόλοιπο κόσμο όπου κυκλοφορούσαν τα λεωφορεία αυτά άρχισαν να αποσύρονται στις αρχές του 2000.
Ένα από τα 20 διώροφο αστικά λεωφορεία της Ε.Α.Σ. φωτογραφίζεται το 1986 ενώ κατεβαίνει την οδό Πανεπιστημίου. Πηγή: Pinterest
Τα τελευταία δρομολόγια ως αστικό λεωφορείο στο Χονγκ Κονγκ ήταν το 2011, στη Σιγκαπούρη το 2013 και στη Βρετανία το 2016. Στο Λονδίνο τα Λέιλαντ-Ολύμπιαν είχαν σχεδόν όλα αποσυρθεί από τα αστικά δρομολόγια το 2003. Σήμερα τα ελάχιστα λεωφορείου αυτού του τύπου που κυκλοφορούν στον κόσμο χρησιμοποιούνται αποκλειστικά ως λεωφορεία για τη ξενάγηση τουριστών σε κέντρα ιστορικών πόλεων ή σχολικά λεωφορεία.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα Λέιλαντ-Ολύμπιαν δεν ήταν τα πρώτα διώροφα αστικά λεωφορεία στην Αθήνα. Κάποια χρόνια τη δεκαετία του 1920 κυκλοφόρησαν διώροφα λεωφορεία της London General (LGOC B-type) που είχαν έλθει από το Λονδίνο.