Γράφει ο Αποστόλης Ζυμβραγάκης*
Μέσα σε μία εβδομάδα έχουν σημειωθεί δύο πρωτοφανή μακελειά στη γειτονική Σερβία, που έχουν σοκάρει όλο τον πλανήτη. Το πρώτο αφορά τη μαζική σφαγή σε ένα σχολείο από έναν δεκατριάχρονο και το δεύτερο μία αντίστοιχη σφαγή σε τρία χωριά από έναν ενήλικο, εικοσιενός μόλις ετών. Συνήθως, τέτοια περιστατικά δεν είχαν ακουστεί στη γειτονιά μας και αφορούσαν κυρίως τη μακρινή Αμερική. Ωστόσο, φαίνεται πως οι τραγωδίες αυτές μεταναστεύουν και προς τα εδώ. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, να κατανοήσουμε ποιοι παράγοντες τροφοδοτούν τέτοια μακελειά, ώστε να ενεργήσουμε σήμερα κιόλας προληπτικά, με απώτερο σκοπό να μη βιώσουμε μια οικεία ασύλληπτη τραγωδία.
Ένας από τους πρωταρχικούς παράγοντες είναι το μίσος. Το μίσος μπορεί να αναβλύζει από διάφορες πηγές, όπως θρησκευτικές ή εθνοτικές διαφορές, πολιτική ιδεολογία ή προσωπικά παράπονα. Όταν άτομα ή ομάδες τρέφουν έντονα αισθήματα εχθρότητας προς τους άλλους, μπορεί να υποκινούνται να να διαπράξουν βίαιες πράξεις.
Μία άλλη αιτία είναι η δίψα για εξουσία ή έλεγχο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα άτομα ή οι ομάδες μπορεί να καταφύγουν στη βία για να επιβάλλουν την κυριαρχία τους έναντι των άλλων. Αυτό μπορεί να παρατηρηθεί σε περιπτώσεις στις οποίες μια ομάδα επιδιώκει να υποτάξει ή να εξαλείψει μια άλλη, όπως σε περιπτώσεις γενοκτονίας ή εθνοκάθαρσης.
Η έλλειψη ενσυναίσθησης ή συμπόνιας μπορεί, επίσης, να πυροδοτήσει σφαγές. Όταν άτομα ή ομάδες δεν είναι σε θέση ή δεν επιθυμούν να αναγνωρίσουν τους άλλους ως ανθρώπινα όντα με εγγενή αξία και αξιοπρέπεια, μπορεί να θεωρήσουν αποδεκτό να διαπράξουν βίαιες πράξεις εναντίον τους.
Επιπλέον, κοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες μπορούν να ενισχύσουν την πιθανότητα να συμβεί ένα μακελειό. Σε καταστάσεις στις οποίες η φτώχεια, η ανισότητα και η αστάθεια είναι ευρέως διαδεδομένες, οι εντάσεις μπορεί να εκτοξευθούν στα ύψη και να προκαλέσουν βία. Αυτό μπορεί να επιδεινωθεί από παράγοντες όπως η πολιτική διαφθορά, ο θρησκευτικός εξτρεμισμός και η διάδοση των όπλων.
Η διαθεσιμότητα των όπλων μπορεί να κλιμακώσει την πιθανότητα να συμβεί μια σφαγή. Όταν άτομα ή ομάδες έχουν πρόσβαση σε ισχυρά και θανατηφόρα όπλα, τους είναι ευκολότερο να εξαπολύσουν καταστροφική βία.
Τέλος, η έλλειψη αποτελεσματικής διακυβέρνησης και επιβολής του νόμου μπορεί να επιδεινώσει την πιθανότητα να συμβεί ένα μακελειό. Όταν τα άτομα ή οι ομάδες πιστεύουν ότι οι πράξεις τους δεν θα έχουν συνέπειες, πιθανόν να είναι πιο πρόθυμα να εμπλακούν σε βίαιη συμπεριφορά.
Συμπερασματικά, ποικίλοι παράγοντες συμβάλλουν στην εκδήλωση σφαγών. Η αντιμετώπιση αυτών των βαθύτερων αιτιών είναι επιτακτική ανάγκη για την αποτροπή τέτοιων τραγωδιών στο μέλλον. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την προώθηση της ανεκτικότητας και της κατανόησης, την αντιμετώπιση της κοινωνικής και οικονομικής ανισότητας, τη βελτίωση της διακυβέρνησης και της επιβολής του νόμου, ένα πιο αυστηρό πλαίσιο για την οπλοκατοχή και την καλλιέργεια μιας πιο ανθρωπιστικής παιδείας που θα εμφυσήσει στους ανθρώπους την αξία της μη βίαιης επίλυσης των συγκρούσεων.